Andrzej Strumiłło był twórcą o olbrzymim i różnorodnym dorobku artystycznym; był też jedną z najbardziej intrygujących i barwnych postaci w świecie polskiej plastyki – malarzem, grafikiem, rzeźbiarzem, fotografem, poetą, pisarzem, scenografem, podróżnikiem. Był też profesorem kontraktowym Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie oraz szefem pracowni graficznej Sekretariatu Generalnego ONZ w Nowym Jorku.

Był uczniem Władysława Strzemińskiego, należał też do Grupy Samokształceniowej kierowanej przez Andrzeja Wróblewskiego, w której znaleźli się również Andrzej Wajda i Walerian Borowczyk. Po studiach asystował Eugeniuszowi Eibischowi i to był kolejny ważny etap formacji młodego artysty, podobnie jak współpraca z Tadeuszem Grygielem i Adamem Rychtarskim w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Pięknych w Łodzi.

Krytyk sztuki i kurator Ewa Gorządek, charakteryzując postać artysty, podkreślała, że Andrzej Strumiłło wypowiadał się w wielu tworzywach i technikach. Był artystą o niezwykłej wyobraźni, w którego pracach pojawiały się różne wątki: od poetycko-metaforycznych po abstrakcyjne, a wszystkie łączyło głębokie przesłanie o egzystencjalnej wymowie. Sam artysta podkreślał, że na kształt jego postawy artystycznej duży wpływ wywarł Władysław Strzemiński.

Artysta dużo podróżował po Europie i krajach Dalekiego Wschodu. Odwiedził m.in. Nepal, Indie, Japonię, Tajlandię, Wietnam, Mongolię, Chiny, Syrię, Turcję, Syberię i Kaukaz. Pierwszą wyprawę odbył w 1954 r. do Chin; w Pekinie miał wystawę w ramach wymiany kulturalnej.

„Na doświadczenia awangardy Władysława Strzemińskiego, u którego uczyłem się w Łodzi, i kolorystów z krakowskiej ASP, gdzie kończyłem studia, nałożyły się kaligrafia, symbol, lapidarny skrót, tajemnica tysiącletnich warstw rozcieranego na kamieniu tuszu. To mnie zafascynowało" - mówił w wywiadzie przeprowadzonym przez Magdalenę Stopę. „Po 1956 roku podjąłem współpracę z Polską Izbą Handlową, dla której projektowałem pawilony wystawiennicze. Dzięki temu w tamtych trudnych latach mogłem podróżować. Muszę się przyznać do zachłanności. Żaden upał, żadne zmęczenie, ból kręgosłupa, przepuklina, leje po bombach, nawet obecność min nie były w stanie powstrzymać mnie w wędrówce. (…)Rysowałem, fotografowałem, pisałem.”

Wiele z interesujących Andrzeja Strumiłłę kanonów piękna i tradycji przeniknęło do jego twórczości. Powstały m.in. cykle rysunkowe i fotograficzne – „Chiny”, „Daleki Wschód”, „ZSRR”, „Indie”, „Mongolia”, „Wietnam”, „Nepal”, „Japonia” i „Tajlandia”. W czasie podróży do Chin artysta poznał tajniki malarstwa tuszem. Ze swoich azjatyckich wypraw przywoził setki rysunków reportażowych, w których głównymi motywami były postaci ludzkie i krajobrazy. Malował też obrazy olejne, robił zdjęcia i cały czas powiększał swoją unikatową kolekcję sztuki azjatyckiej.

Andrzej Wajda, zastanawiając się nad programem instytucji Muzeum Sztuki i Techniki Manggha, zgłosił pomysł wystawy Andrzeja Strumiłły, jego dzieł inspirowanych podróżami na Daleki Wschód - wystawa „Azja” - realizacja idei Andrzeja Wajdy odbyła się w kwietniu 2017 r.

Doświadczeniem odmiennym kulturowo od dalekowschodniego był wyjazd Strumiłły do Nowego Jorku na początku lat 80, o którym artysta mówił: „Na Manhattanie mogłem skonfrontować doświadczenia z podróży po Azji ze światem koncentracji kapitału, energii, dynamicznych procesów. Obserwowałem społeczeństwo doskonałej organizacji, wielkiej wydajności i nieograniczonej konsumpcji (…). Nowy Jork mnie fascynował, poznałem tam ciekawych ludzi, zrobiłem 11 tysięcy zdjęć”.

Wykonane zdjęcia selekcjonował i komponował je w cykle, m.in. „Samochody”, „Sztuczna kobieta”, „Detal”. W Stanach Zjednoczonych w latach 1982-1984 powstały też serie obrazów, takie jak „Okna”, „Exit”, „Mandale”, „Ulice Nowego Jorku”. Echem artystycznych refleksji z pobytu w Nowym Jorku była wystawa artysty w Muzeum Sztuki w Łodzi w 1993 r. zatytułowana „City 1983-1993”. Jej problematyka skupiała się wokół miasta-metafory i miasta konkretnego, czyli Nowego Jorku. Artysta pokazał na niej obrazy, fotografie, obiekty i aranżacje z kamieni, które stanowiły symboliczne ujęcie tematu.

Po powrocie do Polski artysta osiedlił się w Maćkowej Rudzie nad Czarną Hańczą, gdzie postawił modrzewiowy dom i zajmował się nie tylko pracą twórczą, ale również uprawą roli i hodowlą koni. Był honorowym obywatelem Suwałk. Od kilkunastu lat w tym mieście działa Centrum Sztuki Współczesnej - Galerii Andrzeja Strumiłły, gdzie znajduje się dorobek artysty, m.in. obrazy, fotografie, ilustracje książkowe, przedmioty przywiezione z wielu podróży na Daleki Wschód.

W 2017 roku z okazji 90. urodzin w woj. podlaskim zorganizowano Rok Andrzeja Strumiłły, w ramach którego odbyły się m.in. spotkania z artystą i otwarcie wystawy w Muzeum Podlaskim, która - jak mówił sam - była otwarciem nowej dekady w życiu artystycznym i osobistym. Pytany wtedy przez PAP, czego mu życzyć na następne lata, powiedział, że czasu. „Czas mój się kurczy, bo ja w końcu jestem człowiekiem niezbyt młodym. Ale nie zamierzam odchodzić i chciałbym jeszcze coś zrobić, więc życzyć mi należy czasu. Siły się znajdą, apetyt się znajdzie, ja mam dobry apetyt, dobrze sypiam, ale czas jest mi bardzo potrzebny” - powiedział Strumiłło.

Prof. Andrzej Strumiłło był wyróżniony wieloma nagrodami państwowymi, m.in. Krzyżem Kawalerskim, Oficerskim i Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Złotym Krzyżem Zasług. W 2005 r. otrzymał odznaczenie ministra kultury - Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Źródło: PAP, MKiDN