Wystawa „Rzeźba w poszukiwaniu miejsca”, wypełniająca nie tylko siedem sal wystawowych, ale także hol, klatkę schodową i ściany zewnętrzne galerii, to kolejna z cyklu przekrojowych wystaw problemowych w Zachęcie odbywających się z inicjatywy ministra kultury i dziedzictwa narodowego, wicepremiera Piotra Glińskiego, poświęconych co roku innemu artystycznemu medium (wcześniej odbyły się prezentacje poświęcone malarstwu i scenografii). Opowiada o tożsamości rzeźby polskiej ostatnich sześćdziesięciu lat — nie tyle poprzez chronologię aktywności artystycznej, ile poprzez ukazanie istotnych dla jej rozwoju zjawisk i postaw twórczych. Wystawa jest wynikiem głębokiej fascynacji i wieloletniej pracy badawczej kuratorki Anny Marii Leśniewskiej, której — w formie autorskiego eseju wizualnego — udało się zebrać dzieła blisko stu artystów z pola sztuk wizualnych, w tym kilkunastu twórców filmowych.

Nie bez przyczyny pojawiają się na tej wystawie słynne „Kobiety brzemienne” Xawerego Dunikowskiego — klasyka i prekursora modernistycznej rzeźby polskiej, który wywarł ogromny wpływ na kolejne pokolenia artystów. Jego dzieła to swego rodzaju punkt startowy ekspozycji, jeśliby próbować rozważać temat rzeźby w ujęciu historycznym oraz przemian, jakim ona podlegała. Pojawiają się tu także obiekty sztuki ludowej czy maski afrykańskie, którym — dzięki tkwiącej w nich pierwotnej sile wyrazu — kuratorka nadała znaczącą rolę w konstytuowaniu się zjawiska rzeźby.

Jednym z kluczy tematycznych są cztery żywioły, z którymi powiązane jest pojęcie duchowości. To właśnie pierwotne siły formotwórcze świata stały się inspiracją dla powstałych specjalnie na ekspozycję dzieł Roberta Kuśmirowskiego i Normana Leto. Kuratorka wystawy odniosła się również do twórczości Katarzyny Kobro, by udowodnić, jak wielką rolę odegrała jej koncepcja odejścia od rzeźby rozumianej jako bryła ku jej pojmowaniu jako formy pozostającej w relacji z przestrzenią. Na wystawie nie zabrakło także dzieł odnoszących się do ludzkiego ciała, jego śmierci i rozpadu, lecz także zmysłów. Kolejny temat to dom i pracownia artysty jako specyficzne, przesiąknięte twórczą energią, intymne miejsce pracy i życia.

Ekspozycja pozwala przyjrzeć się również zjawisku wychodzenia rzeźby poza słownikowe definicje, ujawniając jej związki z innymi dziedzinami sztuki: muzyką, teatrem, fotografią, performansem i autonomicznym dziełem filmowym.

Wystawa zakreśla bardzo rozległy obszar — zarówno jeśli chodzi o ujęcie historyczne, tematyczne, jak i sposoby podejścia do zjawiska rzeźby: od zwartej bryły ku przestrzeni, od klasyki ku nowoczesnym formom ekspresji. Dają temu wyraz również spektakularne instalacje: Ludwiki Ogorzelec w jednej z sal oraz Izy Tarasewicz w przestrzeni głównej klatki schodowej Zachęty.

Wystawie towarzyszy pokaz etiud filmowych twórców z łódzkiej Szkoły Filmowej oraz publikacja online zawierająca wypowiedzi artystów biorących udział w wystawie i obszerny tekst kuratorski.

Rzeźba w poszukiwaniu miejsca, 

1 lutego 2021–21 marca 2021
kuratorka: Anna Maria Leśniewska
współpraca ze strony Zachęty: Julia Leopold
projekt ekspozycji: Robert Rumas
partner wystawy: Szkoła Filmowa w Łodzi