Rzecznik
Praw Pacjenta

Czy wypłata z funduszu jest lepszym rozwiązaniem dla pacjenta niż walka w sądzie?

Z danych statystycznych wynika, że mniej niż 30% spraw pacjentów kończy się ich zwycięstwem w sądach. Dla pacjenta dochodzenie odszkodowania to trudny, żmudny, oraz złożony proces. Jest również bardzo stresujący i kosztowny ze względu na wysokie wynagrodzenia prawników. Pod względem dowodowym proces cywilny opiera się na zasadzie winy, co oznacza, że trzeba udowodnić naszemu przeciwnikowi procesowemu, czyli lekarzowi bądź szpitalowi, że zrobił coś, czego nie powinien zrobić i że jest za to odpowiedzialny. Są to kwestie skomplikowanych opinii, wielu lat procesu, często traumatycznych dla pacjenta emocji. Dodatkowo trzeba zapłacić 5% wartości przedmiotu sporu na początku procesu.

Rzecznik Praw Pacjenta jest odpowiedzialny za nadzór i obsługę trzech funduszy, z których środki są wypłacane pacjentom.

Najstarszym funduszem jest Fundusz Kompensacyjny Szczepień Ochronnych, który funkcjonuje od lutego 2022 roku. Początkowo obejmował szczepienia na COVID-19. Obecnie obejmuje również szczepienia obowiązkowe, czyli de facto szczepienia dzieci i młodzieży. Do tej pory wypłaciliśmy odszkodowania blisko 250 osobom w łącznej wysokości ponad 5 mln zł.

Domniemywa się, że skoro pacjent zgodził się na szczepienie, to de facto ponosi również odpowiedzialność za ewentualne działania niepożądane. Odpowiedzialność producenta szczepionek jest bardzo ograniczona. Dobrze się stało, że wzorem innych krajów, państwo zachęcając do szczepień, zapewnia i bierze na siebie ciężar odszkodowania w przypadku gdyby zdarzył się poważny niepożądany odczyn poszczepienny, który co prawda zdarza się bardzo rzadko, czasem wręcz raz na kilka milionów szczepień, ale jednak ma miejsce.

Jaka jest maksymalna kwota, którą może otrzymać pacjent za tzw. NOP czyli niepożądany odczyn poszczepienny?

Górna kwota wypłaty to jest 100 000 zł. Przesłanką do takiej wypłaty jest konieczność pobytu w szpitalu przez co najmniej 14 dni łącznie. Najwyższe wypłacone kwoty wypłaciliśmy m.in. w przypadku pacjenta, który zachorował na zespół Guillaina-Barrego (ZGB), który charakteryzuje się porażeniem mięśni oraz nerwów.

Drugim funduszem to jest Fundusz Kompensacyjny Badań Klinicznych. Ile dokonano wypłat dla  pacjentów z tego funduszu?

W przypadku wspomnianego Funduszu nie dokonaliśmy jeszcze żadnych wypłat. Trzeba jednak wziąć pod uwagę specyfikę badań klinicznych, fakt, że trwają one długo. Fundusz zaczął działać od kwietnia 2023 roku i obejmuje tylko te badania kliniczne, które rozpoczęły się po wspomnianym terminie. W ww. funduszu przyjęliśmy inną konstrukcję wypłat. Nie wykazujemy winy, czyli nieprawidłowości po stronie sponsora lub badacza. Z uwagi na fakt, że w trakcie badania doszło do sytuacji niepożądanej, jak np. śmierć pacjenta, uszczerbek na jego zdrowiu czy rozstrój zdrowia, to sam ten fakt powoduje, że pacjent otrzyma wypłatę świadczenia. Do Biura Rzecznika Praw Pacjenta wpłynęły już pierwsze wnioski. Zmuszeni byliśmy jednak odmówić ich rozpoznania z uwagi właśnie na fakt, że  dotyczyły udziału w badaniach klinicznych sprzed kwietnia 2023 roku.

Najmłodszym funduszem jest Fundusz Kompensacyjny Zdarzeń Medycznych, działający od września 2023 r.. W jaki sposób zapada decyzja, który wniosek o wypłatę odszkodowania jest zasadny, a który nie? Czy są już uruchomione pierwsze wypłaty?

Zamiast procesów sądowych proponujemy pacjentom alternatywną ścieżkę administracyjną, która sprawdziła się w krajach Europy Zachodniej. Pacjent wypełnia wniosek, wnosi 300 zł opłaty. W przypadku, gdy przyznamy odszkodowanie, zwracamy opłatę za złożony wniosek. Jeśli pacjent nie ma pieniędzy na opłacenie wniosku, w wyjątkowych sytuacjach zwalniamy go z tej opłaty. W przypadku wniosków odszkodowawczych za szczepienia ochronne zwolniliśmy z opłaty za wniosek 9% wnioskujących pacjentów. Jako Rzecznik Praw Pacjenta chcemy wychodzić naprzeciw potrzebom najbiedniejszych osób.

Posiadamy zespół niezależnych ekspertów medycznych, który obecnie liczy ponad 70 osób. Wśród nich znajduje się 25 profesorów, wielu z nich pełniących funkcję konsultantów krajowych i wojewódzkich.

Fundusz funkcjonuje od niedawna, od 6 września 2023 roku i nie dokonał jeszcze żadnej wypłaty. Do Biura Rzecznika Praw Pacjenta wpłynęło prawie 170 wniosków. Blisko 60% z nich dotyczy uszczerbku na zdrowiu, 20% dotyczy śmierci pacjenta, a 20% zakażenia szpitalnego. Część spraw dotyczy zdarzeń, o których pacjenci dowiedzieli się przed utworzeniem Funduszu, nie mamy wówczas możliwości wszczęcia postępowania. Pozostałe sprawy są na bieżąco rozpatrywane, opiniowane, wkrótce też zostaną wydane pierwsze decyzje.

Odszkodowanie można otrzymać za szkody medyczne, które miały miejsce w systemie publicznym czy również prywatnym?

Fundusz Kompensacyjny Zdarzeń Medycznych zapewnia szybką, pozasądową drogę do uzyskania rekompensat dla osób, które doznały uszkodzenia ciała podczas pobytu w szpitalu publicznym. Mam nadzieję, że za jakiś czas będzie możliwe rozszerzenie systemu odszkodowań na ratownictwo medyczne, a także ambulatoryjną opiekę specjalistyczną oraz POZ. A w końcu również na placówki prywatne. Taką drogę przeszła np. Dania, gdzie o odszkodowanie może starać się obywatel Danii, który doznał uszczerbku na zdrowiu podczas leczenia za granicą. Ten system jest korzystny dla wszystkich. Jedyną grupą zawodową, która ucierpi będą prawnicy, którym zmniejszy się liczba klientów – pacjentów.

Jakie kwoty może dostać pacjent z Funduszu Kompensacyjnego Zdarzeń Medycznych?

Takie same jak z funduszu badań klinicznych. Maksymalnie 200 tys. zł dla pacjenta. W przypadku zgonu po 100 tys. zł dla każdego z członka najbliższej rodziny pacjenta. Kwoty te będą waloryzowane co roku o wskaźnik inflacji.