Instytut Literatury – cele, zadania

Instytut Literatury powstał w celu  realizacji  niezaadresowanych dotychczas potrzeb w zakresie mecenatu państwa nad twórcami w dziedzinie literatury współczesnej, badań literaturoznawczych  oraz krytyki literackiej. Podczas spotkań środowisk twórczych i ekspertów mających miejsce w trakcie odbywającej się w latach 2017-2018 Ogólnopolskiej Konferencji Kultury dostrzeżona i wyartykułowana została potrzeba  instytucjonalizacji  wsparcia środowiska współczesnych polskich literatów – zwłaszcza autorów dzieł niekomercyjnych a posiadających wysoką wartość artystyczną i kulturotwórczą. Instytut wspierać będzie środowiska twórcze, badawcze i krytyczne.

Utworzeniu Instytutu Literatury przyświeca intencja powołania instytucji, która poprzez swoje działania edukacyjne podejmie wysiłek zwiększania kompetencji odbiorców polskiej współczesnej twórczości literackiej. Tak ukierunkowana instytucja jest  dopełnieniem -  nie zaś konkurencją - działalności istniejących już państwowych instytucji kultury, takich jak Instytut Książki czy Państwowy Instytut Wydawniczy.

Bliski związek z twórczością oryginalną instytucja uzyskuje dzięki własnej działalności wydawniczej stwarzającej forum publikacyjne dla współczesnych autorów wartościowej literatury. Kwartalnik kulturalny Nowy Napis oraz  serie  wydawnicze z nim powiązane  będą    docierały  do  instytucji nauki i oświaty w kraju i zagranicą.

Trzeba  też  podkreślić szczególny związek nowo powoływanej instytucji kultury z nurtem badań i popularyzacji twórczości Zbigniewa Herberta, jednego z  największych  twórców literatury światowej XX wieku. W  tym  obszarze aktywności Instytutu Literatury znajduje się ochrona dorobku i tradycji Warsztatów Herbertowskich, których 15 edycja odbyła się w roku minionym oraz rozwój aktywności Międzynarodowego Kongresu Współczesnej Literatury Polskiej.

Józef Maria Ruszar – p.o. dyrektora Instytutu Literatury

Urodzony w 1951 roku, doktor nauk humanistycznych. Z wykształcenia filolog i filozof, z wykonywanych profesji – menadżer, publicysta, redaktor, wydawca i wykładowca akademicki.

Wykształcenie

Ukończył filologię polską na Wydziale Polonistyki UJ (1977, magisterium w 2001), a doktoryzował się na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie (2014).

W latach 1975-1978 studiował filozofię pod kierunkiem ks. Józefa Tischnera na Papieskim Wydziale Teologicznym.

Publikacje

• Stróż brata swego. Zasada odpowiedzialności w liryce Zbigniewa Herberta (2004)
• Apostoł w podróży służbowej. Prywatna historia sztuki Zbigniewa Herberta (2006)
• Słońce republiki. Cywilizacja rzymska w twórczości Zbigniewa Herberta (2014)
• Wytarty profil rzymskich monet. Ekonomia jako temat literacki (2017)
• Mane, tekel, fares. Obrazy Boga w twórczości Tadeusza Różewicza (2019)

Opublikował szkice i rozprawy na temat poezji Tomasa Tranströmera, Czesława Miłosza, Wisławy Szymborskiej, Jarosława Marka Rymkiewicza, Tadeusza Nowaka, Jana Polkowskiego, Wojciecha Kudyby oraz innych poetów i pisarzy.

• W 2017 roku pod tytułem "Czerwone Pająki". Dziennik żołnierza LWP opublikował swoje notatki z czasów zasadniczej służby wojskowej w 36. Łużyckim Pułku Zmechanizowanym (1978–1979).

