Udział środków na kulturę w budżecie państwa

W ostatnich trzech latach wydatki na kulturę z budżetu państwa wzrosły o ponad 20% i zauważalnie przekroczyły próg 1% budżetu. W roku 2018 na kulturę przeznaczono z budżetu państwa ponad 4,3 mld zł. W roku 2019 kwota ta zostanie zwiększona o ok. 600 mln zł.

Rozbudowa sieci muzeów w Polsce

Jednym z priorytetów Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego jest wzmacnianie tożsamości narodowej poprzez rozwój działalności muzealniczej. Realizując ten cel przeprowadzono kilkadziesiąt nowych projektów:

• Muzeum Historii Polski na Cytadeli Warszawskiej (5 października 2017 r. ogłoszenie międzynarodowego przetargu na budowę Muzeum; 6 lipca 2018 r. rozpoczęcie budowy siedziby Muzeum, 11 października 2018 r. uroczystość wmurowania kamienia węgielnego; planowane otwarcie – wczesna wiosna 2021 r.)
• Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku (budowa w toku, 10 listopada 2018 r. odbyła się uroczystość zawieszenia wiechy; planowane otwarcie - przełom 2019/2020 r.)
• Muzeum Żołnierzy Wyklętych w Ostrołęce (budowa w toku, planowane otwarcie - 2019 r.)
• Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego w Świątyni Opatrzności Bożej (planowane otwarcie - 2019 r.)
• Powołanie Muzeum Westerplatte i Wojny 1939 i połączenie go z Muzeum  II Wojny Światowej w Gdańsku. Otwarcie Muzeum II Wojny Światowej - 23 marca 2017 r.
• Muzeum Piaśnickie w Wejherowie – utworzone 21 grudnia 2015 r. jako oddział Muzeum Stutthof w Sztutowie
• Narodowe Muzeum Techniki w Warszawie (9 czerwca 2017 r. utworzenie Muzeum; 2 lipca 2018 r. podpisanie listu intencyjnego ws. współpracy Muzeum i Urzędu Dozoru Technicznego)
• Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II Wojny Światowej im. Rodziny Ulmów
  w Markowej (23 czerwca 2017 r. podpisanie umowy o współprowadzeniu; w październiku 2018 r. otwarto Sad Pamięci Polaków Ratujących Żydów)
• Muzeum Dom Rodziny Pileckich w Ostrowi Mazowieckiej (27 grudnia 2016 r. podpisanie umowy o współprowadzeniu; 2018 r. - przebudowa i rozbudowa budynku Muzeum, planowane otwarcie – 2019 r.)
• Muzeum Ziem Wschodnich Dawnej Rzeczypospolitej (zostanie utworzone jako oddział Muzeum Lubelskiego w Lublinie, które z dotacji MKiDN zakupiło na jego przyszłą siedzibę Pałac Lubomirskich w Lublinie; 2018 r. – wstępne prace przedprojektowe; planowany termin rozpoczęcia przebudowy – po 2019 r.)
• Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie oraz Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa
  w Warszawie (22 grudnia 2017 - połączenie w jedną instytucję kultury Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie)
• Muzeum Narodowe w Krakowie (październik 2017 r. - przyznanie Muzeum dofinansowania
  ze środków europejskich na remont i wyposażenie Muzeum Książąt Czartoryskich; zakończenie projektu grudzień 2020 r., otwarcie nowej ekspozycji – grudzień 2019 r.; zakup budynku dawnego hotelu Cracovia na potrzeby utworzenia oddziału muzeum poświęconego architekturze i designowi)
• Muzeum Zamkowe w Malborku (21 grudnia 2017 r. - zmiana statutu Muzeum Zamkowego
  w Malborku i utworzenie oddziału Muzeum - Zamek w Sztumie)
• Muzeum Pamięci Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej (w organizacji) (14 czerwca 2018 r. podpisanie umowy o współprowadzeniu; trwa przygotowanie konkursu na dokumentację projektową adaptacji budynku siedziby Muzeum)
• Muzeum Ziemi Międzyrzeckiej im. Alfa Kowalskiego (29 czerwca 2018 r. podpisanie umowy o współprowadzeniu)
• Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce (27 czerwca 2018 r. podpisanie umowy
  o współprowadzeniu)
• Muzeum „Pamięć i Tożsamość” im. św. Jana Pawła II (w organizacji) (20 czerwca 2018 r. podpisanie umowy pomiędzy Ministrem Kultury i Dziedzictwa Narodowego a Fundacją Lux Veritatis dotyczącej utworzenia Muzeum)
• Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej w Przemyślu (wrzesień 2018 r. - podpisanie listu intencyjnego w sprawie współdziałania na rzecz współprowadzenia instytucji kultury, muzeum będzie współprowadzone przez MKiDN od 1 stycznia 2019 r.)
• Centralne Muzeum Jeńców Wojennych (28 grudnia 2017 r. - podpisanie pomiędzy MKiDN,
  a Województwem umowy w sprawie prowadzenia jako wspólnej instytucji kultury)
• Muzeum Gross-Rosen (13 sierpnia 2018 r.- podpisanie listu intencyjnego w sprawie współprowadzenia muzeum przez MKiDN od stycznia 2019r.)
• Muzeum Getta Warszawskiego (28 lutego 2018 r. - zarządzenie MKiDN w sprawie utworzenia Muzeum Getta Warszawskiego, 19 października została podpisana umowa na 30-letnią dzierżawę budynku dawnego Szpitala Dziecięcego im. Bersohnów i Baumanów mieszczącego się pomiędzy ulicami Śliską i Sienną w Warszawie)
• Muzeum-Miejsce Pamięci w Sobiborze, Oddział Państwowego Muzeum na Majdanku (w 2016 r. rozpoczęto budowę muzeum; otwarcie wystawy stałej planowane jest na wiosnę 2020 r.)
• Muzeum Treblinka. Niemiecki nazistowski obóz zagłady i obóz pracy (1941-1944) – 21 lipca 2017 r. podpisano list intencyjny w sprawie współprowadzenia Muzeum - w przygotowaniu umowa do podpisania jeszcze w grudniu 2018 r.
• Muzeum Pamięci Sybiru - dofinansowane przez MKiDN z Programu Infrastruktura Kultury oraz ze środków europejskich POIiŚ (umowa podpisana w grudniu 2017 r., planowany termin ukończenia – koniec 2020 r.)
• Przestrzeń Muzealna Witolda Gombrowicza działająca od września 2017 r. w willi Alexandrine we francuskim mieście Vence.

