Rzecznik Praw Pacjenta w trosce o dobro pacjentów wycofał wniosek do Sądu Najwyższego

18.04.2023

W 2019 roku Rzecznik zwrócił się do Sądu Najwyższego z wnioskiem o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego: czy osobie bliskiej poszkodowanego, który na skutek czynu niedozwolonego doznał ciężkiego i trwałego rozstroju zdrowia, może przysługiwać zadośćuczynienie pieniężne?

Obowiązujące orzecznictwo

Przez kilka lat obowiązywała w tym względzie korzystna dla poszkodowanych ugruntowana linia orzecznictwa Izby Cywilnej SN [1]. Potwierdzały ją liczne wyroki sądów powszechnych. Tymczasem Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN podjęła uchwałę (w składzie 7 sędziów) wprost sprzeciwiającą się takiemu uprawnieniu [2]. W ocenie Rzecznika ta rozbieżność w interpretacji przepisów powinna zostać usunięta, a uchwałę w tej sprawie powinien wydać co najmniej skład całej Izby Cywilnej.

Inicjatywa Prezydenta

Problem ten został dostrzeżony także przez Prezydenta RP, który w 2021 roku zaproponował zmianę Kodeksu cywilnego. Przyjęto wtedy zasadę, że w razie ciężkiego i trwałego uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, skutkującego niemożnością nawiązania lub kontynuowania więzi rodzinnej, sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny poszkodowanego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę [3]. Regulacja ta objęła również zdarzenia, które miały miejsce przed dniem wejścia w życie nowego przepisu.

Postępowanie Sądu Najwyższego

Doprowadzenie do tej korzystnej zmiany przepisów nie stało na przeszkodzie, by SN dokonał oceny poprzedniego stanu prawnego. Mogłoby to mieć zwłaszcza znaczenie dla spraw sądowych będących w toku lub już zakończonych (od których nadal można wnieść skargę nadzwyczajną). Mimo upływu trzech i pół roku, SN nie rozpatrzył jednak wniosku Rzecznika. Zamiast tego postanowił niedawno skierować do Trybunału Konstytucyjnego pytanie prawne dotyczące zgodności z Konstytucją przepisu ustawy z 2021 roku, dzięki któremu objęto nią również wcześniejsze zdarzenia.

Zbędna ocena zgodności z Konstytucją

W ocenie Rzecznika taki krok nie jest potrzebny do oceny wniosku, który miał na celu analizę stanu prawnego sprzed zmiany przepisów. Niestety wpływa to na dalsze, trudne do akceptacji, opóźnienie w rozpatrzeniu tej kwestii. Sam problem rekompensaty dla bliskich osób poszkodowanych znalazł odpowiednie rozwiązanie w przepisach prawa. Zastrzeżenia wobec ustawy, która rozwiązuje ważny problem społeczny i przyjętej zgodnie przez wszystkie siły polityczne nie są słuszne. Poddawanie w wątpliwość tych przepisów działa zaś na niekorzyść członków rodzin osób poszkodowanych.

Zdaniem Rzecznika nie ma już zatem potrzeby, by SN zajmował się sprawą. Rzecznik cofnął w związku z tym swój wniosek i zwrócił się do SN, aby nie kierował pytania do Trybunału Konstytucyjnego.

[1] M.in. uchwały składu 7 sędziów o sygn. III CZP 36/17, III CZP 60/17 i III CZP 69/17.

[2] Sygn. I NSNZP 2/19.

[3] Art. 446² KC.