Mistrz i Katarzyna. Hans von Kulmbach i jego dzieła dla Krakowa

26.09.2018

[[jQueryInclude?preset=slides]]

fot. Piotr Idem

Wiceminister kultury Jarosław Sellin otworzył wystawę „Mistrz i Katarzyna. Hans von Kulmbach i jego dzieła dla Krakowa”, prezentującą prace wykonane przez malarza doby renesansu Hansa Suessa von Kulmbacha. "Wystawa ta jest nie tylko hołdem składanym niemieckiemu mistrzowi, którego sława dotarła z Norymbergi aż do Krakowa. To również, o ile nie przede wszystkim, okazja do upamiętnienia wspaniałego okresu w polskiej historii" – powiedział minister Sellin. Wystawę można zobaczyć w Pałacu Biskupa Erazma Ciołka – oddziale Muzeum Narodowego w Krakowie.

- Dzięki ekspozycji dzieł w Pałacu Biskupa Erazma Ciołka jeszcze mocniej można doświadczyć specyficznego klimatu epoki ostatnich Jagiellonów utożsamianej ze „złotym wiekiem kultury polskiej” oraz docenić wagę Krakowa, jako ośrodka artystycznego i kulturalnego, którego sława daleko wykraczała poza granice Królestwa Polskiego– podkreślił minister Sellin. – U początku XVI stulecia Kraków stał się jednym z najważniejszych centrów Europy Środkowej, zaś polityczne znaczenie Polski doceniano na całym kontynencie. Ten czas dowodzi, że Polska aktywnie włączyła się w budowanie politycznego i cywilizacyjnego ładu na kontynencie.

Były metropolita krakowski kard. Stanisław Dziwisz dziękował Muzeum Narodowemu i parafii mariackiej za to, że dzieła Kulmbacha zamiast być skrywane w parafialnym skarbcu są pokazywane i mogą być podziwiane przez szeroką publiczność.

Konsul generalny Niemiec w Krakowie dr Michael Gross mówił, że dzieła Kulmbacha są prezentowane w wielu miastach świata: w Berlinie, Monachium, mLipsku, Wiedniu.

- Tym bardziej cieszy fakt, że my w Krakowie możemy je także obejrzeć" – dodał konsul. – Dzieła Wita Stwosza, Hansa Kulmbacha czy słynne organy Hansa Hummla w Olkuszu to zabytki sztuki sakralnej. Reprezentują one chrześcijańskie dziedzictwo i tradycje, które do dziś kształtują nas w Europie, nas Niemców i Polaków" – podkreślił.

Hans Suess von Kulmbach to mistrz epoki wczesnego renesansu, jeden z najlepszych artystów działających w kręgu Albrechta Dürera, ceniony malarz, grafik, iluminator, projektant witraży.

- Wystawa buduje narrację wokół jednego dzieła i jest swego rodzaju studium dotyczącym zagadnień transmisji wzorców i wpływów, migracji i przewrotów artystycznych. Jest zarazem świadectwem jedności kulturowej Europy Środka w pierwszej połowie XVI wieku – mówi dyrektor MNK dr hab. Andrzej Betlej.

O wystawie

Główny przedmiot prezentowanej wystawy, czyli cykl św. Katarzyny Aleksandryjskiej z lat 1514–1515 przeznaczony dla Bazyliki Mariackiej, jest późniejszy tylko niecałe dwie dekady od monumentalnego ołtarza Wita Stwosza (1477–1489), wykonanego dla tejże świątyni, ale oba dzieła przynależą do różnych epok. Bohater wystawy tworzył pod wpływem sztuki włoskiej i południowoniemieckiej, zdradzając zachwyt nad nieokiełznaną przyrodą, która jest tłem dla ludzkich dramatów aranżowanych śmiało z udziałem grup ludzi o zindywidualizowanych obliczach i w wyszukanych strojach, ujmowanych w przekonująco oddanych skrótach perspektywicznych. Obrazy te, pełne lekkości i finezji, odznaczają się niezwykłymi walorami artystycznymi. Dzieła mistrza zachowane w Krakowie są rozproszone, rzadko eksponowane i przez to uległy zapomnieniu.

