Konwencja w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa obok Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka należy do kluczowych dokumentów przyjętych przez ONZ. Do dziś uważa się ją za jeden z fundamentów porządku międzynarodowego i głos na rzecz prawa ludzkich zbiorowości do pokojowego współistnienia. Koncepcja Lemkina wyrosła na bazie doświadczenia dwóch totalitaryzmów XX wieku i ma charakter uniwersalny.

- Dzięki Rafałowi Lemkinowi zmieniła się definicja zbrodni popełnianej głównie na ludności cywilnej – podkreśliła wiceminister Magdalena Gawin. Zaznaczyła też, że ekspozycja pokazuje nie tylko ewolucję opracowanej przez niego koncepcji ludobójstwa, ale i jego życie, spędzone przed wojną w II Rzeczpospolitej.

Rafał Lemkin – wybitny prawnik, twórca pojęcia „ludobójstwo”

Rafał Lemkin przyszedł na świat na Kresach Wschodnich, studia prawnicze ukończył we Lwowie, tam obronił też pracę doktorską. Przed wojną pracował w prokuraturze, a potem prowadził kancelarię adwokacką w Warszawie, skąd w 1939 r. musiał uciekać przed niemieckim terrorem. W 1940 r. przedostał się do Szwecji, a rok później do USA. W Stanach Zjednoczonych stworzył koncepcję, stanowiącą odpowiedź na zbrodnie drugiej wojny światowej. Koncepcja, którą Lemkin uważał za dzieło swojego życia, została sformułowana na gruncie prawa i filozofii politycznej.

O wystawie

Zdjęcia, dokumenty i materiały audiowizualne prezentowane na wystawie pochodzą z archiwów amerykańskich i w większości nie były dotychczas prezentowane w Polsce. Życie i dzieło Lemkina przedstawiono na tle dramatu niemieckiej i sowieckiej okupacji w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej, gdzie skupiły się masowe zbrodnie dwóch totalitaryzmów. Ich świadectwem są rzeczy osobiste ofiar ludobójstw i indywidualne relacje ocalonych, które stanowią część ekspozycji.

Wystawa ma charakter uniwersalny i skłania do refleksji nad sposobami zapobiegania ludobójstwu we współczesnym świecie. Została zorganizowana z inicjatywy Instytutu Pileckiego, który wokół postaci Lemkina stworzył już księgozbiór, składający się z ponad 160 książek. Zorganizował też konferencję, poświęconą postaci wybitnego prawnika, oraz planuje wydanie jego autobiografii.