Liczba zabytków o statusie Pomnika Historii wzrosła w sześć lat o ponad sto procent
21.10.2021
- W ciągu sześciu lat zwiększyliśmy o ponad 100 procent liczbę polskich zabytków, które uzyskują status Pomnika Historii. To oznacza, że polska tożsamość, zaklęta w zabytkach, jest dla Polaków niezwykle ważna – powiedział wicepremier, minister kultury, dziedzictwa narodowego i sportu prof. Piotr Gliński podczas uroczystości wręczenia okolicznościowych tablic gospodarzom obiektów wpisanych na listę Pomników Historii.
W uroczystości, która odbyła się w Pałacu Prezydenckim, uczestniczyli także prezydent Andrzej Duda wraz z małżonką Agatą Kornhauser-Dudą.
Sześć lat temu, gdy przejęliśmy odpowiedzialność za polską kulturę, na listę było wpisanych 54 Pomników Historii. W tej chwili mamy ich 114 - przypomniał wicepremier Gliński.
Ale też nieprzypadkowo nam się to udało, bo to, co się zadziało oddolnie, było niesamowicie imponujące. Stało się coś, co ja - w cudzysłowie - nazwałem pozytywną czy piękną awanturą. Oddolny ruch społeczny dotyczący naszej przeszłości, pamięci, materialnych i niematerialnych zabytków, naszej tożsamości. Okazuje się, że piękna polska tożsamość, wyrażająca się w bardzo różnorodnych obiektach, jest szalenie atrakcyjna. Naprawdę mamy poruszenie społeczne, ruch społeczny, który powodował, że musieliśmy na to odpowiadać – dodał minister kultury, dziedzictwa narodowego i sportu.
Jak podkreślił wicepremier Gliński, jest to to coś niebywale pozytywnego. - To oznacza, że polska tożsamość, zaklęta właśnie w zabytkach, jest dla nas, Polaków niezwykle ważna – wskazał.
Obiekty wpisane na listę Pomników Historii
Na podstawie art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, minister kultury, dziedzictwa narodowego i sportu prof. Piotr Gliński wystąpił do prezydenta Andrzeja Dudy z wnioskiem o uznanie za pomnik historii następujących obiektów:
- Staniątki – opactwo Mniszek Benedyktynek pw. św. Wojciecha
Zespół kościoła i klasztoru ss. Benedyktynek w Staniątkach pełni wyjątkową rolę w życiu religijnym, historii i kulturze Polski. Jest najstarszym w Polsce żeńskim klasztorem benedyktyńskim, wyróżniającym się wyjątkową w skali kraju, 800-letnią ciągłością funkcjonowania oraz bogactwem świadectw tradycji polskiego życia religijnego i przenikania się kultury świeckiej z zakonną na przestrzeni wieków.
- Nowy Wiśnicz – zespół architektoniczno-krajobrazowy
Zespół architektoniczno-krajobrazowy Nowego Wiśnicza jest zabytkiem o szczególnym znaczeniu dla polskiej kultury i dziedzictwa dokumentującym czasy świetności Rzeczypospolitej XVII stulecia. O jego wyjątkowej pozycji świadczą autentyczność zachowanej substancji zabytkowej, wysoki poziom artystyczny realizacji architektonicznych, jakość i skala kompozycji, związek z wybitnymi osobami w historii Polski oraz walory krajobrazowe. Wiśnicz należy do niewielu miejsc o zachowanej dyspozycji przestrzennej uformowanej w XVII w.
- Zabrze – zespół zabytkowych kopalni węgla kamiennego
Zabytkowe kopalnie w Zabrzu stanowią ważne świadectwo dziejów kluczowej gałęzi przemysłu górnośląskiego. W skład zespołu wchodzą trzy odrębne przestrzennie, a zarazem powiązane historycznie kompleksy ilustrujące rozwój górnictwa węgla kamiennego na Górnym Śląsku, tj. kopalnia Królowa; Główna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna oraz kopalnia Guido.
- Rogalin – zespół pałacowo-parkowy z obszarem dawnego majątku ziemskiego
W przypadku Rogalina następuje poszerzenie granic istniejącego już pomnika historii „Rogalin – zespół pałacowy z ogrodem i parkiem” o cały obszar dawnego majątku ziemskiego w zakresie nieobjętym Rozporządzeniem Prezydenta RP z dnia 20 kwietnia 2018 r.
- Sulejówek – Milusin, zespół domu Marszałka Józefa Piłsudskiego
Zespół domu Marszałka Józefa Piłsudskiego ma szczególne znaczenie w historii Polski XX w. Stał się symbolem społeczno-politycznym w momencie zamieszkania w Sulejówku Marszałka z rodziną. Rola tego zabytku istotna jest przede wszystkim ze względu na jego związek z osobą Piłsudskiego, działacza niepodległościowego, żołnierza, wodza, polityka, wybitnego męża stanu i jednego z ojców polskiej niepodległości. To w tym budynku zapadały kluczowe dla losów naszego Państwa decyzje. Tutaj Józef Piłsudski gościł wybitne osobistości swojej epoki.
