„Zamek Królewski w Warszawie jest zwornikiem polskiej tożsamości”

To była decyzja ówczesnych władz państwowych, ale decyzja, która została przejęta i upodmiotowiona przez polskie społeczeństwo i polski naród, który od czasu zniszczenia Zamku czekał na jego odbudowę, chciał tej odbudowy i ją zrealizował - powiedział wicepremier Piotr Gliński.

Jak mówił, „to jest także moment, żeby przypomnieć tych wszystkich ludzi, którzy wtedy byli najbardziej zaangażowani w tę odbudowę - prof. Lorentz, prof. Zachwatowicz, Bogusławski, Gieysztor”.

Tysiące ludzi polskiej kultury, dzięki którym Zamek Królewski w Warszawie został odbudowany - zaznaczył.

Zamek Królewski w Warszawie jest zwornikiem polskiej tożsamości tak, jak Zamek Królewski na Wawelu, tak, jak Katedra Gnieźnieńska, jak klasztor jasnogórski. Jest symbolem polskiej państwowości i polskiej wspólnotowości. Myślę, że dalej jest tym symbolem i jesteśmy dumni, że tak pięknie się rozwija - wskazał szef resortu kultury.

Dodał, że to jest także moment, żeby „podziękować wszystkim tym, którzy przez lata tutaj gospodarowali, którzy dbali o to, żeby Zamek się tak pięknie rozwijał, żeby jego kolekcje były wzbogacane”.

Poinformował, że obchody 50-lecia podjęcia decyzji o odbudowie Zamku Królewskiego są wzbogacone o renowację, np. Sali Tronowej.

Będziemy kontynuowali dalej pracę nad wszystkimi elementami, które jeszcze potrzebują wsparcia konserwatorskiego i wsparcia decyzji finansowych - zapowiedział Piotr Gliński.

Jeszcze raz wielkie podziękowania dla wszystkich, którzy dbają o ten nasz Zamek. Pamiętajmy, że ten nasz symbol tożsamości i podmiotowości polskiej pięknie góruje tutaj na Skarpie Wiślanej w naszej polskiej, kochanej stolicy - powiedział minister kultury.

Historia odbudowy

Zamek Królewski w Warszawie jako symbol państwa polskiego został ograbiony, sukcesywnie niszczony i ostatecznie wysadzony w powietrze przez wojska niemieckie we wrześniu 1944 roku. Po wielu latach niepewności o losy Zamku i długim okresie wstrzymywania odbudowy przez władze komunistyczne, decyzja o rekonstrukcji gmachu-symbolu polskiej państwowości spotkała się z ogromnym entuzjazmem społeczeństwa.

W styczniu 1971 r. powołano Obywatelski Komitet Odbudowy Zamku Królewskiego, który skierował apel do rodaków: „W tym wielkim dziele nie może zabraknąć nikogo, kto czuje i myśli po polsku. Odbudujemy Zamek własnymi środkami zebranymi przez społeczeństwo i naszą wspólną pracą”. Odzew milionów Polaków w kraju i za granicą był natychmiastowy. Na specjalnie utworzone konto zaczęły napływać wpłaty. W dwa miesiące po rozpoczęciu zbiórki na koncie znajdowało się już 27 mln zł. Do biura komitetu ludzie przynosili pieniądze, biżuterię, rodzinne pamiątki. Oprócz tego datki i drobne precjoza wrzucali do skarbonek rozstawionych w całej Polsce.           

Wiosną 1971 roku z ogromnym entuzjazmem rozpoczęto prace społeczne związane z przygotowaniem terenu budowy.  Zaś w symbolicznym dniu - 17 września 1971 roku, bez zgody władz, uroczyście położono „pierwszą cegłę”. Już w lutym 1973 roku nad Zamkiem pojawiła się pierwsza wiecha, zaś w lipcu 1974 montażem zegara i hełmu na Wieży Zegarowej zakończono pierwszy etap odbudowy – oddanie bryły w stanie surowym. W kolejnych latach prowadzono żmudne prace nad odtworzeniem historycznych wnętrz. 

