Regionalna Dyrekcja
Ochrony Środowiska w Opolu

1) zadania i kompetencje organów administracji publicznej oraz innych podmiotów związane z wykonywaniem przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1143/2014 z dnia 22 października 2014 r. w sprawie działao zapobiegawczych i zaradczych w odniesieniu do wprowadzania i rozprzestrzeniania inwazyjnych gatunków obcych (Dz. Urz. UE L 317 z 04.11.2014, str. 35, z późn. zm.), zwanego dalej „rozporządzeniem nr 1143/2014”;
2) ograniczenia inne niż wynikające z rozporządzenia nr 1143/2014 dotyczące wprowadzania do środowiska oraz przemieszczania w środowisku gatunków obcych;
3) zasady odpowiedzialności za naruszenie przepisów ustawy oraz rozporządzenia nr 1143/2014.

Rozporządzenie nr 1143/2014 reguluje zagadnienia związane z zapobieganiem wprowadzaniu i rozprzestrzenianiu się inwazyjnych gatunków obcych, ich wczesnym wykrywaniem oraz szybką eliminację, bądź długofalową i efektywną kontrolę populacji w przypadku tzw. gatunków rozpowszechnionych.

W myśl ustawy inwazyjny gatunek obcy (IGO) to inwazyjny gatunek obcy w rozumieniu art. 3 pkt 2 rozporządzenia nr 1143/2014 (art. 2 pkt 6 ustawy o gatunkach obcych), tj. gatunek obcy, którego wprowadzenie lub rozprzestrzenianie się zagraża bioróżnorodności i powiązanym usługom ekosystemowym lub oddziałuje na nie w niepożądany sposób.

Okazem inwazyjnego gatunku obcego jest pojedynczy żywy osobnik inwazyjnego gatunku obcego lub jego częśd, gameta, nasiono, jajo lub diaspora, zdolne do przeżycia i rozmnażania (art. 2 pkt 15 ustawy o gatunkach obcych).

Inwazyjne gatunki obce, ze względu na skalę i zakres zagrożenia, podzielono na dwie grupy:

•  inwazyjne gatunki obce stwarzające zagrożenie dla Unii (dostępna pod adresem: https://www.gov.pl/web/gdos/inwazyjne-gatunki-obce),
•  inwazyjne gatunki obce stwarzające zagrożenie dla Polski. Do dnia wejścia w życie przepisów wykonawczych wydanych na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy o gatunkach obcych gatunki wymienione w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 września 2011 r. w sprawie listy roślin i zwierząt gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozid gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym, które nie są wymienione w wykazie IGO stwarzających zagrożenie dla Unii, uznaje się za IGO stwarzające zagrożenie dla Polski (art. 59 ust. 2 ustawy o gatunkach obcych).

Ponadto, zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy, Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia:
1) listę IGO stwarzających zagrożenie dla Unii:
a) podlegających szybkiej eliminacji,
b) rozprzestrzenionych na szeroką skalę,
2) listę IGO stwarzających zagrożenie dla Polski:
a) podlegających szybkiej eliminacji,
b) rozprzestrzenionych na szeroką skalę,
3) działania zaradcze przeprowadzane w stosunku do IGO stwarzających zagrożenie dla Unii lub IGO stwarzających zagrożenie dla Polski oraz warunki ich przeprowadzania,
4) środki mające na celu przywrócenie naturalnego stanu ekosystemów, które zostały zdegradowane, uszkodzone lub zniszczone przez IGO – w stosunku do IGO stwarzających zagrożenie dla Unii lub IGO stwarzających zagrożenie dla Polski.

Ustawa określa odrębne katalogi zakazów i odstępstw od zakazów wobec gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii oraz IGO stwarzających zagrożenie dla Polski, wyznacza ramy odpowiedzialności karnej (wykroczenia) i administracyjnej (administracyjne kary pieniężne), wskazuje organy i podmioty odpowiedzialne za realizację poszczególnych zadao w zakresie IGO.

Więcej informacji na temat uwarunkowao prawnych dotyczących IGO można znaleźd na Portalu Gov.pl (gdos.gov.pl – w zakładce: Co robimy. Inwazyjne Gatunki Obce).

Informacje o ryzyku, jakie stanowi przetrzymywanie zwierzęcia domowego należącego do IGO stwarzającego zagrożenie dla Unii/Polski i o środkach, które należy podjąć

Sytuację zwierząt domowych przetrzymywanych przed umieszczeniem ich gatunku w wykazie IGO stwarzających zagrożenie dla Unii albo na liście IGO stwarzających zagrożenie dla Polski określono w art. 11 i 14 ustawy.