 

Powołanie nowych instytucji

Instytucje kulturalne i naukowe powołane przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego odgrywają niezwykle istotną rolę w ochronie dziedzictwa kulturowego i budowaniu tożsamości narodowej.

• Instytut Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego
• Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONICA
• Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki
• Polska Opera Królewska
• Polskie Wydawnictwo Muzyczne - przekształcenie instytucji komercyjnej w instytucję kultury, aby zapewnić trwałość jej funkcjonowania
• Państwowy Instytut Wydawniczy - przekształcenie instytucji komercyjnej w instytucję kultury, aby zapewnić trwałość jej funkcjonowania
• Studio Filmów Rysunkowych w Bielsku Białej - przekształcenie instytucji komercyjnej w instytucję kultury, aby zapewnić trwałość jej funkcjonowania
• Studio Miniatur Filmowych w Warszawie - przekształcenie instytucji komercyjnej w instytucję kultury, aby zapewnić trwałość jej funkcjonowania
• Instytut Literatury (od 2019)

Inauguracja czasopisma kulturalnego „NAPIS”

W grudniu 2018 r. ukaże się finansowany przez MKiDN „Kwartalnik Kulturalny NAPIS. Liryka. Epika. Dramat”. Docelowo wydawcą kwartalnika będzie Instytut Literatury.  „Kwartalnik Kulturalny NAPIS” to nowoczesne czasopismo poświęcone pogłębianiu wiedzy o literaturze współczesnej. Kwartalnik zajmie się również działalnością wydawniczą (pod jego szyldem wydawane będą antologie i monografie literackie), będzie prowadził portal literacki, warsztaty i spotkania. Ważnym elementem strategii działania magazynu będzie bezpłatne dostarczanie publikacji (kwartalnika oraz biblioteki NAPISU) do bibliotek szkolnych oraz uczelnianych. Celem działania kwartalnika NAPIS ma być kształtowanie czytelnika zorientowanego w twórczości współczesnej, posiadającego własne zdanie na temat najnowszych wydarzeń literackich, a także zjawisk i wydarzeń z zakresu kultury i sztuki.

Współprowadzenie samorządowych instytucji kultury

Odpowiedzialność państwa za rozwój polskiej kultury rozwija się również na szczeblu lokalnym. Minister Kultury systematycznie poszerza zakres współprowadzenia samorządowych instytucji kultury, dzięki czemu ich potencjał kulturotwórczy znacznie się wzmocnił. Na nowe współprowadzenia MKiDN przeznacza rocznie ponad 20 mln zł.

• Centrum Paderewskiego w Kąśnej Dolnej 31 marca 2017 r.
• Filharmonia Podkarpacka im. Artura Malawskiego 31 marca 2017 r.
• Zespół Pieśni i Tańca ŚLĄSK im. Stanisława Hadyny 17 maja 2017 r.
• Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca MAZOWSZE w Karolinie 29 maja 2017 r.
• Teatr Polski im. Arnolda Szyfmana w Warszawie 6 czerwca 2017 r.
• Filharmonia im. Mieczysława Karłowicza w Szczecinie 14 czerwca 2017 r.
• Filharmonia Kameralna im. Witolda Lutosławskiego w Łomży 9 lutego 2018 r.
• Orkiestra Kameralna Polskiego Radia AMADEUS 19 kwietnia 2018 r.
• AUKSO – Orkiestra Kameralna Miasta Tychy 13 czerwca 2018 r.
• Teatr Muzyczny w Łodzi 28 czerwca 2018 r.
• Teatr Dzieci Zagłębia im. Jana Dormana w Będzinie 16 lipca 2018 r.

