W ramach współpracy Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych ze Zgromadzeniem Zmartwychwstania Pańskiego w Rzymie oraz dzięki wsparciu finansowemu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego zabezpieczono 6 listów Adama Mickiewicza i 23 listy Cypriana Kamila Norwida. Listy kierowane są do założycieli zgromadzenia, z którymi obaj wieszcze utrzymywali przyjacielskie stosunki i prowadzili ożywioną, nierzadko utrzymaną w bardzo osobistym tonie, korespondencję.

- Nasze korzenie sięgają daleko poza granice kraju. Materiały dokumentujące życie i działalność Polaków na emigracji gromadzone i przechowywane są przez zaangażowane na rzecz ochrony narodowego zasobu archiwalnego instytucje polonijne. Od blisko 20 lat archiwa państwowe otaczają opieką i wspierają je, służąc specjalistyczną wiedzą, umiejętnościami i doświadczeniem swoich archiwistów – wyjaśnia dr Paweł Pietrzyk.

Jeden z listów Cypriana K. Norwida datowany na 22 kwietnia 1850 r.  dotyczy przesłania Hieronimowi Kajsiewiczowi, współzałożycielowi zakonu zmartwychwstańców, „niewielkiego szpargalika”, którym okazał się poemat „Niewola”. W liście tym niedoceniony za życia romantyk tak tłumaczy swój stosunek do braku popularności: „Nie jestem wcale tym zrażony, iż nie dość wielkiej liczbie umiem się dać zrozumieć, bo i rozumiejący też są także. A zanadto czuję się człowiekiem, ażebym mniemał, iż do wszystkich dobrej-woli przemawiam, i zanadto czuję się praktycznym, ażebym chciał wszystkim się podobać, co jako usiłowanie niemożebne jest i niepraktycznym przez to samo”.

Konserwatorzy Centralnego Laboratorium Konserwacji Archiwaliów AGAD podjęli działania mające na celu jak najlepsze zabezpieczenie dokumentów. Starano się przy tym pozyskać możliwie wiele informacji na temat stanu ich zachowania oraz materiałów, z których zostały wykonane. Pracownicy CLKA AGAD mieli również możliwość uważnego przestudiowania pisma poetów. Mogli zatem m.in. naocznie przekonać się i potwierdzić, że Norwid używał kilku różnych podpisów.

- Na początku dokładnie przyjrzeliśmy się wszystkim listom i określiliśmy stan ich zachowania – opowiada Anna Czajka, kierownik CLKA AGAD. - Stwierdziliśmy również, że skoro listy mają wrócić do Rzymu, powinniśmy pozyskać dokumentację możliwie jak najgłębszą, a więc do programu konserwatorskiego zostały wpisane fotografie w podczerwieni i ultrafiolecie oraz tak zwane pliki PTM (wielomianowe mapy tekstury). Jest to bardzo specyficzna technika obrazowania, która pozwala na wykonanie kilkudziesięciu zdjęć w oświetleniu padającym pod różnymi kątami, a następnie zmontowania tych plików w jeden interaktywny obraz, który można oglądać na ekranie komputera. Oznacza to, że obiekty o bardzo charakterystycznej fakturze są o wiele lepiej czytelne, niż w przypadku zwykłego zdjęcia cyfrowego. W przypadku tych listów istotne były zwłaszcza obecne na niektórych z nich pieczątki i oznaczenia papieru listowego. Oczywiście są to detale techniczne, ale dla badaczy mogą być doskonałym materiałem porównawczym przy identyfikowaniu autentyczności innych dokumentów tych autorów.

W ramach prac wykonano m.in. badania mikologiczne, badania atramentów i światłotrwałości, które wykazały, że listy należą do grupy materiałów wrażliwych na światło, a ich ekspozycja możliwa jest tylko okazjonalnie, w ściśle kontrolowanych warunkach oświetlenia.

W przeprowadzonych badaniach CLKA AGAD wspierali dr hab. Tomasz Łojewski z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, który dokonał obrazowania PTM i badania światłoczułości dokumentów, oraz konsultant projektu Maria Woźniak – wieloletni kierownik Zakładu Konserwacji Zbiorów Bibliotecznych Biblioteki Narodowej.

Wszystkie dokumenty dokładnie oczyszczono, a uszkodzenia mechaniczne poddano naprawie. Następnie każdy z listów został zabezpieczony na specjalnie zaprojektowanej podkładce i kopercie oraz zapakowany do archiwalnego pudła. Archiwum Główne Akt Dawnych wykonało również pełną digitalizację dokumentów, dzięki której zostaną one udostępnione w postaci cyfrowej. Wszystkie listy, po konserwacji i zabezpieczeniu, powróciły już do Rzymu.

Na rok 2019 planowane są dalsze prace zabezpieczające zbiory Archiwum Zmartwychwstańców oraz digitalizacja 230 mikrofilmów ks. Piotra Semenenki CR – polskiego filozofa i teologa katolickiego, uczestnika powstania listopadowego i współzałożyciela wspólnoty.