Rzecznik
Praw Pacjenta

W 2022 r. Biuro Rzecznika Praw Pacjenta skupiało się na reagowaniu na sygnały zgłaszane przez pacjentów w formie zapytań i skarg, podejmowaliśmy jednak także działania z własnej inicjatywy, np. na podstawie przekazów medialnych. Koncentrujemy się na trzech priorytetach, które zostały ustalone w 2018 r. Są to: edukacja, bezpieczeństwo i wsparcie - mówi Bartłomiej Chmielowiec, Rzecznik Praw Pacjenta, podsumowując 2022 r. w ochronie zdrowia.

W mijającym roku wydaliśmy łącznie blisko 300 decyzji w sprawach praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów, czyli zapewniających przestrzeganie praw ogółu pacjentów danej placówki. Dla porównania, w roku, w którym objąłem funkcję rzecznika praw pacjenta, takich decyzji wydano 40. W mojej ocenie, udało się w ostatnich latach, w tym także w 2022 r., poprawić wydajność pracy RPP, co oczywiście bezpośrednio przekłada się na jakość i bezpieczeństwo realizowanych w podmiotach leczniczych świadczeń.

 

Na co najczęściej skarżyli się pacjenci w 2022 roku?

Tak naprawdę charakter i przedmiot skarg nie zmieniają się od lat. Krytyczne uwagi i wątpliwości świadczeniobiorców najczęściej również w tym roku dotyczyły kwestii związanych z dostępnością do świadczeń opieki zdrowotnej. Bez wątpienia jednak są to problemy, które jeszcze wyraźniej uwidoczniła pandemia COVID-19. To właśnie w czasie kilku następujących po sobie fal COVID-19 odnotowaliśmy sygnały świadczące o problemach w dostępie do opieki zdrowotnej na najbardziej podstawowym poziomie, a więc do lekarza rodzinnego. Zjawisko to znalazło swoje odbicie również w skargach napływających do RPP w 2022 r.

Druga kwestia, bardzo często podejmowana w 2022 r., dotyczy jakości świadczeń zdrowotnych. Warto jednak podkreślić, że w odróżnieniu od zgłoszeń o niewystarczającej dostępności, zgłaszany przez świadczeniobiorców problem niskiej jakości świadczeń nie dotyczył jedynie podstawowej opieki zdrowotnej, ale też pozostałych sektorów ochrony zdrowia, a więc ambulatoryjnej opieki specjalistycznej i lecznictwa szpitalnego. W kierowanych do RPP wnioskach i skargach silnie wybrzmiewała także kwestia bezpieczeństwa.

Tradycyjnie bardzo ważnym dla RPP obszarem aktywności pozostawało w 2022 r. zaangażowanie w działania legislacyjne, szczególnie w zakresie trzech ustaw kluczowych z perspektywy pacjenta: nowelizacji ustawy o szczepieniach ochronnych, ustawy o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta oraz ustawy o badaniach klinicznych.

Pierwsza z nich pozwoliła utworzyć Fundusz Kompensacyjny Szczepień Ochronnych — rozwiązanie, które w mojej ocenie naprawdę dobrze się sprawdziło. Inną priorytetową regulacją jest niedawno przyjęta przez Radę Ministrów, a następnie skierowana do Sejmu ustawa o badaniach klinicznych. W jej powstaniu Biuro RPP i jego eksperci również mieli swój udział, szczególnie w części poświęconej Funduszowi Kompensacyjnemu Badań Klinicznych oraz komisjom bioetycznym, także z perspektywy działalności organizacji pacjentów.

Obserwując problematykę zgłoszeń, jakie do nas docierały w 2022 r., można stwierdzić, że jedną z najistotniejszych zmian systemowych w obszarze ochrony zdrowia było wprowadzenie narzędzi opieki koordynowanej do POZ. Jest to rozwiązanie oczekiwane przez pacjentów, ale jego wprowadzenie przemodeluje — w pozytywnym znaczeniu tego słowa — polski system na wzór opieki zdrowotnej funkcjonującej w państwach Europy Zachodniej. Chciałbym bowiem zwrócić uwagę na fakt, że cechą charakterystyczną systemów działających w krajach rozwiniętych pozostaje to, iż ich podstawą są lekarze rodzinni. W Polsce dotychczas dominował model oparty na leczeniu szpitalnym, wprowadzenie opieki koordynowanej ma szansę to zmienić.

RPP: najcenniejszym dobrem w systemie ochrony zdrowia są kadry

2022 r. był czasem, w którym w wyjątkowy sposób doceniono pracę i zaangażowanie kadr medycznych, jednocześnie inwestując w ich rozwój. To kadry są przecież najcenniejszym dobrem w systemie ochrony zdrowia. Mam tu oczywiście na myśli prace legislacyjne, a następnie wdrażanie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu w ochronie zdrowia, ale to nie jedyne działania na tym polu. Z pewnością warto zwrócić uwagę na pozytywne zmiany, jakie nastąpiły w 2022 r. w zakresie kształcenia w zawodach medycznych. Przede wszystkim znacząco poszerzyła się liczba ośrodków kształcących przyszłych medyków. Ponadto polski system ochrony zdrowia szerzej otworzył się także na profesjonalistów medycznych spoza Polski, głównie z Ukrainy.

Bardzo ważnym i długo oczekiwanym wydarzeniem z perspektywy RPP oraz środowiska organizacji pacjentów było utworzenie Funduszu Kompensacyjnego Szczepień Ochronnych. Dzięki temu Polska znalazła się wśród jeszcze niewielu państw, które pozwalają dochodzić pacjentom rekompensat pieniężnych za doznanie ciężkiego odczynu poszczepiennego. Na podobne rozwiązanie zdecydowało się, poza Polską, zaledwie ok. 20 państw. Rozwiązanie to z pewnością poprawiło zaufanie do idei szczepień ochronnych. W 2022 r. zainteresowanie uzyskaniem świadczenia z funduszu kompensacyjnego było bardzo duże: wpłynęło ponad 1300 wniosków, wydaliśmy ponad 700 decyzji, w tym 180 pozytywnych. W ich wyniku przyznano świadczenia na kwotę ponad 3,5 mln złotych.

W mojej ocenie, 2022 r. przyniósł wiele zmian nie tylko o charakterze systemowym, ale również terapeutycznym. Był to rok przełomowy, jeśli chodzi o poszerzenie dostępu pacjentów do nowoczesnych terapii objętych refundacją. W mijającym roku było ich aż 115, a wśród nich znalazł się lek stosowany w terapii SMA.