Redaktor i wydawca serii poetyckiej „Liryka i poetyka”

• Tomas Tranströmer, Podsłuchany horyzont. Wybór wierszy, Lublin 2005
• Tadeusz Nowak, Bramy czułości. Wybór wierszy, Lublin 2006
• Jan Polkowski, Gdy Bóg się waha. Poezje 1977-2017, Kraków 2017

Działalność organizacyjno-naukowa

1. W latach 2016 – 2019 był kierownikiem grantu „Obrazy Boga, człowieka i świata w literaturze polskiej XX wieku” (Narodowy Program Rozwoju Humanistyki nr 11H 13 0472 82).
2. Od roku 2004 organizuje konferencje naukowe pod nazwą Warsztaty Herbertowskie (od 2016 o charakterze międzynarodowym). XV Warsztaty Herbertowskie w 2018 roku przekształciły się w I Międzynarodowy Kongres Polskiej Literatury Współczesnej (Warszawa-Kraków-Zakopane), który ma się odbywać co trzy lata.
3. Od roku 2004 wydaje serię naukową Biblioteka Pana Cogito (42 tomów do marca 2019), poświęconą twórczości Herberta oraz poezji polskiej drugiej połowy XX wieku.
4. W latach 2015 – 2017 prowadził seminaria dla nauczycieli języka polskiego w Krakowie i Małopolsce (realizacja wspólnie z Wydziałem Kultury UM Krakowa oraz Akademią Ignatianum w Krakowie).
5. W 2011 organizował obchody jubileuszu 90. urodzin Tadeusza Różewicza (realizacja w ramach Narodowego Centrum Kultury).
6. W roku 2006 pełnił funkcję koordynatora Roku Conrada (realizacja w ramach Instytutu Adama Mickiewicza).
7. W latach 2004 – 2007 roku kierował Warszawskim Festiwalem Poezji im. Z. Herberta z patronatem honorowym Prezydenta Warszawy a następnie Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego, Haliny Herbert-Żebrowskiej i Katarzyny Herbertowej (festiwal finansowało Miasto St. Warszawa).

Popularyzacja nauki i kultury

Jest redaktorem serii dodatków prasowych poświęconych polskim poetom, wydawanych z okazji rocznic i organizowanych przez siebie wydarzeń:

1. Joseph Conrad, Dodatek literacki „Rzeczpospolitej” z okazji Roku Conrada, „Rzeczpospolita”, 26 listopada 2007
2. Joseph Conrad – Konrad Korzeniowski, Dodatek literacki „Rzeczpospolitej” z okazji Roku Conrada, „Rzeczpospolita” 19 grudnia 2007
3. I Warszawski Festiwal Poezji im. Z. Herberta, Dodatek literacki „Rzeczpospolitej”, PLUS-MINUS, 22–23 maja 2004
4. II Warszawski Festiwal Poezji im. Z. Herberta, Dodatek literacki „Rzeczpospolitej”, 21–22 maja 2005
5. III Warszawski Festiwal Poezji im. Z. Herberta, Zmysł wzroku, zmysł sztuki, Dodatek literacki „Rzeczpospolitej”, 12–13 listopada 2005
6. IV Warszawski Festiwal Poezji im. Z. Herberta, Rembrandt – Herbert, Dodatek literacki „Rzeczpospolitej”, 18 maja 2006
7. V Warszawski Festiwal Poezji im. Z. Herberta, Herbert – Apostoł w podróży służbowej, Dodatek literacki „Rzeczpospolitej”, 16–17 września 2006
8. Poeta niespokojny, Dodatek literacki  „Rzeczpospolitej” z okazji 90. rocznicy urodzin T. Różewicza, „Rzeczpospolita” 8–9 października 2011

Publicystyka

Współpracował głównie z „Rzeczpospolitą”, gdzie w weekendowym wydaniu „Plus-Minus” ukazywały się jego eseje z podróży w głąb cywilizacji europejskiej. Od 2018 r. publikuje w Kwartalniku Kulturalnym „Napis” (przekształconym w 2019 w „Nowy Napis”), którego jest redaktorem naczelnym.

Odznaczenia i nagrody

• Zasłużony działacz kultury (2001)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2007)
• Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2018)
• Laureat Nagrody Głównej "FENIKS PRO AUTORE 2007" Stowarzyszenia Wydawców Katolickich za książkę Apostoł w podróży służbowej. Prywatna historia sztuki Z. Herberta