Programy Ministra   

Jednym z głównych narzędzi służących wspieraniu działań kulturalnych są Programy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jest to system grantowy, za pomocą którego MKiDN wspiera inicjatywy kulturalne o szerokim zakresie jest systematycznie rozwijany. W 2017 r. przeznaczono na jego realizację ponad 353 mln zł. Powstało 10 nowych programów, w których umożliwiono wsparcie finansowe inicjatywy na rzecz najmłodszych. W roku 2018 na 32 programy przeznaczone zostały środki w wysokości 383 mln zł. 

• Od 2017 r. realizowane są dwa Programy Ministra dotyczące opieki nad miejscami pamięci narodowej, w tym grobami cmentarzami wojennymi, które to zadanie zostało przejęte po zlikwidowanej w 2016 r. Radzie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.

• W 2018 r. uruchomiony został Program - Muzyczny ślad, którego celem jest utrwalanie i wprowadzanie do obiegu wartościowych, niekomercyjnych nagrań utworów muzycznych, publikacji nutowych oraz naukowych i popularno-naukowych dotyczących muzyki, ze szczególnym uwzględnieniem ochrony dziedzictwa kulturowego związanego z muzyką polską i dzieł. Ze względu na fakt, iż pierwsza edycja miała charakter pilotażowy przeznaczono na nią 1 mln zł. Program okazał się ogromnym sukcesem, kolejna edycja będzie realizowana już ze znacznie większym budżetem.

• Program rocznicowy Moniuszko – w 200. rocznicę urodzin kompozytora MKIDN wspólnie z Teatrem Wielkim – Operą Narodową przygotowuje szereg wydarzeń przypominających twórczość artysty. Celem działań, szerokim spektrum oddziaływania będzie utrwalenie w świadomości społeczeństwa dorobku St. Moniuszki oraz promocja za granicą jego dorobku. Planowanym rezultatem działań podjętych jest zamiana postrzegania osoby i twórczości kompozytora, popularyzacja jego dorobku artystycznego.

 Nowe Programy:

1. Miejsca Pamięci Narodowej za Granicą
2. Wspieranie opieki nad miejscami pamięci i trwałymi upamiętnieniami w kraju
3. Wspieranie samorządowych instytucji kultury - opiekunów miejsc pamięci
4. Wydarzenia artystyczne dla dzieci i młodzieży
5. Badanie polskich strat wojennych
6. Rozwój sektorów kreatywnych
7. Kultura cyfrowa
8. Muzyczny ślad
9. Partnerstwo dla książki

Kontynuowane Programy Ministra realizowane w 2018 r.:

1. Muzyka
2. Teatr i Taniec
3. Sztuki wizualne
4. Film
5. Narodowe kolekcje sztuki współczesnej
6. Regionalne kolekcje sztuki współczesnej
7. Zamówienia kompozytorskie
8. Kolekcje muzealne
9. Promocja czytelnictwa
10. Czasopisma
11. Edukacja kulturalna
12. Edukacja artystyczna
13. Wspieranie działań muzealnych
14. Kultura ludowa i tradycyjna
15. Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą
16. Ochrona zabytków archeologicznych
17. Infrastruktura kultury
18. Infrastruktura szkolnictwa artystycznego
19. Infrastruktura domów kultury
20. Kultura dostępna
21. Kultura cyfrowa
22. Ochrona zabytków
23. Literatura

Restytucja Dóbr Kultury

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego stale monitoruje międzynarodowy rynek dzieł sztuki w poszukiwaniu polskich strat wojennych, weryfikuje zdigitalizowane zbiory publiczne za granicą oraz korzysta z wielu innych możliwości w zakresie odzyskiwania utraconych dóbr kultury. Obecnie Wydział Restytucji Dóbr Kultury działający w ramach Departamentu Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych prowadzi blisko 80 postępowań restytucyjnych w kraju i za granicą.

W ciągu 3 ostatnich lat MKiDN odzyskało m.in. obrazy: „Zimę w małym miasteczku” (1872 r.) Maksymiliana Gierymskiego; „Wzburzone morze z okrętami” (około 1630 r.) Simona de Vliegera; „Ulicę z ruiną zamku" (k. XIX wieku) Roberta Śliwińskiego, XVIII-wieczne meble w stylu chińskim z Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, kolekcję ponad 300 obiektów etnograficznych z Getyngi (obecnie w Muzeum Etnograficznym i Archeologicznym w Łodzi).  

