Traktat Ryski – odzyskane dziedzictwo na Zamku Królewskim w Warszawie
15.03.2021
– Sto lat temu, 18 marca 1921 r., w Rydze podpisany został traktat pokojowy kończący wojnę polsko-bolszewicką. Dla odrodzonej Polski był to moment doniosły historycznie i politycznie, wieńczył bowiem wielopokoleniowe starania Polaków o niepodległość, zabezpieczał byt młodego państwa po okupionych poświęceniem całego narodu walkach. Lecz historia traktatu ryskiego kryje w sobie jeszcze jeden fascynujący wymiar – ten związany z odzyskaniem przez młode państwo polskie zagrabionych dóbr kultury, często świadectw splendoru i potęgi I Rzeczypospolitej, dzieł o symbolicznym znaczeniu dla polskiej tożsamości narodowej. Tej niezwykłej historii poświęcona jest przygotowana przez Zamek Królewski w Warszawie wystawa „Traktat Ryski – odzyskane dziedzictwo” oraz wydarzenia, które będą jej towarzyszyć. Mam nadzieję, że wkrótce Zamek udostępni tę wyjątkową wystawę w przestrzeni wirtualnej – powiedział wicepremier, minister kultury, dziedzictwa narodowego i sportu prof. Piotr Gliński podczas inauguracji wystawy i cyklu wydarzeń upamiętniających powrót do Polski za sprawą traktatu ryskiego bezcennych dzieł sztuki oraz pamiątek narodowych na Zamku Królewskim w Warszawie.
Artykuł XI traktatu ryskiego zawierał postanowienia o zwrocie Polsce mienia kulturalnego, grabionego przez Rosję od 1772 r., stanowiąc punkt wyjścia do trwającej 15 lat rewindykacji dziedzictwa materialnego dawnej Rzeczypospolitej, w tym historycznego wystroju Zamku Królewskiego. Dzięki heroicznej postawie członków komisji rewindykacyjnej do ograbionych wnętrz Zamku Królewskiego powróciło ponad 2 tysiące dzieł sztuki, w tym przedmioty z dawnych kolekcji króla Stanisława Augusta. Szczególnie ważny był zwrot obrazów pędzla Marcello Bacciarellego oraz Bernarda Belotta zwanego Canalettem, które dziś możemy podziwiać w Salach Rady, Canaletta czy też Pokoju Marmurowym. Lata 20. i 30. dwudziestego wieku, to czas przywracania wnętrzom Apartamentów Wielkiego i Królewskiego wyglądu z czasów doby stanisławowskiej, w dużej mierze poprzez ponowne wkomponowanie w ich przestrzeń rewindykowanych obrazów, rzeźb, mebli oraz innych przedmiotów sztuk zdobniczych.
Patrząc z perspektywy dekad późniejszych doświadczeń w relacjach z totalitarnym sąsiadem zza wschodniej granicy, zwrot wielu, choć, niestety, nie wszystkich dóbr kultury, należy dziś rozpatrywać w kategorii cudu. Z okazji 100. rocznicy podpisania traktatu ryskiego Zamek Królewski w Warszawie nie tylko przypomni historie odzyskanych za jego sprawą dóbr kultury, a także sylwetki wielu ówczesnych wybitnych specjalistów, archiwistów, historyków sztuki, dzięki których mozolnej, negocjacyjnej pracy możliwe stało się odzyskanie skarbów kultury polskiej – dodał prof. Piotr Gliński.
Wydarzenia na Zamku Królewskim w Warszawie
Wystawa „Traktat Ryski – odzyskane dziedzictwo” to kolejny akord ciągle celebrowanych, mimo pandemii, obchodów 100-lecia Odrodzenia Państwa Polskiego.
Do 31 grudnia 2021 r. w salach Zamku Królewskiego zostanie udostępniona specjalna ścieżka zwiedzania po Apartamentach Wielkim i Królewskim, z oznaczeniem dzieł sztuki, które zostały odzyskane na mocy postanowień traktatu ryskiego, a także reprodukcje zdjęć ukazujących zmiany w wyglądzie i wystroju sal od 1900 do 1939 r.
W ramach wystawy czasowej w Sali Rady zaprezentowane zostaną zdjęcia i dokumenty związane z procesem rewindykacji polskich dzieł sztuki z Rosji sowieckiej oraz fotografie ukazujące wygląd komnat zamkowych w okresie zaborów, I wojny światowej oraz II RP. Dokumenty i fotografie pochodzą ze zbiorów: Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Gabinetu Rycin Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego, Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Muzeum Warszawy oraz Archiwum i Biblioteki Naukowej Zamku Królewskiego w Warszawie.
Wystawie będą towarzyszyć wykłady online – najbliższy już 30 marca.
Gorzki pokój. Traktat ryski 1921 r. – wystawa towarzysząca
Zamkowe wydarzenia uzupełnia wystawa Instytutu Pamięci Narodowej Gorzki pokój. Traktat ryski 1921 r. na dziedzińcu zamkowym. Wystawa ukazuje całościowy obraz zagadnień związanych z najważniejszą ugodą pokojową, jaką Polska podpisała jako samodzielny byt polityczny w minionym stuleciu. Wystawa prezentuje losy Polaków, Białorusinów i Ukraińców w kontekście brzemiennych w skutki postanowień traktatowych. Ekspozycja będzie dostępna na dziedzińcu do 24 kwietnia.