Uroczyste otwarcie Zamku

Do zamkowych komnat powróciły ocalone zbiory sztuki oraz setki uratowanych w czasie wojny detali architektonicznych. Stare Miasto i Zamek Królewski w Warszawie w uznaniu wysiłku podjętego przy ich odbudowie w roku 1980 zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Dzięki pracy i poświęceniu grupy bohaterów, którym przyświecał wspólny cel – odbudowa Zamku, możemy dziś podziwiać oryginalne fragmenty w odtworzonych wnętrzach. Wśród osób najbardziej zaangażowanych w restytucję Zamku należy wymienić prof. Stanisława Lorentza, prof. Jana Zachwatowicza oraz prof. Aleksandra Gieysztora.

31 sierpnia 1984 roku Zamek uroczyście udostępniono publiczności. Kontynuacją dzieła odbudowy Zamku były remont i aranżacja wnętrz pałacu Pod Blachą, rewitalizacja Arkad Kubickiego oraz rekonstrukcja ogrodu zamkowego ukończona w roku 2019. Zależy nam również, by w ramach jubileuszu wzbogacić kolekcję dzieł sztuki i ukończyć program inwestycyjny wokół Zamku obejmujący m.in. odtworzenie Ogrodów Północnych.

Prace nad wystrojem Sali Tronowej

Obchody jubileuszu są znakomitą okazją, dzięki której ze zdwojoną energią zespół pracowników Zamku chce przystąpić do realizacji projektu związanego z ukończeniem dekoracji hafciarskiej Sali Tronowej. Projektu niezwykłej wagi, wymagającego wysokich nakładów finansowych, ale przede wszystkim najwyższych umiejętności i kunsztu od zespołu konserwatorów Zamku Królewskiego w Warszawie, który podjął się tego trudnego zadania.

W roku 1785 król Stanisław August zamówił w firmie Camille Pernon et Compagnie z Lyonu bogatą dekorację hafciarską do Sali Tronowej. Zamówienie zrealizowano w całości w roku 1786, głównym motywem kompozycji było 86 haftowanych srebrem orłów. Sala Tronowa zyskała w ten sposób przepiękną dekorację z haftami najwyższej klasy, a ponadto szczególny ładunek emocjonalny i symboliczny. Niestety dekoracja hafciarska Sali Tronowej w części zaginęła, a w części została zniszczona w wyniku burzliwych losów naszego kraju od schyłku XVIII w. aż po czasy drugiej wojny światowej. Po odbudowie Zamku Królewskiego w Warszawie, dzięki staraniom ówczesnego dyrektora prof. Aleksandra Gieysztora, w roku 1991 odnaleziono jedyny znany egzemplarz oryginalnego orła z zaplecka tronu. Stało się to asumptem do decyzji o podjęciu prac nad rekonstrukcją wystroju Sali Tronowej. Od tego czasu odtworzono 86 orłów i wszystkie wąskie bordiury dekorujące płyciny ścienne. W roku 2018 dzięki wieloletnim badaniom odtworzono/przygotowano projekt dekoracji lyońskiej wraz z jej zaginionymi elementami, co umożliwia dalsze prace rekonstrukcyjne nad ostatnim tronem niepodległej Rzeczypospolitej.

Wystawy w ramach obchodów jubileuszu

W ciągu 4 lat obchodów Jubileuszu Zamek Królewski w Warszawie chce zaprezentować duże wystawy. W 2021 będą to Arcydzieła Watykanu; Konstytucja. Polskie elity, a upadek Rzeczypospolitej; Holandia w czasach Rembrandta; Pokaz dzieł z Kolekcji Roberto Longhi. Caravaggio i inni mistrzowie. Wystawom będzie towarzyszyło wiele wydarzeń kulturalno-naukowych i edukacyjnych, pokazów filmowych i koncertów adresowanych do bardzo szerokiego grona odbiorców. Mamy nadzieję, że zaplanowane konferencje naukowe i publikacje w znacznym stopniu uzupełnią stan badań dotyczący powojennej historii Zamku Królewskiego.