Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych Warszawie – rys historyczny

Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych Warszawie zostało powołane do życia w czasie zaborów – w 1860 r. Celem działalności Towarzystwa było popularyzowanie sztuk pięknych oraz niesienie pomocy artystom. Od 1900 r. siedzibą TZSP był gmach na placu Małachowskiego – obecnie Zachęta Narodowa Galeria Sztuki.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości siedziba TZSP pozostała kluczowym miejscem na artystycznej mapie kraju. Najważniejsze osoby w państwie zaszczycały swoją obecnością odbywające się w gmachu Zachęty wystawy tematyczne i okolicznościowe oraz Salony Doroczne, a krytycy sztuki żywo dyskutowali o prezentowanych tam dziełach. Kres istnienia TZSP przyniosła II wojna światowa. W 1945 r. zbiory, które przetrwały wojnę, zostały przekazane do Muzeum Narodowego w Warszawie, a nazwa Zachęta utożsamiana jest już tylko z dawną siedzibą TZSP. Wiele dzieł z przedwojennych zbiorów TZSP zaginęło w wyniku działań wojennych i do dziś pozostaje poszukiwanymi stratami wojennymi.

Trzytomowe opracowanie R. Olkowskiego

„Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie (1860-1940, 1948). Zarys historyczny i katalog zbiorów” Romana Olkowskiego jest pierwszą publikacją prezentującą historię i zbiory warszawskiego Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych. Opracowanie stanowi nieocenione źródło wiedzy, z którego mogą czerpać prowadzący badania nad polskimi stratami wojennymi, a zgromadzone w publikacji informacje, oparte na analizie źródeł, oraz materiał fotograficzny mogą przyczynić się do rozpoznania i odzyskania dzieł ze zbioru TZSP, zaginionych podczas II wojny światowej.

Publikacja składa się z 3 tomów – pierwszy zawiera zarys historyczny Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, a dwa pozostałe – katalog zbiorów TZSP. W książce znajdziemy noty 941 obiektów, z których 1/3 jest nadal poszukiwana jako strata wojenna, oraz prawie 1 000 zdjęć, m.in. fotografie obiektów przy notach, w tym fotografie obiektów zaginionych, zdjęcia związane z historią i działalnością TZSP, np. fotografie ważnych dokumentów i wystaw, a także portrety osób, które zapisały się w historii Towarzystwa.

Wydawcą publikacji jest Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu, które zajmuje się m.in. poszukiwaniem i odzyskiwaniem dóbr kultury utraconych w wyniku II wojny światowej, zabytków skradzionych i bezprawnie wywiezionych zagranicę oraz popularyzowaniem tematyki strat wojennych i restytucji.

Roman Olkowski – autor publikacji

Roman Olkowski jest absolwentem historii Uniwersytetu Gdańskiego i Podyplomowego Studium Muzealniczego na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 1995–2013 był pracownikiem Muzeum Narodowego w Warszawie, w 2010 r. objął stanowisko specjalisty ds. badania proweniencji muzealiów, do marca 2012 pracował na stanowisku zastępcy głównego inwentaryzatora. Od maja 2013 r. – pracownik Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku na stanowisku kustosza i kierownika Działu Zbiorów.

Jest autorem artykułów z zakresu badania proweniencji dzieł sztuki publikowanych w „Muzealnictwie”, „Adlojadzie” i „Rocznikach Sztuki Śląskiej” oraz współpracownikiem resortu kultury w sprawach odzyskiwania dzieł sztuki.