Rzecznik
Praw Pacjenta

Godność stanowi najwyższą wartość człowieka. Została ona podniesiona do rangi konstytucyjnej i chroniona jest licznymi przepisami prawa, zarówno cywilnymi, jak i karnymi. W art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2020 r. poz. 849, z późn. zm.) wskazano, że pacjent ma prawo do poszanowania intymności i godności, w szczególności w czasie udzielania mu świadczeń zdrowotnych. Zgodnie z art. 22 ust. 1 ww. ustawy w celu realizacji wskazanego prawa osoba wykonująca zawód medyczny ma obowiązek postępować w sposób zapewniający poszanowanie intymności i godności pacjenta.

Pojawia się jednak pytanie o obowiązek poszanowania godności pacjenta (a także jego intymności) przez personel niemedyczny podmiotu leczniczego, nieobjęty bezpośrednio wskazanym przepisem prawa, który wprawdzie nie uczestniczy w udzielaniu świadczeń zdrowotnych, ale ma styczność z pacjentem w ramach wykonywanych obowiązków służbowych.

Rzecznik Praw Pacjenta podkreśla, że prawo pacjenta wynikające z art. 20 ust. 1 ww. ustawy ma charakter ogólny, jego celem jest zabezpieczenie poszanowania intymności i godności pacjenta na każdym etapie jego kontaktu z podmiotem leczniczym (jego pracownikami). Zatem każda osoba należąca do personelu danego podmiotu leczniczego jest zobowiązana do poszanowania tego prawa. Dotyczy to także osób z personelu niebędącego personelem medycznym, a do których obowiązków należy np. rejestracja pacjentów. Kierownik podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych powinien podjąć odpowiednie działania organizacyjne celem realizacji obowiązków wynikających z omawianego prawa pacjenta, np. dokonywać oceny pracy personelu także pod tym kątem oraz szkolić personel z właściwych relacji z pacjentami.  Niedozwolone jest przedmiotowe, wulgarne czy obraźliwe traktowanie pacjentów. Sposób zachowania personelu wobec pacjenta powinien być oparty w szczególności na życzliwości, wyrozumiałości i zrozumieniu.

Stanowisko Rzecznika Praw Pacjenta zostało potwierdzone wprost w treści wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 marca 2019 r (sygn. akt: II OSK 3727/18), w którym czytamy, że: Na prawo poszanowania godności składa się prawo do odpowiedniego kulturalnego, życzliwego stosunku do pacjentów, którym podmiot udziela świadczeń zdrowotnych. Obowiązek ten obejmuje nie tylko personel medyczny (lekarzy, pielęgniarki), ale każdego pracownika podmiotu leczniczego, a zwłaszcza zatrudnionego w rejestracji. Od tych czynności podejmowanych przez personel rejestracji pacjentów zależy dojście do świadczeń, kolejności udzielanych świadczeń. Podmiot leczniczy ma zatem obowiązek takiej organizacji pracy aby pacjent miał pełen dostęp do świadczeń, bez obawy o odrzucenie, niechęć, wulgarne zachowanie. Naruszenie zbiorowych praw pacjentów obejmuje nie tylko wykonywanie czynności przez lekarzy, pielęgniarki, a całość organizacyjną umożliwiającą pacjentom dostęp do świadczeń zdrowotnych w ramach sprawnej, kulturalnej obsługi.