W 2018 r. sukcesem zakończyła się restytucja następujących obiektów:

• odzyskany został XVII-wieczny obraz „Portret damy” Melchiora Geldorpa, zrabowany podczas II wojny światowej z Muzeum Narodowego w Warszawie. Obraz udało się odzyskać dzięki współpracy MKiDN z amerykańską służbą śledczą DHS/ICE Homeland Security Investigations. Obraz przekazany do Muzeum Narodowego w Warszawie;

• restytucja kolejnej części przedwojennej kolekcji etnograficznej z Muzeum Etnograficznego w Łodzi, utraconej i rozproszonej na skutek II wojny światowej. Do Polski powróciło z Lipska 124 zabytkowych obiektów etnograficznych i 14 archiwalnych fotografii. Zbiory przekazane zostały do Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi;

• obraz „Zesłanie Ducha Świętego”, datowany na około 1610 r., wybitnego gdańskiego malarza Izaaka van den Blocke, uznawany przez kilkadziesiąt lat za utracone dobro kultury, po przejściu wieloletniego procesu restytucji został uroczyście przekazany Muzeum Narodowemu w Gdańsku;

• zabytek archeologiczny – lekyt czerwonofigurowy z uszkiem, ozdobiony przedstawieniem sfinksa z IV w. p.n.e. z kolekcji Józefa Choynowskiego, będącej przed II wojną światową częścią zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie. Lekyt zostanie uroczyście przekazany Muzeum Narodowemu  w Warszawie 29 października br.

 

Wieloletni Program Rządowy „Niepodległa”

Nadrzędnym celem przyjętego przez rząd w maju 2017 roku Programu Wieloletniego „Niepodległa” jest zachęcenie jak największej liczby Polaków do wspólnego świętowania 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości. W spełnieniu tego celu mają pomóc trzy priorytety dotacyjne na realizację projektów związanych z obchodami w społecznościach lokalnych, na poziomie gmin, powiatów i województw. Budżet programu to ponad 200 mln złotych.

• W ramach PW Niepodległa dofinansowanie zapewniono już blisko 600 projektom krajowym oraz 270 wydarzeniom międzynarodowym. Od ubiegłego roku w ramach programu „Niepodległa” zgłoszono ponad 3 800 wydarzeń w całej Polsce.

• 10 listopada na PGE Narodowym odbył się Koncert dla Niepodległej – jedno z trzech największych wydarzeń w stolicy w ramach „Niepodległej”. Wydarzenie było transmitowane na antenie TVP i Polskiego Radia.

• 11 listopada w południe, po oficjalnych uroczystościach państwowych przy Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie, ale i w całej Polsce odbyła się akcja wspólnego śpiewania Mazurka Dąbrowskiego „Niepodległa do Hymnu”, w którą zaangażowali się organizatorzy obchodów ogólnopolskich i wydarzeń lokalnych.

• Spektakularnym i zapraszającym do wspólnego świętowania punktem obchodów w Warszawie był Festiwal Niepodległa na Krakowskim Przedmieściu.

• 12 listopada w Teatrze Wielkim - Operze Narodowej odbyła się premiera współprodukowanego przez MKIDN filmu „Niepodległość” w reżyserii Krzysztofa Talczewskiego. Film powstał dzięki dziesiątkom anonimowych operatorów, którzy w latach 1914-1923 filmowali naszych przodków tworzących historię. Od grudnia 2018 r. film dostępny jest również na DVD.

 

Pomniki Historii

„100 Pomników Historii na 100 lecie odzyskania niepodległości” to projekt zainicjowany przez MKiDN w 2016 roku, w toku opracowywania założeń Programu Wieloletniego „Niepodległa”. Lista Pomników Historii, prowadzona od 1994 roku, liczyła wówczas około 60 wpisów, ale brakowało na niej tak fundamentalnych dla polskiej kultury i tożsamości obiektów jak chociażby Gmach Województwa i Sejmu Śląskiego oraz Zespół Katedralny w Katowicach, Kopiec Kościuszki w Krakowie, Zamek Biskupi w Lidzbarku Warmińskim czy Opactwo OO. Benedyktynów w Tyńcu. W wyniku konsultacji pomiędzy MKiDN a Kancelarią Prezydenta uznano, że rozszerzenie listy Pomników Historii do symbolicznej liczby stu będzie odpowiednim uhonorowaniem stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości.

W ciągu dwóch lat Narodowy Instytut Dziedzictwa, we współpracy z opiekunami obiektów zabytkowych, wojewódzkimi konserwatorami zabytków, Radą Ochrony Zabytków i MKiDN przygotował 46 kompletnych dokumentacji, które umożliwiły Prezydentowi RP wpisanie nowych miejsc na listę Pomników Historii. Od 10 grudnia 2018 r. lista Pomników Historii liczy 105 wpisów.

