List wicepremiera, ministra kultury, dziedzictwa narodowego i sportu prof. Piotra Glińskiego

Ogromny talent, energia, oryginalność, skłonność do artystycznego ryzyka - to cechy, które wyróżniały Wojciecha Pszoniaka. Dziś widać lepiej niż kiedykolwiek, że był On nie tylko jednym z najwybitniejszych aktorów polskich, ale nade wszystko artystą niepowtarzalnym, którego kreacje fascynowały, niepokoiły i zapadały głęboko w pamięć.

Pracę na scenie rozpoczął od spotkania z Konradem Swinarskim w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie, u którego zagrał między innymi brawurowego Puka w „Śnie nocy letniej” Williama Shakespeare’a. Pamiętam ten spektakl i rolę Pana Wojciecha Pszoniaka z Warszawskich Spotkań Teatralnych w 1969 roku. Na krakowskiej scenie po raz pierwszy współpracował z Andrzejem Wajdą, wcielając się w Piotra Wierchowieńskiego w legendarnych „Biesach” według powieści Fiodora Dostojewskiego, także obecnych na WST. W kolejnych latach w filmach wybitnego reżysera stworzył swoje najznakomitsze kreacje, doceniane w Polsce i za granicą: Moryca Welta w „Ziemi obiecanej”, Maksymiliana Robespierre’a w „Dantonie” oraz Janusza Korczaka w ekranowej biografii wielkiego pedagoga i społecznika.

Nie da się zresztą wymienić wszystkich niezwykłych ról Wojciecha Pszoniaka, które kreował w kinie, telewizji oraz na scenie. Do najwybitniejszych należą z pewnością: tytułowa rola w „Diable” Andrzeja Żuławskiego, McMurphy w „Locie nad kukułczym gniazdem” Kena Kesey’a w inscenizacji Zygmunta Hübnera w Teatrze Powszechnym w Warszawie, a ostatnio mistrzowski epizod w „Czarnym Czwartku” Antoniego Krauzego. Sukcesy, potwierdzone przyznanymi nagrodami i odznaczeniami, odniósł także na scenach francuskich, w latach osiemdziesiątych występując w teatrach Nanterre, Montparnasse i Chaillot. Wówczas grał również w licznych międzynarodowych produkcjach filmowych.

W ostatnich latach Wojciech Pszoniak powrócił do Teatru Telewizji, z ogromnym powodzeniem grał też w małych formach scenicznych, takich jak spektakl Macieja Englerta „Skarpetki, opus 124”, czy monodram „Belfer” w reżyserii Michała Kwiecińskiego. Jego ostatnią rolą stał się występ na scenie Teatru Wielkiego w Łodzi w operze „Człowiek z manufaktury” w reżyserii Waldemara Zawodzińskiego, przywołujący pamięć legendarnej kreacji z łódzkiego arcydzieła Andrzeja Wajdy.

Polska sztuka aktorska bez Wojciecha Pszoniaka z pewnością traci część swojej temperatury i barwy. Na szczęście na taśmie filmowej oraz w naszej pamięci pozostaną na zawsze Jego wspaniałe - zagadkowe i niepozostawiające obojętnym - kreacje.

Cześć Jego pamięci.

---

Wojciech Pszoniak

Urodził się 2 maja 1942 r. we Lwowie, dorastał w Gliwicach. Był aktorem teatrów: Starego w Krakowie (1968-72) oraz Narodowego (1972-74) i Powszechnego w Warszawie (1974-80). W Starym zadebiutował w „Klątwie” Stanisława Wyspiańskiego reżyserowanej przez Konrada Swinarskiego (1968). Drzwi do międzynarodowej kariery otworzyła mu rola Moryca Welta w filmie „Ziemia obiecana” Andrzeja Wajdy. Wystąpił także w innych jego filmach: „Wesele”, „Danton” i „Korczak”. Występował też w Kabarecie pod Egidą.

W latach 80. Wojciech Pszoniak wyjechał do Paryża, gdzie zaczął występować w teatrach, m.in. w Nanterre, Montparnasse i Chaillot. W Nanterre zagrał w sztuce „Ludzie nierozumni są na wymarciu” w reżyserii Claude'a Regy, w której występowali razem z Gerardem Depardieu i Danielem Olbrychskim. W tym samym teatrze grał w „Onych” Witkacego w reżyserii Wajdy.

Wystąpił w ok. 100 filmach. W Polsce zagrał m.in. Władysław Gomułkę w filmie „Czarny Czwartek. Janek Wiśniewski padł”, opowiadającym o masakrze robotników w Gdyni w 1970 r. Wystąpił również w „Bitwie Warszawskiej 1920” Jerzego Hoffmana oraz filmach „Mniejsze zło” Janusza Morgensterna i „Mała Matura 1947” Janusza Majewskiego.

W 2008 r. został odznaczony francuskim Oficerskim Orderem Zasługi za „wkład w rozwój stosunków polsko-francuskich w dziedzinie kultury”, a dziesięć lat później został komandorem orderu Arts et Lettres.

W 2007 r. został uhonorowany Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, a w 2011 r. - Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.