Rzecznik
Praw Pacjenta

Rozszerzenie odpowiedzialności Powołanie Funduszu Kompensacyjnego Szczepień Ochronnych rozszerzy dotychczasową odpowiedzialność związaną z użyciem szczepionek. Do tej pory poszkodowany pacjent mógł skutecznie dochodzić roszczeń odszkodowawczych (od podmiotu leczniczego lub podmiotu odpowiedzialnego za szczepionkę albo od ich ubezpieczyciela) tylko wówczas, gdy doszło do błędu po stronie personelu medycznego albo gdy dało się wykazać odpowiedzialność producenta za szkodę wyrządzoną przez tzw. produkt niebezpieczny (czyli produkt niezapewniający bezpieczeństwa, jakiego można oczekiwać). Ta droga dochodzenia roszczeń została utrzymana, zatem każdy pacjent, który czuje się poszkodowany z winy osób kwalifikujących do szczepienia czy je przeprowadzających bądź producenta szczepionki, będzie mógł wystąpić na drogę sądową na zasadach ogólnych. Nie będzie również żadnych przeszkód, by na zasadach ogólnych bliscy osoby zmarłej dochodzili wszelkich dopuszczalnych w prawie roszczeń od osoby (podmiotu), który obarczają odpowiedzialnością cywilną za śmierć.

Natomiast w duchu solidaryzmu społecznego, wspierającego ideę powszechności szczepień ochronnych, państwo weźmie na siebie ciężar ekonomicznego wsparcia osób zaszczepionych, które doznały poważnych działań niepożądanych. Mowa o takich dolegliwościach, które – choć spodziewane – występują bardzo rzadko lub skrajnie rzadko. Osoby te będą mogły otrzymać świadczenie kompensacyjne (nie chodzi zatem o odszkodowanie czy zadośćuczynienie pieniężne), jeśli dojdzie u nich do odczynu poszczepiennego, który na podstawie dotychczasowych badań i obserwacji jest kwalifikowany w tzw. Charakterystyce Produktu Leczniczego jako działanie niepożądane szczepionki.

Świadczenia kompensacyjne będą przyznawane w trybie postępowania administracyjnego kończącego się decyzją wydawaną przez Rzecznika Praw Pacjenta. Maksymalna kwota świadczenia ma wynosić 100 tys. zł. Obejmie to zwrot kosztów leczenia (do 10 000 zł) oraz kwotę uzależnioną od dolegliwości zdarzenia niepożądanego (jak długość pobytu w szpitalu, ale też zabieg operacyjny, leczenie lub diagnostyka stwarzające podwyższone ryzyko, pobyt na oddziale intensywnej terapii). Warunkiem uzyskania świadczenia będzie pobyt w szpitalu nie krótszy niż 14 dni, tak by to dodatkowe rozszerzenie odpowiedzialności państwa w stosunku do stanu obecnego nie obejmowało sytuacji mniej poważnych, np. związanych z poddaniem pacjenta obserwacji. Wyjątkiem będzie wstrząs anafilaktyczny, będący stanem bezpośredniego zagrożenia dla pacjenta – tu wystarczy, by pomoc medyczna została udzielona w szpitalnym oddziale ratunkowym lub na izbie przyjęć.

Projekt ustawy przewiduje, że: „świadczenie nie przysługuje, jeżeli hospitalizacja była spowodowana zakażeniem SARS-CoV-2”. Oznacza to wyłącznie, że sam fakt nieskuteczności szczepionki wobec danej osoby, która mimo zaszczepienia zachorowała następnie na Covid-19 i przebywała z tego powodu w szpitalu, nie będzie wystarczający, by ubiegać się o świadczenie kompensacyjnego. Z przeprowadzonych badań klinicznych wynika – co jest jasno komunikowane we wszelkich dokumentach dotyczących poszczególnych produktów – że szczepionki przeciwko Covid-19 nie dają 100 proc. pewności braku zachorowania, zaś zakażenie się koronawirusem przez osobę zaszczepioną nie stanowi działania niepożądanego szczepionki – a zatem okoliczność taka nie jest objęta odpowiedzialnością Funduszu.

Warto wspomnieć, że wszystkie powołane dotąd na świecie systemy rekompensowania szkód doznanych na skutek niepożądanych zdarzeń po szczepieniu (w 2018 r. funkcjonowały one w 25 państwach członkowskich WHO, w tym 16 europejskich) przewidują pewien próg dla przyznania rekompensaty, np. ciężki rozstrój zdrowia wykraczający poza normalne reakcje poszczepienne, poważna niepełnosprawność, poważne zdarzenie niepożądane po szczepieniu, obrażenia skutkujące stratą finansową czy też trwały lub znaczny uszczerbek na zdrowiu. Dla przykładu, w Norwegii progiem jest odszkodowanie powyżej 10 000 koron norweskich lub 15 proc. inwalidztwa. W zależności od przyjętego modelu wnioskodawca może otrzymać odszkodowanie lub ryczałt pieniężny.