 

Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego

• Powołanie Narodowego Funduszu Ochrony Zabytków 1 stycznia 2018 r., którego celem jest stworzenie nowego źródła pozyskiwania środków finansowych przeznaczanych na sprawowanie opieki nad zabytkami. Do Narodowego Funduszu Ochrony Zabytków rocznie będzie wpływać około 20 mln zł. W dalszej kolejności poszerzone zostaną źródła zasilania Funduszu (z opłat i kar).
• Zakup Kolekcji Książąt Czartoryskich zawierającej 86 tys. obiektów muzealnych i 250 tys. obiektów bibliotecznych za kwotę 100 mln euro. Transakcja objęła również roszczenia Fundacji Książąt Czartoryskich wobec dóbr kultury, które zostały utracone podczas II wojny światowej (w tym do słynnego Portretu młodzieńca Rafaela Santi) albo zostały przejęte w wyniku powojennej nacjonalizacji, jak zabytkowy zespół pałacowo-parkowy w Sieniawie (wyceniony na ponad 22 mln zł). Ponadto zawarto, spełnioną w 2017 r., umowę przyrzeczenia przeniesienia własności nieruchomości będących siedzibą Muzeum i Biblioteki Książąt Czartoryskich na rzecz Muzeum Narodowego w Krakowie. Kolekcja została nabyta za ułamek wartości rynkowej.
• Zakup zamku Książąt Czartoryskich w Gołuchowie dla Muzeum Narodowego w Poznaniu.
• Zwiększenie środków w Programie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Ochrona zabytków”. W 2016 r. – blisko 94 mln zł, 2017 r. – ponad 111 mln zł, a w 2018 r. rekordowe ponad 140 mln zł! 

 

• Przekazanie Fundacji Dziedzictwa Kulturowego dotacji w wysokości 100 mln zł (28 mln dolarów amerykańskich) na uzupełnienie kapitału wieczystego, z inwestowania którego dochody będą wieczyście finansowały prace porządkowe i konserwatorskie Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie.
• Kampania społeczna „Krajobraz mojego miasta”. Jej celem jest przeciwdziałanie chaosowi reklamowemu w przestrzeni publicznej. Kampania zachęca do ograniczenia obecności wielkoformatowych banerów szpecących zabytkowe budynki oraz do umiejętnego wkomponowywania zieleni w przestrzeń miejską.

Ochrona polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą

Kluczowe działania w obszarze ochrony polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą w latach 2015-2018:

• Wypracowanie zasad nadzoru merytorycznego i zainicjowanie działalności Narodowego Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA
• Prace w porozumieniu z PAU i Towarzystwem Historyczno-Literackim nad projektem umowy o współprowadzeniu przez MKiDN nowej instytucji kultury pn. roboczą „Instytut Biblioteki Polskiej w Paryżu”
• Działania prawno-organizacyjne i merytoryczne poprzedzających zakup spuścizny rzeźbiarza Augusta Zamoyskiego z Sylvanès (Francja)
• Zainicjowanie i koordynacja projektów współpracy ze stroną białoruską dot. jubileuszu 200-lecia urodzin Stanisława Moniuszki (2019 r.) i 150-lecia urodzin Ferdynanda Ruszczyca na Białorusi (2020 r.)
• Realizacja przedsięwzięć konserwatorskich w zabytkowych obiektach polskiego dziedzictwa kulturowego na historycznych Ziemiach Wschodnich Rzeczypospolitej.

 

Opieka nad Miejscami Pamięci Narodowej
 

MKiDN realizuje istotną część zadań zlikwidowanej na mocy ustawy z 29 kwietnia 2016 r. Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, m.in. w zakresie ochrony miejsc pamięci narodowej oraz grobów i cmentarzy wojennych poza granicami kraju. W latach 2016 – 2018 m.in.:

• Przeprowadzono remonty przywracające godny wygląd 23 cmentarzom wojennym za granicą Remontom poddane zostały cmentarze w Iranie, Libanie, na Ukrainie, na Białorusi, w Uzbekistanie, we Francji, w Niemczech, na Łotwie, na Węgrzech, w Tanzanii i Norwegii.
• Objęto stałą opieką  57 cmentarzy wojennych za granicą  - we Włoszech, Izraelu, Białorusi, na Ukrainie, w Kazachstanie, Uzbekistanie, Kirgistanie w Iranie i Libanie.

Nowe konkursy i festiwale muzyczne

• W stulecie odzyskania przez Polskę niepodległości Narodowy Instytut Fryderyka Chopina we współpracy z Telewizją Polską i Polskim Radiem zorganizował po raz pierwszy Międzynarodowy Konkurs Chopinowski na Instrumentach Historycznych. Jego kolejne edycje będą organizowane co pięć lat. Uczestnikami Konkursu byli pianiści z całego świata w wieku od 18 do 35 lat. Jednym z głównych założeń programowych Konkursu jest popularyzacja wykonawstwa na instrumentach z epoki w celu  przywracania autentycznego brzmienia dzieł Chopina i jemu współczesnych polskich kompozytorów.

