Rzecznik
Praw Pacjenta

W swojej praktyce Rzecznik Praw Pacjenta spotyka przypadki, w których podmioty lecznicze oferują terapie niezgodne z aktualną wiedzą medyczną, w tym te o charakterze eksperymentalnym, niepotwierdzone naukowo. Są to także witaminowe wlewy dożylne, przedstawiane jako skuteczne na wiele schorzeń – w leczeniu chorób oraz ich profilaktyce.  W każdej takiej sytuacji Rzecznik Praw Pacjenta natychmiast interweniuje wszczynając postępowanie wyjaśniające w sprawie naruszenia zbiorowych praw pacjenta.

W latach 2020-2023 Rzecznik Praw Pacjenta wydał 36 decyzji uznających stosowanie praktyk naruszających zbiorowe prawo pacjentów do świadczeń zdrowotnych, które dotyczyły w stosowania produktów leczniczych (leków, wlewów witaminowych) niezgodnie z aktualną wiedzą medyczną. Te przypadki dotyczyły m.in.:

1. Stosowania wlewów EDTA i preparatów witaminowych (tzw. terapii chelatowej) w profilaktyce i leczeniu chorób sercowo-naczyniowych na tle miażdżycy, tj. chorób niedokrwiennych serca, miażdżyc tętnic obwodowych, miażdżyc tętnic szyjnych, miażdżyc tętnic mózgowych, stanów po udarze mózgu oraz u pacjentów w leczeniu zatruć metalami ciężkimi.
2. Stosowania wlewów witaminowych bez uzasadnienia medycznego (czyli bez wykonania uprzednich badań, które określają poziom danej substancji w organizmie oraz bez wcześniejszego ustalenia, że ustne podawanie witamin jest utrudnione lub niedobory substancji nie mogą być uzupełnione stosowaniem odpowiedniej diety, bez kontroli stanu zdrowia pacjenta po podaniu wlewu).
3. Stosowania u pacjentów wlewów dożylnych z perhydrolu oraz dimetylosulfotlenku („DMSO”) bez uzasadnienia medycznego i bez potwierdzenia skuteczności takiego postępowania medycznego w oparciu o wiarygodne i rzetelne dane naukowe.
4. Stosowania:
   • witaminy C u pacjentów długotrwale nadużywających alkoholu, w profilaktyce przy odtruciu alkoholowym oraz u pacjentów z chorobą Alzheimera oraz z zaburzeniami poznawczymi (u osób starszych);
   • witaminy B w celu łagodzenia stanów napięcia nerwowego pacjentów, regulacji gospodarki hormonalnej, poprawy nastroju i samopoczucia, z zaburzeniami nerwicowo-depresyjnymi, jak również poprawy wyglądu skóry u pacjentów z zespołem autoregresji;
   • koenzymu Q10 oraz żeńszenia w stanach depresyjno-lękowych;
5. Oferowania pacjentom wlewów dożylnych z kwasu alfa-liponowego w leczeniu zatruć grzybami i metalami ciężkimi, w leczeniu: schorzeń wątroby, stwardnienia rozsianego, choroby Alzheimera oraz celem obniżenia poziomu cholesterolu.
6. Stosowania leków zawierających amantadynę w związku z COVID-19; tego rodzaju terapia nie została potwierdzona naukowo; więcej na ten temat można przeczytać tutaj https://www.gov.pl/web/rpp/sad-przyznal-racje-rzecznikowi-praw-pacjenta-w-sprawie-amantadyny

 

Ponadto, w toku pozostaje 13 kolejnych postępowań w sprawach praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów w zakresie tej tematyki.

Praktyki tego rodzaju są szczególnie niebezpieczne dla pacjentów z kilku powodów:

• w żaden sposób nie gwarantują wyleczenia;
• mogą opóźnić wdrożenie skutecznego i bezpiecznego leczenia konwencjonalnego i w konsekwencji doprowadzić do pogorszenia stanu zdrowia lub zagrożenia życia pacjenta;
• narażają pacjenta na niepotrzebne ryzyko wystąpienia działań niepożądanych (które mogą wystąpić po podaniu każdego leku, dlatego bezpodstawnie nie można pacjenta narażać na ryzyko wystąpienia takiego działania);
• wprowadzają pacjenta w błąd, dając złudną nadzieję wyleczenia czy poprawy stanu zdrowia;
• generują po stronie pacjenta znaczne koszty finansowe.

 

Jednym z podstawowych praw pacjenta jest prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej. Przestrzeganie tego prawa jest obowiązkiem wszystkich placówek medycznych i ma na celu zagwarantowanie pacjentom terapii zweryfikowanej w oparciu o dowody naukowe – a dzięki temu możliwie bezpiecznej oraz skutecznej. Taki też kierunek prezentowany jest w orzecznictwie sądowym. W wyroku z 10 marca 2021 r. (VII SA/Wa 2249/20) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie przyznał rację Rzecznikowi Praw Pacjenta: skuteczność terapii powinna być potwierdzona w przeprowadzonych badaniach klinicznych. Natomiast 7 lutego 2023 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę placówki medycznej i również przyznał rację Rzecznikowi Praw Pacjenta. Sprawa dotyczyła wysłanych przez podmiot leczniczy do pacjentów wiadomości tekstowej o treści: Koronawirus? Ochron się i obron przed wirusami i przeziębieniem! Wlewy witaminowe i ozonoterapia.

 

W przypadku stosowania praktyk niezgodnych z aktualną wiedzą medyczną Rzecznik Praw Pacjenta w decyzji nakazuje ich zaniechanie. Niewykonanie tego nakazu skutkuje nałożeniem kary do wysokości 500 tys. zł. Rzecznik Praw Pacjenta zawiadamia także organy odpowiedzialności zawodowej np. rzecznika odpowiedzialności zawodowej przy okręgowej izbie lekarskiej.

Szczególnie niebezpieczne wydają się przypadki, gdy terapie niezgodne z aktualną wiedzą medyczną oferują osoby bez wykształcenia medycznego oraz podmioty, które nie wykonują działalności leczniczej. W tego rodzaju zdarzeniach nie można w ogóle mówić o jakimkolwiek standardzie opieki medycznej, właściwych warunkach udzielania świadczeń zdrowotnych, czy też profesjonalizmie medycznym. Rozpoznawanie chorób oraz ich leczenie bez uprawnień, z jednoczesnym wprowadzaniem w błąd co do ich posiadania, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, jest przestępstwem. W takich sprawach Rzecznik Praw Pacjenta składa zatem zawiadomienia do organów ścigania. Przykładem tego rodzaju spraw była szkodliwa i niebezpieczna działalność pseudomedyczna prowadzona przez Jerzego Z., czy też zawiadomienie z 2023 r., które dotyczyło oferowania przez osobę bez wykształcenia medycznego – w ramach tzw. „Holistycznego Programu Organizmu” – leczenia objawów i usuwania przyczyn zaburzeń metabolicznych, zarówno u dorosłych, jak i u dzieci.

                 

---

Art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.