Zgodnie z powyższymi regulacjami, w przypadku gdy zwierzę domowe było przetrzymywane w celach niekomercyjnych przed umieszczeniem gatunku, do którego to zwierzę należy, w wykazie IGO stwarzających zagrożenie dla Unii albo na liście IGO stwarzających zagrożenie dla Polski, posiadacz tego zwierzęcia:
1) zatrzymuje to zwierzę do jego naturalnej śmierci, pod warunkiem że posiada zezwolenie na odstępstwo od zakazów, o których mowa w art. 7 ust. 1 lit. b oraz d rozporządzenia nr 1143/2014, albo zezwolenie na odstępstwo od zakazów, o których mowa w art. 7 ust. 2 pkt 2 i 3, albo
2) przekazuje to zwierzę podmiotowi, który posiada zezwolenie na odstępstwo od zakazów, o których mowa w art. 7 ust. 1 lit. b oraz d rozporządzenia nr 1143/2014, albo zezwolenie na odstępstwo od zakazów, o których mowa w art. 7 ust. 2 pkt 2 i 3, albo do azylu dla zwierząt, albo
3) poddaje to zwierzę uśmierceniu (uśmiercenia dokonuje lekarz weterynarii, który uzyskał prawo wykonywania zawodu lekarza weterynarii zgodnie z ustawą z dnia 21 grudnia 1990 r. o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych - Dz. U. z 2019 r. poz. 1140), na wniosek posiadacza zwierzęcia domowego. Posiadacz zwierzęcia domowego informuje regionalnego dyrektora ochrony środowiska właściwego ze względu na miejsce zamieszkania o dokonaniu uśmiercenia tego zwierzęcia, w terminie 7 dni od dnia dokonania tej czynności.

Posiadacz zwierzęcia domowego składa wniosek o wydanie zezwolenia na odstępstwo od zakazów, o którym mowa w pkt 1, albo podejmuje działanie, o którym mowa w pkt 2 albo 3, w terminie 6 miesięcy od dnia umieszczenia gatunku, do którego to zwierzę należy, w wykazie IGO stwarzających zagrożenie dla Unii albo na liście IGO stwarzających zagrożenie dla Polski.

W przypadku odmowy wydania zezwolenia, o którym mowa w pkt 1 posiadacz zwierzęcia domowego podejmuje działanie, o którym mowa w pkt 2 albo 3, w terminie 90 dni od dnia, w którym decyzja o odmowie wydania zezwolenia na odstępstwo od zakazów stała się ostateczna.

Zgodnie z art. 51 ust. 1 ustawy zezwolenia wydane na podstawie art. 120 ust. 2 ustawy o ochronie przyrody (art. 120 ustawy o ochronie przyrody został uchylony na mocy ustawy o gatunkach obcych), dotyczące inwazyjnych gatunków obcych, które zostały umieszczone na liście inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Polski, zachowują ważnośd do czasu wykonania czynności, których dotyczy zezwolenie.

Natomiast zezwolenia wydane na podstawie art. 120 ust. 2 ustawy o ochronie przyrody, dotyczące inwazyjnych gatunków obcych, które zostały umieszczone w wykazie inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii, wygasają po upływie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy (art. 52 ust. 2 ustawy o gatunkach obcych). Powyższe dotyczy takich gatunków jak m.in. szop pracz i żółw ozdobny (w tym podgatunki: żółw czerwonolicy, żółtolicy i żółtobrzuchy), które zostały uznane za gatunki stwarzające zagrożenie dla Unii na podstawie rozporządzenia nr 1143/2014 poprzez akty wykonawcze. Istnieje możliwośd złożenia nowego wniosku o wydanie zezwolenia na odstępstwa w odniesieniu do IGO stwarzającego zagrożenie dla Unii (wniosek należy złożyd do Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska) bądź przekazania IGO podmiotowi, który posiada takie zezwolenie.

W myśl przepisów ustawy posiadacz zwierzęcia należącego do IGO przetrzymywanego na podstawie zezwolenia na odstępstwo od zakazów, o których mowa w art. 7 ust. 1 rozporządzenia nr 1143/2014, albo zezwolenia na odstępstwo od zakazów, o których mowa w art. 7 ust. 2, dokonuje jego oznakowania lub udokumentowania indywidualnych cech, niezwłocznie po wejściu w jego posiadanie.
Zwierzę należące do IGO stwarzającego zagrożenie dla Unii albo do IGO stwarzającego zagrożenie dla Polski poddaje się oznakowaniu:
1) przez wszczepienie mikroczipa - w przypadku zwierzęcia kręgowego, które osiągnęło minimalne wymiary lub wiek pozwalające na bezpieczne wszczepienie mikroczipa (wszczepienia mikroczipa dokonuje lekarz weterynarii, co potwierdza wydanym przez siebie zaświadczeniu o wszczepieniu mikroczpia),
2) przez umieszczenie zwierzęcia w obiekcie lub pojemniku uniemożliwiającym ucieczkę - w przypadku zwierzęcia innego niż kręgowe, zwierzęcia kręgowego, które nie osiągnęło minimalnych wymiarów lub wieku pozwalających na bezpieczne wszczepienie mikroczipa, oraz zwierzęcia kręgowego należącego do tzw. „zapasu IGO”.