• We wrześniu br. Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia przy wsparciu wiodących polskich instytucji muzycznych i kulturalnych (Polskie Radio SA, Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego w Katowicach oraz Towarzystwo Muzyczne im. Karola Szymanowskiego w Zakopanem) zorganizowała po raz pierwszy Międzynarodowy Konkurs Muzyczny im. Karola Szymanowskiego, który będzie realizowany co 4 lata. Konkurs obejmował 5 kategorii: fortepian, skrzypce, śpiew, kwartet smyczkowy oraz kompozycja, zaplanowany został w cyklu pięcioletnim, a jego pierwsza edycja odbyła się w dniach 10-23 września 2018 r. Wydarzenie ma na celu popularyzację polskiej muzyki na świecie oraz utrwalenia w świadomości odbiorców znaczenia postaci Karola Szymanowskiego i jego twórczości, będącej istotną częścią narodowego dziedzictwa kulturowego naszego kraju.

• W listopadzie 2018 r. Narodowe Centrum Kultury organizowało Międzynarodowy Festiwal Muzyki Europy Środkowo-Wschodniej EUFONIE - dziewięć dni, jedenaście koncertów, pięć sal koncertowych, ponad 7 tysięcy gości oraz kompozytorzy i wykonawcy pochodzący z różnych stron regionu. Festiwal odwołuje się do tradycji wspólnoty regionalnej większości krajów określanych dzisiaj jako Europa Środkowo-Wschodnia, rozciągająca się od Bałkanów, poprzez Rumunię i Austrię, kraje Grupy Wyszehradzkiej, Ukrainę i Białoruś, po kraje bałtyckie, poszerzana niekiedy o Skandynawię. W ramach projektu prezentowana była muzyka różnych epok i stylów: od muzyki poważnej do ambitnej muzyki popularnej poprzez muzyczne eksperymenty.

• W grudniu 2018 r. podpisano list intencyjny ws. organizacji Międzynarodowego Konkursu Muzyki Polskiej im. Stanisława Moniuszki, który przyczyni się do popularyzacji polskiej muzyki na świecie. Pierwsza edycja Konkursu odbędzie się w 2019 roku, kolejne zaś odbywać się 6ędą co 2 lata. W pierwszej edycji wyodrębnione zostaną następujące kategorie: fortepian i zespoły kameralne, a w następnych także śpiew. Gospodarzem Konkursu będzie województwo podkarpackie.

Środki europejskie dla kultury

Dzięki zaangażowaniu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego nastąpiło przyspieszenie rozdysponowania funduszy strukturalnych w ramach VIII osi priorytetowej Kultura i Dziedzictwo Kulturowe Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Zakończonych zostało 5 naborów,
w ramach których dofinansowanie otrzymało 141 projektów na całkowitą kwotę 2,6 mld zł, w tym 1,8 mld zł dofinansowania z EFRR.

Nabory, które wstępnie planowane były do realizacji w latach 2016-2019,  przeprowadzono do 2017 r. Przyspieszenie wydatkowania środków wynikało z realizacji wytycznych przyjętych przez Rząd RP
w "Planie działań na rzecz zwiększenia efektywności i przyspieszenia realizacji programów Umowy Partnerstwa 2014 -2020”.

Beneficjenci bardzo wysoko ocenili współpracę z MKiDN w tym zakresie– tak wynika z raportu „Współpraca z opiekunami projektów realizowanych w ramach krajowych programów operacyjnych na lata 2014-2020” przygotowanego przez Biuro Rzecznika Funduszy Europejskich. W podziale na poszczególne instytucje aż 75% ankietowanych beneficjentów wskazało, iż współpraca z MKiDN była na poziomie „powyżej oczekiwań”. 100 proc. beneficjentów oceniło, że nie ma żadnych problemów we współpracy z MKIDN. 

Termomodernizacja szkół artystycznych

500 mln zł ze środków europejskich pozyskało MKiDN na modernizację energetyczną 139 placówek publicznych szkół artystycznych w całej Polsce, głównie w małych i średnich miejscowościach. Środki przeznaczono na prace remontowe przy 187 starych, zniszczonych, drogich w utrzymaniu budynkach. Jest to zupełnie nowe, unikatowe w skali kraju zamierzenie inwestycyjne, realizowane w ramach dwóch perspektyw finansowych UE (2007-2013 i 2014-2020).

• Od  początku realizacji Projektu podpisano 87 umów z wykonawcami robót budowlanych, na kwotę 325,15 mln zł. Do  końca 2018 r. planowane jest podpisanie kolejnych 11 umów. Prace remontowe zakończono już w 34 szkołach, a w kolejnych 38% szkół znajdują się na zaawansowanym poziomie.

• „Kompleksowa modernizacja energetyczna wybranych państwowych placówek szkolnictwa artystycznego w Polsce” to największy jak dotychczas projekt złożony przez administrację państwową w tym obszarze. Absorbuje blisko 44% środków europejskich przewidzianych w latach 2014-2020 na wspieranie efektywności energetycznej w budynkach użyteczności publicznej.

