2. Jakie czyny związane z przemocą domową są zabronione w kodeksie karnym?

Zgodnie z Kodeksem karnym zabronione jest:

A. Przestępstwa ścigane z urzędu (przykłady):

1. pozbawienie życia - art. 148 k.k.;

2. spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu w postaci:

1) pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia,

2) innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała – art. 156 § 1 k.k.;

3. spowodowanie naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia innego niż:

1) pozbawienie człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia,

popełnione na szkodę osoby najbliższej jest ścigane z urzędu, gdy sprawca działał umyślnie - art. 157 § 1 k.k.;.

Jeżeli sprawca tego czynu działał nieumyślnie a został on popełniony na szkodę osoby, która nie jest osobą najbliższą dla sprawcy, to wówczas także jest ono ścigane z urzędu – art. 157 § 1 i 3 k.k.;

4. spowodowanie naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia trwającego nie dłużej niż 7 dni – jeżeli pokrzywdzonym jest osoba najbliższa zamieszkująca wspólnie ze sprawcą - art. 157 § 2 k.k., art. 157 § 4 k.k.

5. pozbawienie wolności (uwięzienie kogoś, przetrzymywanie go wbrew woli) – art. 189 k.k.;

6. stosowanie przemocy wobec osoby lub groźby bezprawnej w celu zmuszenia innej osoby do określonego działania, zaniechania lub znoszenia – art. 191 k.k.;

7. wdarcie się do cudzego domu, mieszkania, lokalu, pomieszczenia albo ogrodzonego terenu albo zaniechanie jego opuszczenia wbrew żądaniu osoby uprawnionej – art. 193 k.k.;

8. zgwałcenie – art. 197 k.k.;

9. wykorzystanie bezradności innej osoby lub wynikającego z upośledzenia umysłowego lub choroby psychicznej braku zdolności tej osoby do rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania swoim postępowaniem - art. 198 k.k.;

10. doprowadzenie innej osoby do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności poprzez nadużycie stosunku zależności lub wykorzystanie krytycznego położenia - art. 199 k.k.;

11. znęcanie się fizyczne lub psychiczne nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny – art. 207 k.k.;

12. niealimentacja - ściganie odbywa się z urzędu, jeżeli pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów – art. 209 §1 i § 1a, art. 209 § 3 k.k.;

13. porzucenie wbrew obowiązkowi troszczenia się o małoletniego poniżej lat 15 albo wbrew obowiązkowi troszczenia się o osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny – art. 210 k.k.;

14. uprowadzenie wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru:

małoletniego poniżej lat 15 albo
osoby nieporadnej ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny – art. 211 k.k.;

W sprawach o te czyny zabronione policjant lub prokurator mają obowiązek podjąć działania, gdy tylko uzyskają informację, że zachodzi podejrzenie ich popełnienia (np. z gazety, od interweniującego policjanta, od kuratora, od sąsiada, od nauczyciela).

W Polsce obowiązuje społeczny obowiązek zawiadamiania o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu (art. 304 § 1 k.p.k.), dlatego każdy kto ma wiedzę o takim przestępstwie powinien zawiadomić odpowiedni organ (np. Policja, Prokuratura). Organy te po otrzymaniu informacji o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu działają nawet wówczas, gdy osoba pokrzywdzona tego nie chce.

B. Przestępstwa ścigane z urzędu, ale po złożeniu wniosku przez pokrzywdzonego (przykłady):

1. spowodowanie naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia innego niż:

1) pozbawienie człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia,

popełnione na szkodę osoby najbliższej, jeżeli sprawca działa nieumyślnie - art. 157 § 1 i 3 k.k., art. 157 § 5 k.k.;

2. grożenie innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba ta wzbudza uzasadnioną obawę, że będzie spełniona - art. 190 k.k.;

3. uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej, które wzbudza uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie narusza prywatność osoby nękanej – art. 190a k.k.;

4. stosowanie przemocy uporczywie lub w sposób istotnie utrudniający innej osobie korzystanie z zajmowanego lokalu mieszkalnego – art. 191 § 1a k.k.;

5. niealimentacja – ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego, ale także organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego art. 209 § 1 i § 1a k.k. w zw. z art. 209 § 2 k.k. (ściganie następuje z urzędu, gdy zachodzi sytuacja, o której mowa w pkt A 12);

6. kradzież na szkodę osoby najbliższej – art. 278 k.k. oraz kradzież szczególnie zuchwała, na szkodę osoby najbliższej - art. 278a k.k.;

7. kradzież z włamaniem na szkodę osoby najbliższej art. 279 k.k.;

8. przywłaszczenie rzeczy ruchomej lub prawa majątkowego na szkodę osoby najbliższej – art. 284 k.k.;

9. oszustwo na szkodę osoby najbliższej– art. 286 k.k.;

10. niszczenie, uszkadzanie cudzej rzeczy lub czynienie jej niezdatną do użytku – art. 288 k.k.;

W sprawach o te czyny zabronione prokurator ma obowiązek prowadzić postępowanie z urzędu, ale dopiero gdy pokrzywdzony złoży wniosek o ściganie na Policji lub w prokuraturze. Oznacza to, że osoba pokrzywdzona musi oświadczyć, iż chce, aby ścigać sprawcę czynu i prowadzić w tej sprawie postępowanie karne. Jeśli osoba pokrzywdzona takiego wniosku nie złoży, Policja i prokurator nie mogą działać (prowadzić postępowania).

Wniosek taki może być cofnięty w postępowaniu przygotowawczym za zgodą prokuratora, a w postępowaniu sądowym za zgodą sądu - aż do zamknięcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej. Sąd może wyrazić zgodę na cofnięcie wniosku tylko wówczas, jeżeli nie sprzeciwi się temu obecny na rozprawie lub posiedzeniu prokurator. Jeśli prokurator się sprzeciwi, sąd nie może zgodzić się na cofnięcie wniosku i postępowanie toczy się dalej. Jeśli prokurator się zgodzi, sąd postępowanie umarza.

Po wycofaniu wniosku, nie można go złożyć ponownie.

Wniosek może zostać złożony ustnie do protokołu przesłuchania na Policji lub w prokuraturze)

C. Przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego (przykłady):

1. naruszenie czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia na okres do siedmiu dni, gdy pokrzywdzony jest osobą najbliższą dla sprawcy, ale razem nie zamieszkują oraz gdy pokrzywdzony nie jest osobą najbliższą dla sprawcy – art. 157 § 2 k.k.;

2. uderzenie człowieka lub naruszenie jego nietykalności cielesnej w inny sposób – art. 217 k.k.;

W sprawach o te czyny zabronione osoba pokrzywdzona może złożyć prywatny akt oskarżenia. Wówczas występuje przed sądem jako oskarżyciel prywatny.

Aby sprawa została wszczęta:

należy napisać samodzielnie akt oskarżenia a następnie złożyć go do sądu, albo
złożyć skargę ustnie na Policji. Policja sporządzi wówczas protokół z tej czynności i prześle go do sądu.

Opłata za sprawę wynosi 300,00 zł. Wnosząc akt oskarżenia do sądu należy razem z nim złożyć także dowód uiszczenia do kasy sądowej kwoty 300 zł. Jeżeli osoba pokrzywdzona nie jest w stanie ponieść tej opłaty może złożyć wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych. Może zwrócić się także do prokuratora, aby objął tę sprawę „ściganiem z urzędu” czyli, aby to prokurator był oskarżycielem przed sądem.