- Orawka – kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela
Kościół w Orawce - najstarszy katolicki, a jednocześnie jedyny zachowany spośród drewnianych kościołów w polskiej części Górnej Orawy, odznacza się szczególną wartością dla polskiego dziedzictwa kulturowego. Orawka była centralnym ośrodkiem katolicyzmu w całym regionie, odegrała kluczową rolę w podtrzymywaniu tożsamości narodowej i religijnej polskich osadników i ich potomków w czasie gdy ziemie te nie przynależały do naszego kraju. Urosła do rangi symbolu ich walki o wolność wyznania i sprzeciwu wobec narzucania im luteranizmu, stając się zaczątkiem rekatolizacji.
- Tykocin – historyczny zespół miasta
Tykocin to wielokulturowe miasto wschodniego pogranicza, którego świetność przypada na czasy I Rzeczpospolitej. Ośrodek ukształtował się pod wpływem zamieszkujących tu głównie chrześcijańskich i żydowskich środowisk wyznaniowych, dla których przestrzeń mieszkalną, sakralną i publiczną wytyczyło w XV w. prawo lokacyjne, następnie, w poł. XVI w. - tzw. „pomiara włóczna”, a w XVIII w. – założenie urbanistyczne wprowadzone przez Jana Klemensa Branickiego (hetmana) na wzór monumentalnych rozwiązań francuskich eksponujących walory widokowe miast. Właśnie układ przestrzenny powstały w średniowieczu, a rozbudowany w okresie renesansu oraz baroku zachował się w Tykocinie niemalże niezmącony. Do dzisiaj przetrwały także pojedyncze zabytki z XVII i XVIII w.
- Czerwińsk nad Wisłą – dawne opactwo Kanoników Regularnych
Zespół dawnego opactwa Kanoników Regularnych w Czerwińsku nad Wisłą, w skład którego wchodzą zachowane do dzisiaj: kościół konwentualny pw. Zwiastowania NMP (obecnie parafialny), dzwonnica, klasztor z zabudowaniami gospodarczymi i terenem ogrodów. Kościół należy do najstarszych i najlepiej zachowanych przykładów stylu romańskiego w Polsce, zarówno w dziedzinie architektury, jak i rzeźby oraz malarstwa monumentalnego.
- Pszczyna – zespół zamkowo-parkowy
Zespół zamkowo-parkowy w Pszczynie jest zabytkiem o szczególnym znaczeniu dla dziedzictwa Europy Środkowej. Należy do najcenniejszych i najlepiej zachowanych zespołów rezydencjonalnych w Polsce. Zamek odgrywa wyjątkową rolę w dziejach Górnego Śląska poprzez związek ze znaczącymi śląskimi rodami magnackimi, zaistniał także na europejskiej arenie historycznej. Zabytek jest niezwykle cennym przykładem okazałej rezydencji arystokratycznej, ukształtowanej na przestrzeni kilkuset lat w wyniku kilkukrotnych faz rozbudowy począwszy od średniowiecznego założenia obronnego z XV w. Jest to zarazem jedna z nielicznych ocalałych z pożogi II wojny światowej siedzib magnackich z zachowanym autentycznym wystrojem wnętrz oraz niemal kompletnym ich wyposażeniem z 2 poł. XIX i pocz. XX w.
- Puławy – zespół pałacowo-parkowy
Zespół pałacowo-parkowy w Puławach, składający się z częściowo przekształconej przez późniejsze przebudowy partii rezydencjonalnej oraz utrzymującej ducha czasów Czartoryskich części parkowej z wysokiej klasy budowlami i artefaktami, posiada szczególne znaczenie dla kultury narodowej, wynikające z ponadregionalnych wartości zabytkowych: historycznych, artystycznych, naukowych, krajobrazowo-przestrzennych, a także niematerialnych. Wyjątkowe, unikalne walory dydaktyczno-patriotyczne promieniują z pierwszego w Polsce muzeum założonego w Świątyni Sybilli i Domu Gotyckim - pierwowzoru muzeum pamiątek narodowych i rodowych, oraz trwają w parku programowo stylizowanym na ogród wolności i afirmacji rodzimych drzew i ojczystego krajobrazu. Puławskie założenie zajmuje zaszczytne miejsce w historii polskiej sztuki ogrodowej, będąc obok Arkadii i Zofiówki, najbardziej znanym ogrodem krajobrazowym, reprezentującym nurt sentymentalno-romantyczny.