Rzecznik
Praw Pacjenta

Rzecznik Praw Pacjenta oraz Prezes Narodowego Funduszu Zdrowia na podstawie zawartego w 2018 r. porozumienia, uzgodnili podjęcie wspólnych działań dotyczących ograniczonej dostępności do świadczeń zdrowotnych w placówkach ochrony zdrowia. Obie instytucje ustaliły zasady współpracy, które umożliwią pacjentom korzystanie z opieki zdrowotnej w stopniu porównywalnym do czasu przed pandemią koronawirusa. Tym samym działania obu instytucji, mają zapobiegać ewentualnym ograniczeniom w tym zakresie.

Obecna sytuacja epidemiologiczna w kraju wymaga od wszystkich uczestników systemu opieki zdrowotnej podejmowania wzmożonych wysiłków w walce z koronawirusem SARS-CoV-2. 

- Rzecznik Praw Pacjenta stoi na straży praw pacjenta dlatego będziemy wspólnie z Narodowym Funduszem Zdrowia podejmować działania w zakresie sprawdzenia dostępności do świadczeń zdrowotnych – powiedział Bartłomiej Chmielowiec Rzecznik Praw Pacjenta i dodał: Zauważyliśmy znaczący wzrost sygnałów do Biura, dotyczący braku dostępu do świadczeń zdrowotnych. Są placówki na mapie systemu ochrony zdrowia, gdzie pacjent nie może np. dodzwonić się do przychodni lub jest realizowana wyłącznie teleporada. Będziemy wspólnie sprawdzać te sygnały.

Filip Nowak p.o. Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia: Mamy nową sytuację związaną z epidemią koronawirusa, dlatego musieliśmy nieco przeorganizować system ochrony zdrowia w Polsce. Jedną z takich rzeczy była np. teleporada. Staramy się sprawdzać wszystkie sygnały od pacjentów i wykorzystywać wszelkie metody sprawdzające, monitorujące organizacje systemu ochrony zdrowia, np. dzwoniąc i sprawdzając jak wygląda organizacja pracy w danej placówce. Dodał, że kontrole nie mają na celu wprowadzania sankcji, czy wyciągania konsekwencji a wypracowanie sposobów i procedur ułatwiających kontakt pacjenta z placówką ochrony zdrowia. Prezes NFZ podkreślił, że Pacjent nie może zostać bez opieki i jego prawa muszą być chronione.

 

Od marca 2020 r., czyli od momentu wybuchu epidemii COVID-19 w Polsce, Rzecznik Praw Pacjenta angażuje się  w ponadstandardową pomoc pacjentom.

Działania Rzecznika obejmują m.in.:

• wsparcie pacjentów w sytuacji zakażeń koronawirusem poprzez Telefoniczną Informację Pacjenta (TIP);
• interwencje w placówkach medycznych, w tym sytuacje naruszeń praw pacjenta, prowadzenie postępowań wyjaśniających dotyczących indywidualnych i zbiorowych praw pacjenta;
• szczególne wsparcie osób z grup ryzyka, w tym m.in. pacjentów onkologicznych;
• współpracę z pełnomocnikami ds. praw pacjenta, pracującymi w szpitalach w całym kraju;
• działania informacyjne i edukacyjne dotyczące koronawirusa.

 

Od momentu wybuchu pandemii w Polsce, znacząco wzrosła liczba połączeń na Telefoniczną Informację Pacjenta 800 190 590, prowadzoną przez Rzecznika Praw Pacjenta i Narodowy Fundusz Zdrowia. Wraz z wprowadzeniem stanu zagrożenia epidemiologicznego w marcu 2020 r. liczba zgłoszeń do Rzecznika w samym marcu 2020 r. wyniosła 17.720, wobec 7.020 sygnałów w marcu 2019 r.

Jak wynika z analizy spośród wszystkich rodzajów świadczeń, najwięcej zgłoszeń dotyczyło podstawowej opieki zdrowotnej. 

W  2019 roku sygnały dotyczące POZ stanowiły 15% wszystkich zgłoszeń, (9.734 połączeń), natomiast w 2020 roku odnotowano już 19.955 sygnałów, czyli 31% wszystkich zgłoszeń. Liczba sygnałów, dotyczących POZ rok do roku wzrosła o ponad 100%.

