Regionalna Dyrekcja
Ochrony Środowiska w Szczecinie

Głównym celem funkcjonowania Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 jest zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uważa się za cenne i zagrożone w skali całej Europy. Drugim jej celem jest ochrona różnorodności biologicznej.

Podstawą funkcjonowania programu są dwie unijne dyrektywy tzw.: Dyrektywa ptasia i Dyrektywa siedliskowa:

• Dyrektywa ptasia (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa - wcześniej Dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa) - określa kryteria do wyznaczania ostoi dla gatunków ptaków zagrożonych wyginięciem;

• Dyrektywa siedliskowa (Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory) - ustala zasady ochrony pozostałych gatunków zwierząt, a także roślin i siedlisk przyrodniczych oraz procedury ochrony obszarów szczególnie ważnych przyrodniczo.

W myśl wyżej wymienionych aktów prawa każdy kraj członkowski Unii Europejskiej ma obowiązek zapewnić siedliskom przyrodniczym i gatunkom wymienionym w załącznikach Dyrektywy siedliskowej i ptasiej warunki sprzyjające ochronie, lub zadbać o odtworzenie ich dobrego stanu m.in. poprzez wyznaczenie i objęcie ochroną obszarów, na których te siedliska i gatunki występują.

 Dyrektywy wyznaczają dwa typy obszarów:

• obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO),
• obszary mające znaczenie dla Wspólnoty (OZW) / specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO).

Obszary specjalnej ochrony ptaków są wyznaczane do ochrony populacji dziko występujących ptaków jednego lub wielu gatunków. Obszary te wyznaczane są indywidualnie przez każde państwo, w oparciu o zidentyfikowane kryteria. Komisja Europejska sprawdza czy krajowa sieć obszarów uwzględnia wszystkie istotne ostoje ptaków w danym kraju oraz czy wyznaczone obszary stanowią spójną całość.

W przypadku specjalnych obszarów ochrony siedlisk, każde państwo członkowskie opracowuje i przedstawia Komisji Europejskiej listę leżących na jego terytorium obszarów najcenniejszych pod względem przyrodniczym, odpowiadających gatunkowo i siedliskowo wymogom zawartym w Dyrektywie siedliskowej. Po przedłożeniu listy, obszary są przyporządkowywane regionom biogeograficznym wartościowane i selekcjonowane, a następnie wartościowane. Kluczowym elementem tej procedury jest Seminarium Biogeograficzne, podczas którego ocenia się kompletność sieci dla każdego z gatunków i siedlisk będących przedmiotami ochrony. Następnie Komisja Europejska zatwierdza w drodze decyzji obszary jako "obszary mające znaczenie dla Wspólnoty - OZW" (Site of Community Importance - SCI). Od tego momentu uzyskują one status obszarów Natura 2000. Kraje członkowskie w ciągu 6 lat od decyzji Komisji zobowiązane są do wyznaczenia tych ostoi jako specjalne obszary ochrony.

Najważniejszym kryterium wyznaczania obszarów Natura 2000 są wartości przyrodnicze danego terenu. Uwarunkowania społeczne i gospodarcze są analizowane i uwzględniane w procesie opracowywania planów zarządzania poszczególnymi obszarami. Dla każdego obszaru Natura 2000 opracowana jest dokumentacja, która składa się z:

• Standardowego Formularza Danych (Standard Data Form - SDF), w którym zawarte są najważniejsze informacje o położeniu i powierzchni obszaru, występujących typach siedlisk przyrodniczych i gatunkach „naturowych", ich liczebności lub reprezentatywności w skali kraju, wartości przyrodniczej i zagrożeniach;
• mapy cyfrowej w postaci wektorowej.

SDF i mapy będą aktualizowane w miarę postępu wiedzy o występowaniu zasobów przyrodniczych w obszarze Natura 2000 (inwentaryzacja, monitoring przyrodniczy), zgodnie z procedurą określoną przez Komisję Europejską.

Obszar Natura 2000 może obejmować część lub całość obszarów i obiektów objętych innymi formami ochrony przyrody.

Powstanie sieci Natura 2000, która jest światowym ewenementem w zakresie międzynarodowej, obszarowej ochrony przyrody potwierdza, że ochrona zagrożonej różnorodności biologicznej Europy jest jednym z priorytetów działalności Unii Europejskiej.

 

Obszary Natura 2000 w województwie zachodniopomorskim

W województwie zachodniopomorskim znajduje się 21 obszarów specjalnej ochrony ptaków (OSO) i 64 obszary mające znaczenie dla Wspólnoty (OZW). Obszary specjalnej ochrony ptaków zajmują łącznie 30% powierzchni województwa, a obszary mające znaczenie dla Wspólnoty zajmują 19% jego powierzchni. Należy podkreślić, iż znaczna część granic obszarów Natura 2000 pokrywa się wzajemnie i zajmuje ten sam obszar stanowiąc 38% terytorium województwa. Województwo zachodniopomorskie jest jednym z najbogatszych regionów w Polsce pod względem powierzchni i liczby obszarów naturowych, na co niewątpliwie ma wpływ ogromne bogactwo przyrodnicze oraz dobrze udokumentowane jego zasoby (waloryzacje przyrodnicze wszystkich gmin oraz waloryzacja przyrodnicza województwa).

W skali kraju województwo zachodniopomorskie wyróżnia się stosunkowo dużymi zasobami siedlisk i gatunków chronionych w sieci Natura 2000 oraz wyjątkowo niezłym rozpoznaniem ich rozmieszczenia. Stwierdzono występowanie 14 gatunków bezkręgowców i 26 gatunków kręgowców chronionych na podstawie Dyrektywy Siedliskowej. Spośród 62 gatunków ptaków zarejestrowanych w regionie, a wymagających ochrony w sieci Natura 2000 na podstawie Dyrektywy Ptasiej, 45 gatunków jest lęgowych lub prawdopodobnie lęgowych. Z terenu województwa podawane były 4 gatunki mszaków i 12 gatunków roślin naczyniowych wymagających ochrony w sieci Natura 2000, przy czym tylko o 6 gatunkach wiadomo, że występują współcześnie. Stwierdzono dotychczas 46 rodzajów siedlisk przyrodniczych. Przy czym dla siedlisk związanych z brzegiem morskim, torfowiskami, jeziorami i lasami bukowymi oraz dla grądów subatlantyckich, województwo zachodniopomorskie należy do najważniejszych obszarów ich występowania w skali krajowej.