W przemówieniu wygłoszonym podczas wizyty w miejscu dawnego obozu, gdzie teraz znajduje się miejsce pamięci Gusen Memorial, wicepremier Gliński zacytował byłego więźnia Stanisława Dobosiewicza, który wspominał tamten dzień: po południu 5 maja, około godz. 16.30 dzwon apelowy wezwał więźniów na zbiórkę; był to ostatni apel obozowy".

"Kolumny więźniów w ciszy oczekiwały otwarcia bramy obozowej. Nastąpiło to o godz. 17. Do obozu wjechał czołg amerykański z pięcioma żołnierzami i jednym więźniem. Wyszedł z niego dowódca i po angielsku oznajmił więźniom, że są wolni. Wtedy jeden z Polaków zaintonował hymn narodowy. Śpiewali wszyscy Polacy, więźniowie nie-Polacy odkryli głowy. Policjanci na wieżach zdjęli furażerki. Wkrótce potem Polacy śpiewali +Nie rzucim ziemi+" – przytoczył wspomnienia Dobosiewicza wicepremier Gliński.

Podkreślił, że tegoroczne uroczystości mają dla niego szczególny wymiar, także osobisty. "Stoję przed państwem jako wicepremier rządu Rzeczypospolitej Polskiej – kraju, który pierwszy stawił opór niemieckiemu nazizmowi i którego sześć milionów obywateli, w tym trzy milionów polskich Żydów i trzy milionów Polaków, zginęło w trakcie II wojny światowej z winy Niemców i ich sojuszników" - podkreślił.

Przypomniał, że obywatele Polski "niemal przez cały czas funkcjonowania obozów stanowili najliczniejszą grupę narodowościową więzioną w Mauthausen i Gusen". Przypomniał, że w samym Gusen więzionych było ok. 34 tys. Polaków, z których ok. 27 tys. zostało bestialsko zamordowanych.

Minister kultury powiedział, że kiedy myśli o "tysiącach zniewolonych, wygłodniałych i wyniszczonych więźniów", nie potrafi pojąć, "jak człowiek drugiemu człowiekowi potrafił zgotować tak okrutny los".

Zdaniem wicepremiera Glińskiego, "musimy przypominać, że wyzwolenie, którego 74. rocznicę obchodzimy poprzedzone było latami katorgi i upodlenia tysięcy istnień ludzkich". Przypomniał, że jedną z głównych metod mordowania więźniów, stosowaną zarówno w Mauthausen, jak i Gusen, była katorżnicza praca, obliczona na zysk III Rzeszy.

Prof. Gliński podkreślił, że w czasie II wojny światowej "Niemcy i Sowieci wydali wyrok na polski naród, a szczególnie na polskie elity, polską inteligencję. (…) Intelligenzaktion oznaczało eksterminację całej warstwy społecznej" - dodał.

"Tu, w Gusen, mamy do czynienia z niemieckim Katyniem. Zamordowano tu 30 tysięcy najlepszych synów narodu polskiego" – powiedział wicepremier. Zwrócił się również do byłych więźniów niemieckich obozów, którym - jak podkreślił - "należą się słowa wielkiego szacunku i uznania". "Nie tylko dlatego, że przeżyliście, ale przede wszystkim dlatego, że mimo traum zdołaliście prowadzić dobre i godne życie" – zaznaczył.

Podkreślił, że należy również pamiętać o tych ofiarach, "którym nie dane było doczekać ocalenia". "Mając na względzie pamięć o około 77 tysiącach więźniów obozu koncentracyjnego Gusen: Polaków, Węgrów, Hiszpanów, Włochów, Francuzów, Czechów, Słowaków, obywateli ówczesnej Jugosławii, obywateli ówczesnego Związku Radzieckiego oraz pozostałych grup, z których przeszło 44 tysięcy zostało zamordowanych lub zmarło na skutek nieludzkich warunków panujących w obozie, pragnę wyrazić nadzieję, że władze Republiki Austrii i austriackie instytucje odpowiedzialne za kwestie miejsc pamięci właściwie zagospodarują tereny i budynki, stanowiące w przeszłości integralną część obozu koncentracyjnego Gusen" - powiedział.

Wicepremier wyraził oczekiwanie, że "trwałe świadectwa okrutnej przeszłości, jakimi są pozostałości po obozie Gusen, zostaną zagospodarowane w sposób zapewniający byłym więźniom, ich rodzinom oraz wszystkim odwiedzającym, chcącym czcić ofiary KL Gusen, godne upamiętnienie oraz pełną informację o historii tego miejsca".