 

Problemy zgłaszane przez pacjentów dotyczące świadczeń POZ, zarówno do Rzecznika Praw Pacjenta jak i Narodowego Funduszu Zdrowia, dotyczyły głównie:

• trudności z dodzwonieniem się do rejestracji,
• odmowy realizacji wizyty osobistej,
• zastrzeżeń do jakości teleporad,
• obaw o prawidłowość postawienia diagnozy w ramach teleporady,
• problemów z realizacją zaleconych badań laboratoryjnych,
• niedotrzymania terminu przybycia lekarza na wizytę domową i odmowy wizyty domowej z powodu epidemii,
• odmowy wystawienia recept na leki dla chorych przewlekle,
• odmowy przyjęcia deklaracji wyboru lekarza POZ,
• problemy z dostępem do dokumentacji medycznej.

Jak pokazują zebrane sygnały, pacjenci najczęściej zgłaszają brak możliwości odbycia wizyty w przychodni ze względu na zagrożenie epidemiczne. W wielu przypadkach pacjenci wskazują, że niejednokrotnie jedyną proponowaną przez placówki formą  konsultacji pozostaje właśnie teleporada, pomimo zaistnienia podstaw do osobistej wizyty w przychodni, m.in. w celu wykonania badania fizykalnego.

Zgłoszenia  pacjentów do Rzecznika odnoszące się do teleporady najczęściej dotyczyły:

• zastrzeżeń do jakości udzielanych porad telefonicznych,
• ograniczenia możliwości korzystania z dostępu do badań diagnostycznych w toku,
• ograniczenia dostępu do wizyty stacjonarnej w sytuacji nieskuteczności porady telefonicznej,
• problemów w komunikacji pacjenta z lekarzem,
• odsyłania pacjentów do SOR lub NPL.

W czerwcu 2020 r. Rzecznik Praw Pacjenta zaapelował do kierowników POZ, w sprawie osobistych wizyt pacjentów w placówkach ochrony zdrowia. Rzecznik wskazał m.in., że na każdym etapie udzielania świadczeń należy zapewniać pacjentowi prawo do świadczeń zdrowotnych zgodnych z aktualną wiedzą medyczną i udzielanych z należytą starannością. Zwrócił uwagę, że rozwiązania telemedyczne, jakkolwiek bardzo potrzebne i przydatne, nie zawsze mogą zastępować osobiste wizyty pacjentów w przychodniach, które w wielu przypadkach pozostają niezbędne dla realizacji prawidłowego przebiegu procesu diagnostyki i leczenia. Dlatego prosił, by oceniając potrzeby pacjentów i wybierając optymalną drogę udzielania świadczeń zdrowotnych, nie stosować automatyzmu w wyborze rozwiązań telemedycznych, jako potencjalnie bezpieczniejszych. Konieczna jest każdorazowa ocena rzeczywistej potrzeby osobistego kontaktu z lekarzem, uwzględniająca dobro pacjenta i staranność udzielania świadczeń. Dlatego Rzecznik zaapelował  o refleksję i analizę, które z przyjętych ograniczeń w organizacji świadczeń dla pacjentów, u których nie występuje podejrzenie zachorowania na COVID-19, powinny ulec złagodzeniu, w celu dostosowania ich do aktualnej sytuacji w zakresie zdrowia publicznego.

Narodowy Fundusz Zdrowia weryfikuje między innymi możliwość telefonicznego bądź internetowego kontaktu z placówką medyczną, tryb pracy personelu, możliwość rejestracji do lekarza, a także osobistego kontaktu z lekarzem w celu przeprowadzenia badania fizykalnego. W ramach powyższej działalności NFZ sprawdził już ponad 7 tys. placówek POZ. W sytuacjach uzasadnionych podejmowana jest decyzja o wszczęciu postępowania kontrolnego.

Aktualnie NFZ prowadzi 51 postępowań kontrolnych na terenie całego kraju, których celem jest weryfikacja dostępności do świadczeń, w tym również do świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej.