Działalność wyższych uczelni artystycznych

W 2017 roku zwiększono o 32 mln zł  budżet na zakupy inwestycyjne związane z działalnością filmową. Środki otrzymało 18 uczelni artystycznych, w tym 21 mln zł trafiło PWSFTviT w Łodzi na zadanie „Wyposażenie PWSFTviT w Łodzi w sprzęt niezbędny do produkcji filmowej, w tym wyposażenie Uczelnianego Centrum Dydaktyki Nowych Mediów”.

 

Rozwój sektorów kreatywnych

• Doprowadzenie do uchwalenia ustawy o finansowym wspieraniu produkcji audiowizualnej. Ustawa wprowadza mechanizm zachęt finansowych do produkcji filmów i seriali - fabularnych, dokumentalnych lub animowanych, które promują polski lub europejski dorobek kulturowy. Jej celem jest kompleksowy rozwój polskiego przemysłu audiowizualnego oraz rozwój kultury i promocja polskiego dziedzictwa kulturowego na świecie. Ustawa wejdzie w życie w pierwszym kwartale 2019 r.

• Wpisanie do Wykazu Prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów projektu ustawy wprowadzającej ulgę podatkową na produkcję tzw. gier kulturowych. Projekt ma na celu rozwój sektora gier wideo w Polsce, zwiększenie zatrudnienia i poziomu wynagrodzenia w tej branży, a także powstanie nowych gier promujących Polskę, jej kulturę, dziedzictwo narodowe i naturalne, krajobrazy za granicą. Obecnie zakończyły się konsultacje publiczne ws. ustawy.

• W ramach dwóch edycji Programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Rozwój Sektorów Kreatywnych” wsparciem objęto 165 projektów rodzimych branż kreatywnych, w tym m.in. muzyki, gier wideo, wzornictwa oraz nowych mediów. Łącznie na ten cel przeznaczono ok. 10 mln zł. Ponadto Ministerstwo włączyło się w organizację:

• cyklicznych konferencji Mastering the Game oraz Music Export Conference.
• Kongresu Impact’17 w Krakowie, największego wydarzenia w Europie Środkowo-Wschodniej, poświęconego wyzwaniom i możliwościom rozwoju społeczno-gospodarczego oraz innowacyjności w ramach tzw. gospodarki 4.0.
• Konferencji "Digital cultures" zorganizowanej przez IAM, obejmującą szeroką tematykę, od gier komputerowych, muzeów narracyjnych, po interaktywny storytelling i zagadnienia związane z digitalizacją.
• III Forum Sektorów Kreatywnych Europa Środkowo-Wschodnia Chiny w dniach 12-15 czerwca 2018 r. to spotkanie przedstawicieli instytucji rządowych z krajów Europy Środkowo Wschodniej i Chin, a także ekspertów branż kreatywnych zaproszonych przez poszczególne delegacje. Forum odbyło się pod hasłem „Creative revitalisation” i było poświęcone przemianom jakie zachodzą w miastach poprzez sektory kreatywne oraz zagadnieniom współpracy w branżach kreatywnych.
• W październiku br. po raz pierwszy odbyły się „Dni Kreatywności” – wydarzenie dedykowane branżom kreatywnym.

Ogólnopolska Konferencja Kultury – poprawa sytuacji bytowej ludzi kultury

• Przedsięwzięcie zaplanowane z myślą o rozpoznaniu i wcieleniu w życie potrzeb i zamierzeń polskich środowisk artystycznych. Konferencja składała się z pięciu ogólnopolskich sympozjów tematycznych (muzyka, kultura ludowa, teatr, taniec, sztuki audiowizualne) oraz sympozjów regionalnych. Efektem OKK stanie się nakreślenie ram polityki kulturalnej państwa i samorządów oraz wypracowanie optymalnych dla twórców rozwiązań, które znajdą odzwierciedlenie w nowelizacji ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej.

• Szeroka i inkluzywna debata, w której udział wzięło około 240 podmiotów (głównie: samorządowe i państwowe instytucje kultury, stowarzyszenia, organizacje pozarządowe, związki zawodowe)

• Zapowiedź utworzenia funduszu resortowego, który współfinansowałby składki ZUS dla twórców o najniższych dochodach
• Dwukrotne zwiększenie limitu przychodów dla twórców, od którego można liczyć 50 proc. Kosztów uzysku. Limit został zwiększony z ok. 80 tys. zł do 160 tys. zł.
• Obecnie zespół ekspertów opracowuje wyniki OKK oraz przygotowuje projekty postulatów, które przedstawione zostaną MKiDN. Zespół składa się z przedstawicieli następujących dziedzin: muzyka, teatr, taniec, sztuki wizualne, film, literatura, kultura ludowa

Aktywność na forum UNESCO:

• 1 grudnia 2018 r. Polska została wybrana na wiceprzewodniczącego Międzyrządowego Komitetu ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO na kadencję 2018-2019. Przewodniczącym kolejnej, 14. sesji Komitetu,  została Kolumbia w osobie Maria Claudia Lopez Sorzano Sekretarz Generalnej ds. Kultury w Bogocie.