Indywidualne cechy zwierzęcia innego niż kręgowe oraz zwierzęcia kręgowego, należącego do IGO stwarzającego zagrożenie dla Unii albo do IGO stwarzającego zagrożenie dla Polski, które nie osiągnęło minimalnych wymiarów lub wieku pozwalających na bezpieczne wszczepienie mikroczipa, dokumentuje się przez wykonanie dokumentacji fotograficznej, w przypadku gdy liczba przetrzymywanych zwierząt jest nie większa niż liczba określona w przepisach wydanych na podstawie art. 14 ust. 14 ustawy.

Koszty związane z oznakowaniem zwierzęcia należącego do IGO lub ze sporządzeniem dokumentacji indywidualnych cech takiego zwierzęcia ponosi posiadacz tego zwierzęcia.

Posiadacz zwierzęcia kręgowego należącego do IGO przekazuje organowi, który wydał zezwolenie:
1) kopię zaświadczenia o wszczepieniu mikroczipa - w terminie 14 dni od dnia wszczepienia temu zwierzęciu mikroczipa albo
2) kopię dokumentu potwierdzającego wcześniejsze (przed wejściem w życie niniejszych przepisów) wszczepienie mikroczipa i jego numeru - w terminie 14 dni od dnia wejścia w posiadanie tego zwierzęcia.

Minister właściwy do spraw środowiska określi, w drodze rozporządzenia:
1. wymagania dotyczące mikroczipa i sposobu jego wszczepienia,
2. wymagania dotyczące obiektu lub pojemnika, w którym umieszcza się zwierzę należące do IGO,
3. wymagania dotyczące wykonania dokumentacji fotograficznej indywidualnych cech zwierzęcia należącego do IGO, w tym maksymalną liczbę zwierząt, dla których taką dokumentację się sporządza.

W związku z tym, że ww. rozporządzenie nie weszło jeszcze w życie, należy uznad, że posiadacz zwierzęcia powinien uzyskad stosowne zezwolenia (o ile nie posiada zezwolenia wydanego na podstawie art. 120 ustawy o ochronie przyrody) oraz oznakowad lub udokumentowad indywidualne cechy zwierzęcia, niezwłocznie po wejściu w życie tego rozporządzenia.

Więcej informacji na temat uwarunkowao prawnych dotyczących IGO można znaleźd na Portalu Gov.pl (gdos.gov.pl – w zakładce: Co robimy. Inwazyjne Gatunki Obce).

Odpowiedzialnośd karna i administracyjna
Każdy, kto:
- zatrzymuje zwierzę do jego naturalnej śmierci, nie posiadając stosownego zezwolenia na odstępstwo od zakazów, nie przekazuje zwierzęcia podmiotowi, który uzyskał stosowne zezwolenie na odstępstwo od zakazów, albo do azylu dla zwierząt, albo nie poddaje zwierzęcia uśmierceniu,
- nie oznakowuje zwierzęcia należącego do IGO stwarzającego zagrożenie dla Unii lub do IGO stwarzającego zagrożenie dla Polski lub nie dokumentuje indywidualnych cech takiego zwierzęcia zgodnie z art. 14 ustawy,
- nie przekazuje, w terminie określonym w tym przepisie, organowi, który wydał zezwolenie, kopii zaświadczenia o wszczepieniu mikroczipa albo kopii dokumentu potwierdzającego wszczepienie mikroczipa, zawierającego numer wszczepionego mikroczipa podlega karze aresztu albo grzywny.
Orzekanie w wyżej wymienionych kwestiach następuje na podstawie ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia.

Podmiot, który:
1) wprowadza do środowiska lub przemieszcza w środowisku IGO stwarzający zagrożenie dla Polski,
2) narusza zakazy, o których mowa w art. 7 ust. 1 rozporządzenia nr 1143/2014,
3) dokonuje przywozu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub wywozu z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; transportu, z wyłączeniem transportu IGO stwarzającego zagrożenie dla Polski w związku z przeprowadzanymi działaniami zaradczymi, przetrzymywania, chowu lub hodowli, rozmnażania lub uprawy, wprowadzania do obrotu, wykorzystywania, wymiany w odniesieniu do IGO stwarzającego zagrożenie dla Polski, bez stosownego zezwolenia

- podlega administracyjnej karze pieniężnej w wysokości do 1 000 000 złotych.

Administracyjną karę pieniężną wymierza regionalny dyrektor ochrony środowiska właściwy ze względu na miejsce naruszenia.