Rzecznik
Praw Pacjenta

W 2020 roku Rzecznik Praw Pacjenta zwrócił się do centrów zdrowia psychicznego oraz do konsultantów wojewódzkich z prośbą o przekazanie spostrzeżeń na temat funkcjonowania CZP po 18 miesiącach od rozpoczęcia reformy. Rzecznik z uwagą śledzi pilotaż centrów oraz rozwój psychiatrii środowiskowej.

Centra Zdrowia Psychicznego

Centra zdrowia psychicznego zapewniają pacjentom kompleksową pomoc psychiatryczną w poradniach, oddziałach dziennych i stacjonarnych. Zmiana sposobu realizacji opieki psychiatrycznej ma przeciwdziałać stygmatyzacji osób w kryzysie psychicznym i pomóc w uzyskaniu przez pacjenta kompleksowego wsparcia blisko miejsca zamieszkania.

Celem nadrzędnym CZP jest przywracanie osoby będącej w kryzysie psychicznym lub po jego przejściu do normalnego funkcjonowania w środowisku społecznym za pomocą zróżnicowanych i dostępnych form leczniczo-terapeutycznych, które są indywidualnie dobrane do potrzeb każdej potrzebującej osoby.

Mocne strony

Z przekazanych do Rzecznika informacji wynika, że zarówno konsultanci wojewódzcy jak i centra zdrowia psychicznego pozytywnie oceniają pilotaż. Za mocne strony uznali m.in. kompleksową i szybką opiekę psychiatryczną dla mieszkańców obszaru działania CZP; kadrę, która posiada odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie; lepszą znajomość pacjenta i jego środowiska w którym funkcjonuje czy wprowadzenie roli asystenta zdrowienia.

Dodatkowo centra wskazały na elastyczność pracy i systemu zatrudnienia, obecność w zespole terapeutycznym, oprócz specjalistów wymaganych do funkcjonowania CZP, także specjalistów psychiatrii dzieci i młodzieży, neuropsychologów, psychologów klinicznych, psychoterapeutów, terapeutów leczenia uzależnień oraz wskazały na wzrost dostępności pacjentów do poradni zdrowia psychicznego.

Obszary wymagające poprawy

Konsultanci wojewódzcy wyodrębnili również kilka obszarów, które wymagają poprawy. Są to m.in. brak dokładnych standardów postępowania dla CZP oraz brak wytycznych dotyczących zatrudnionego personelu. Brak zewnętrznej, niezależnej od Biura ds. pilotażu instytucji ds. monitorowania jakości działania. Zwrócono również uwagę, że koszty działania CZP na terenie gminnym są zdecydowanie wyższe niż w dużym mieście.

CZP zwróciły natomiast uwagę na trudności w pozyskiwaniu asystentów zdrowienia. Duże rozproszenie osób objętych pilotażem w małych miejscowościach utrudnia zarówno dojazd do nich, jak i dotarcie pacjentów do oddziału dziennego, czy też poradni. Wskazano także na ograniczenia związane z pandemią COVID-19. Nierozwiązanym problemem pozostaje też niedostatek specjalistów psychiatrów, specjalistów psychologów klinicznych oraz pielęgniarek psychiatrycznych.

Współpraca centrów z innymi podmiotami

Kolejnym obszarem, o który zapytaliśmy była współpraca centrów z innymi podmiotami – podwykonawcami, urzędami czy związanymi z pomocą społeczną. Z analizy wynika, że dobra współpraca odbywa się z podwykonawcami, ośrodkami pomocy społecznej w tym z pracownikami socjalnymi. Natomiast usprawnienia wymaga współpraca z lekarzami podstawowej opieki zdrowotnej, zakładami opiekuńczo-leczniczymi, schroniskami i noclegowniami, domami pomocy społecznej, oraz jednostkami samorządu terytorialnego, szczególnie w przypadku psychoedukacji.

Propozycje zmian legislacyjnych

Konsultanci wojewódzcy, jak i podmioty, które wzięły udział w programie pilotażowym, przekazały swoje propozycje zmian legislacyjnych, wskazując na potrzebę nowelizacji ustawy o ochronie zdrowia psychicznego w zakresie reformy psychiatrii środowiskowej, nowelizację ustawy o ochronie zdrowia czy zwiększenie dostępności CZP dla osób spoza obszaru oraz na przykład ujednolicenie dokumentacji medycznej.