- Sercem wystawy jest sześć kwater z ołtarza w Bazylice Mariackiej, obrazujących życie św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Niedawno zakończyła się ich konserwacja prowadzona przez Wydział Konserwacji i Restauracji Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie dzięki grantowi Fundacji J. Paula Getty’ego. Efekt to świadectwo potencjału naukowego i umiejętności środowiska krakowskich konserwatorów – mówi kurator ekspozycji ze strony MNK dr hab. Mirosław P. Kruk.

To pierwsza i być może jedyna okazja by te dzieła zobaczyć razem

Malowidła z Bazyliki Mariackiej zestawione zostały z fragmentami innych dzieł Hansa Suessa z Kulmbachu wykonanych dla Krakowa: rozproszonego dziś tryptyku maryjnego (kwatera Ucieczka do Egiptu przechowywana jest w klasztorze Paulinów na Skałce, kwatera z postacią św. Katarzyny Aleksandryjskiej – w Muzeum Książąt Czartoryskich) oraz ołtarza św. Janów (części malarskie zostały zrabowane przez Niemców w czasie II wojny światowej, zachowała się fragmentarycznie grupa Chrztu Chrystusa oraz wykonane w XIX w. znakomite kopie zniszczonych przez czas kwater rzeźbiarskich). Na ekspozycji w Pałacu Biskupa Erazma Ciołka można zobaczyć także przypisywane Kulmbachowi malowane tablice z tryptyku św. Stanisława z Pławna ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie. Uzupełnienie dzieł Hansa Suessa stanowią prace innych norymberczyków, m.in. Michała Lancza (Św. Hieronim z Muzeum Archidiecezjalnego w Poznaniu) oraz Georga Pencza (Koronacja Matki Bożej od krakowskich dominikanów). Godny uwagi jest Portret Zygmunta I Starego ze zbiorów Muzeum Narodowego w Poznaniu, uznawany niekiedy za dzieło Mistrza z Kulmbachu. Ekspozycję wzbogacają najwyższej klasy dzieła malarskie, złotnicze oraz tkaniny zamawiane w warsztatach norymberskich przez króla Zygmunta Starego i krakowskich patrycjuszy. To m.in. kielichy, ornaty i krzyże relikwiarzowe. Wielką wartością wystawy jest prezentacja recepcji dzieł Hansa z Kulmbachu wśród krakowskich artystów z późniejszych wieków. Na ekspozycji obejrzymy m.in. bazujące na pracach wczesnorenesansowego Mistrza studia kostiumologiczne Jana Matejki, rysunki Stanisława Wyspiańskiego i przerysy Waleriana Krycińskiego. Bogaty zestaw archiwalnych zdjęć Ignacego Kriegera pozwoli zobaczyć prace zniszczone lub zaginione podczas II wojny światowej. Okazji do zapoznania się ze metodami pracy Hansa z Kulmbachu dostarczą zdjęcia w podczerwieni z cyklu o żywocie św. Katarzyny Aleksandryjskiej, ujawniające tajniki warsztatu artysty, oraz rysunki przygotowawcze, w tym studium rysunkowe z paryskiego Luwru oraz szkic do witrażu ze sceną Męczeństwo św. Stanisława z Kunsthalle w Bremie. Ekspozycji towarzyszy bogato ilustrowana publikacja, która jest nie tylko katalogiem wystawy, ale przede wszystkim podsumowaniem najnowszych badań nad twórczością Hansa z Kulmbachu dla Krakowa oraz losami jego dzieł stworzonych dla tego miasta.

Wystawę zorganizowało Muzeum Narodowe w Krakowie wraz z Akademią Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie oraz Parafią pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (Bazylika Mariacka) w Krakowie. Jej kuratorami są: Mirosław P. Kruk (Muzeum Narodowe w Krakowie), Marek Walczak (Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Bazylika Mariacka) i Aleksandra Hola (Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie).

Patronatem honorowym wystawę objął Metropolita Krakowski Arcybiskup Marek Jędraszewski oraz Konsul Generalny Niemiec w Krakowie dr Michael Groß.