"Oczekujemy tego także w imieniu 44 tysięcy zamordowanych w tym obozie niewinnych ludzi. Oni zdecydowanie zbyt długo czekają na ten ostatni akt łaski i akt pamięci, jaki winny jest im rząd Republiki Austrii" – dodał.

Wicepremier Gliński powiedział, że spodziewa się, iż "sposób zagospodarowania tego miejsca będzie konsultowany z przedstawicielami wszystkich państw, których obywatele byli tu więzieni i mordowani, co jest standardem w przypadku upamiętnienia podobnych miejsc kaźni, że wspomnę tylko niemiecki nazistowski obóz śmierci Auschwitz-Birkenau czy obóz zagłady w Sobiborze". Podkreślił, że "Polska, która reprezentuje największą liczbę ofiar Gusen, domaga się współuczestnictwa w tym procesie".

Podziękował "w imieniu Polski tym wszystkim przedstawicielom społeczeństwa austriackiego, przede wszystkim członkom lokalnych grup i komitetów, których reprezentantami są Andrea i Erich Wahl i Martha Gammer, którzy od lat dbają o pamięć o tym, co tu miało miejsce".

"Jako wicepremier Rzeczypospolitej Polskiej pragnę zapewnić, że Polska zawsze będzie pamiętać o ofiarach obozów Mauthausen i Gusen" – zaznaczył prof. Gliński.

Po przemówieniu minister złożył wieniec w krematorium na terenie mauzoleum w Gusen Memorial. Następnie pod polską tablica w mauzoleum zapalił znicz. Wieniec złożono również m.in. w imieniu szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.

Ministet Gliński wpisał się również do księgi pamiątkowej w Gusen Memorial. "Oddając hołd ponad 77 500 więźniów obozu koncentracyjnego Gusen pamiętamy, że naszym obowiązkiem jest godne upamiętnienie wszystkich ofiar. Rzeczpospolita Polska będzie zawsze stała na straży Ich Pamięci" - napisał.

W uroczystościach wzięli udział również byli więźniowie Stanisław Zalewski i Jan Ryszard Sempka, ich rodziny, władze lokalne oraz lokalne organizacje pozarządowe. Concha Diaz Berzosa - wiceprezes stowarzyszenia Amical de Mauthausen, Jacek Tarasiewicz - przedstawiciel klubu byłych więźniów politycznych obozów koncentracyjnych w Międzynarodowym Komitecie Mauthausen. Głównym organizatorem uroczystości był Komitet Pamięci Gusen.

Na koniec wicepremier udał się na Appellplatz na terenie dawnego obozu Gusen.

Przed oficjalnymi obchodami w Gusen wicepremier Gliński odwiedził sztolnię w Bergkristall, gdzie podkreślał znaczenie pamięci o wydarzeniach sprzed ponad 74 lat. Złożył kwiaty pod tablicą upamiętniającą tysiące zamordowanych i zamęczonych niewolniczą pracą więźniów. W towarzystwie dwóch ocalonych, Stanisława Zalewskiego i Jana Ryszarda Sempki, zwiedził fragment sztolni, w których życie straciło ponad 8 tysięcy ludzi.

W niedzielę wicepremier Gliński wezmie udział w obchodach 74. rocznicy wyzwolenia Mauthausen Gusen.

Zespół byłych niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych Mauthausen-Gusen położony jest w pobliżu Linzu w Austrii. Obóz funkcjonował do 5 maja 1945 r. i wchodził - wraz z powstałymi później Gusen II i Gusen III - w skład sieci blisko 50 podobozów KL Mauthausen, które Niemcy zbudowali na terenie zaanektowanej Austrii. Wśród więźniów obozu w latach 1940-1945 największą grupę stanowili Polacy.

Po wojnie na miejsce upamiętnienia działających na terenie Austrii obozów zaadaptowany został obóz w Mauthausen. Pozostałości po KL Gusen zostały w znacznej części zniszczone, zaś tereny poobozowe - podzielone i sprzedane prywatnym właścicielom, co doprowadziło w konsekwencji do powstania na obszarze dawnego obozu zabudowy mieszkalnej oraz zakładów przemysłowych. W prywatne ręce przeszły również nieliczne istniejące nadal materialne pozostałości po Gusen, w tym budynek bramy obozowej (i zarazem wartownia SS), tzw. Jourhaus, oraz byłe baraki SS, które zostały przekształcone w domy mieszkalne.