 

Typując podmioty do kontroli NFZ wziął m.in. pod uwagę zauważalny wzrost liczby pacjentów
z danego podmiotu korzystających ze świadczeń udzielanych w ramach Szpitalnych Oddziałów Ratunkowych bądź Izb Przyjęć. Tylko w czerwcu 2020 r. odnotowano średnio dwukrotny wzrost świadczeń zdrowotnych udzielonych w Szpitalnych Oddziałach Ratunkowych lub Izbach Przyjęć w porównaniu do marca lub kwietnia tego roku. Wzrost ten dotyczył głównie świadczeń podstawowych jak: porada lekarska, podstawowe badania diagnostyczne czy opieka pielęgniarska. Nie widać natomiast takiej tendencji w przypadku przyjęć  pacjentów w stanie ciężkim, dla których SOR jest podstawowym miejscem, w którym jest im udzielana pomoc.

 

Liczne sygnały spływające do Rzecznika Praw Pacjenta, NFZ i Ministerstwa Zdrowia, kierowane przez pacjentów i dotyczące tych samych podmiotów leczniczych, wymagają skoordynowanych działań tych instytucji. Każda tego rodzaju informacja zgłoszona, telefonicznie, mailowo lub w korespondencji będzie poddawana weryfikacji i analizie. W przypadku, gdy zaistnieje wysokie prawdopodobieństwo niewystarczającej dostępności do świadczeń lekarza POZ, wszczynane będą postępowania przez te  organy, w ramach przysługujących kompetencji. 

 

Kwalifikacja niewystarczającego stopnia dostępności do świadczeń lekarza POZ będzie dotyczyć dwóch sytuacji. Pierwsza, w której przychodnia POZ w ogóle nie przyjmuje pacjentów i nie można się z nią skutecznie skontaktować. Druga dotyczy modelu funkcjonowania przychodni POZ, która oferuje wyłącznie teleporady, bez jednoczesnego zagwarantowania możliwości skorzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej udzielonych w bezpośrednim kontakcie z pacjentem, gdy jest to niezbędne ze względu na jego stan zdrowia.

 

Rzecznik Praw Pacjenta oraz Narodowy Fundusz Zdrowia będą wymieniać między sobą zweryfikowane informacje oraz wyniki podejmowanych czynności w ramach posiadanych uprawnień. Zakres informacji dotyczyć będzie m.in.:

• podmiotów leczniczych, których funkcjonowanie zweryfikowały poszczególne instytucje,
• charakteru,  rodzaju oraz efektu podjętych wobec podmiotów leczniczych działań.

Nie wykluczamy również tzw. weryfikacji krzyżowej, polegającej na kontroli tych samych podmiotów, zarówno przez NFZ i RPP. Zebrane informacje będą również udostępniane na potrzeby analiz prowadzonych przez Ministerstwo Zdrowia.

 

W związku z sytuacją w systemie ochrony zdrowia Rzecznik Praw Pacjenta oraz Fundusz będą w ramach swoich kompetencji:

• analizowali działalność wszystkich placówek POZ z podziałem na województwa i powiaty,
• weryfikowali pracę  POZ ze szczególnym uwzględnieniem tych, na które pacjenci wnosili skargi,
• bezpośrednio interweniowali w placówkach medycznych,
• w uzasadnionych przypadkach badali sprawy na miejscu,
• monitorowali prace przychodni, na które były złożone skargi, w tym dokumenty podmiotu medycznego, informacje znajdujące się na stronie internetowej oraz zgodność podanych danych z faktycznie świadczonymi usługami zdrowotnymi,
• w sprawach indywidualnych i zbiorowych Rzecznik Praw Pacjenta wszczynał będzie postępowania wyjaśniające.

 

W przypadku stwierdzenia naruszeń praw pacjenta, w zależności od stopnia tych naruszeń, Rzecznik będzie proponował następujące działania naprawcze, przez:

• formułowanie zaleceń dla placówek, wymagające podjęcia przez nie działań, zmierzających do usunięcia naruszeń (informacje będą kierowane także do wojewody czy też innego właściciela placówki medycznej oraz właściwego oddziału NFZ).

Jednocześnie RPP będzie rozważał kierowanie roszczenia o wypłatę zadośćuczynienia dla pacjentów za naruszanie ich praw.

 

Kontakt dla dziennikarzy:

NFZ: Sylwia Wądrzyk

sylwia.wadrzyk@nfz.gov.pl, tel. 785 930  097

 

RPP: Małgorzata Duda

prasa@rpp.gov.pl, tel. 784 688 403