• 29 listopada 2018 r. szopkarstwo krakowskie jako pierwszy polski wpis trafiło na Reprezentatywną Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO. Lista reprezentatywna jest wykazem praktyk i zjawisk z całego świata, które pomagają ukazać różnorodność dziedzictwa niematerialnego i podnieść świadomość na temat jego znaczenia. Wpisów na Listę dokonuje Międzyrządowy Komitet ds. ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego podczas corocznych obrad.

• W maju 2018 r. w Warszawie odbyła się   konferencja ”The challenges of World Heritage recovery. International conference on reconstruction”, podczas której przyjęto tzw. Rekomendację Warszawską dotycząca nowoczesnych standardów i dobrych praktyk w zakresie odbudowy miejsc światowego dziedzictwa zniszczonych w wyniku konfliktów zbrojnych i kataklizmów naturalnych. W dokumencie odwołano się do przykładu i doświadczeń związanych z odbudową Warszawy po II wojnie światowej.

• 9 lipca 2017 r. Komitet Światowego Dziedzictwa UNESCO podczas odbywającej się w Krakowie 41. sesji wpisał na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO kopalnie rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach. To 15. polski wpis na tej liście.

Najważniejsze zmiany w prawie

Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego przygotował szereg zmian do istniejących regulacji oraz nowe projekty przewidujące rozwiązania dla twórców i przedsiębiorców działających w sektorze kultury. Wśród najważniejszych można wskazać:

• Ustawa o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi – uchwalona przez Sejm 15 czerwca 2018 r. stanowi – pierwszą w prawie 100-letniej historii polskiego prawa autorskiego – w pełni kompleksową regulację działalności organizacji zbiorowego zarządzania. Jej celem jest uporządkowanie polskiego rynku zbiorowego zarządu, wyeliminowanie zaistniałych nieprawidłowości oraz uczynienie go bardziej przejrzystym, efektywnym i przyjaznym, zarówno dla właścicieli praw autorskich i pokrewnych, jak i dla użytkowników.
• Ustawę o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji oraz ustawy o opłatach abonamentowych –podpisana przez prezydenta RP 10 sierpnia 2018 r. została uchwalona w oparciu o projekt przygotowany przez MKiDN. Ustawa ta wdraża postanowienia prawa europejskiego dotyczące zasad udzielania pomocy publicznej nadawcom publicznym.
• Dwukrotne zwiększenie limitu przychodów dla twórców, od którego można liczyć 50 proc. Kosztów uzysku. Limit został zwiększony z ok. 80 tys. zł do 160 tys. zł.
• Ustawę o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz niektórych innych ustaw, wprowadza ochronę tymczasową obiektów zabytkowych i ochronę architektury modernistycznej. Na mocy ustawy utworzony został Narodowy Fundusz Ochrony Zabytków – pierwsze pozabudżetowe źródło finansowania prac przy zabytkach.
• Ustawę o restytucji narodowych dóbr kultury. Określa ona  kompetencje organów państwa w sprawach restytucyjnych, zarówno odnoszące się do postępowań prowadzonych w Polsce, jak i postępowań z udziałem podmiotów zagranicznych, w tym państw obcych.
• Prawo autorskie – public lending right - Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego rozstrzygnął  konkurs, w drodze którego wyznaczył organizację zbiorowego zarządzania SAiW Copyright Polska jako organizację kompetentną w zakresie wypłaty wynagrodzeń z tytułu wypożyczeń bibliotecznych.
• Ustawę o finansowym wspieraniu produkcji audiowizualnej – Sejm przyjął projekt ustawy, która wprowadzi do polskiego porządku prawnego nowy mechanizm wsparcia sektora audiowizualnego i będzie narzędziem przyciągania międzynarodowych produkcji filmowych do Polski oraz zaowocuje zwiększeniem produkcji filmowej w Polsce, co w konsekwencji zaowocuje zwiększeniem wynagrodzeń w sektorze filmowym, a także przychodów branż okołofilmowych, tj. gastronomia, transport, hotelarstwo, etc.
• Ustawę o finansowym wspieraniu produkcji kulturowych gier wideo – zakończyły się konsultacje publiczne projektu przyznawania i rozliczania wsparcia finansowego dla producentów gier wideo w Polsce w postaci dedykowanej ulgi podatkowej w podatku dochodowym od osób prawnych na produkcję kulturowych gier wideo.
• Nowelizację ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej z 2018 r. – rozszerza mecenat państwa nad działalnością kulturalną i zapewnia ochronę polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą. Umożliwia ona wsparcie borykających się od lat z trudnościami instytucji emigracyjnych posiadających zbiory o kluczowym znaczeniu dla polskiej kultury m.in. Biblioteki Polskiej w Paryżu, Muzeum Polskiego w Rapperswilu, Instytutu Piłsudskiego itd.
• Ustawę o działach administracji rządowej – w ramach nowelizacji ustawy Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego nabył nową kompetencję – udział w kształtowaniu estetyki przestrzeni publicznej w zakresie architektury, urbanistyki i planowania przestrzennego.