Celem zmian jest prowadzenie bezwzględnej walki z pedofilią.

- Zwyrodniałe, obrzydliwe, okrutne i bestialskie przestępstwo, zachowanie społeczne - na czele z pedofilią - będzie bardzo surowo napiętnowane, dużo bardziej surowo, niż jest obecnie w Kodeksie karnym – powiedział na konferencji prasowej po posiedzeniu rządu premier Mateusz Morawiecki.

- Trudno sobie wyobrazić cięższe przewinienie niż zdrada zaufania najmłodszych, tych oddanych pod opiekę. Dlatego osoby, które są opiekunami w różnych instytucjach, włączając w to wszystkie instytucje świeckie, kościelne, muszą ponosić jeszcze bardziej wzmocnioną odpowiedzialność - zaznaczył.

Minister Sprawiedliwości Zbigniew Ziobro podkreślił, że od momentu objęcia ministerstwa podjął zdecydowane działania, by walczyć z przestępczością pedofilską.

- Wyrazem tego są nie tylko poczynania prokuratury, prowadzone śledztwa i wytyczne, jakie wydawałem, ale również zmiany w prawie. Przypomnę, że to właśnie z naszej inicjatywy został przyjęty przełomowy projekt „rejestru pedofilów”- mówił Zbigniew Ziobro.

Przypomniał również o ustawie przygotowanej we współpracy z prezydentem Andrzejem Dudą, która wprowadziła obowiązek prawny informowania organów ścigania o każdym wiarygodnym podejrzeniu popełnienia przestępstwa pedofilskiego.

Kontynuacją tych zdecydowanych działań jest pakiet zmian przyjęty dziś przez Radę Ministrów. To gruntowna reforma Kodeksu karnego, w której znalazły się również fundamentalne rozwiązania wymierzone w sprawców przestępstw pedofilskich. Najważniejsze zmiany to:

• Podwyższenie granicy wieku, z którą związana jest ochrona dzieci

Obecna granica odpowiedzialności karnej za czyny pedofilskie jest w Polsce, jeśli chodzi o wiek ofiary, zarysowana zbyt nisko – do 15 roku życia. Konieczne jest podwyższenie tej granicy do lat 16.  Tym samym poszerzony zostanie krąg dzieci, które będą korzystać z ochrony przed czynami pedofilskimi. Jednocześnie wprowadzony zostanie przepis, na mocy którego sąd będzie mógł odstąpić od wymierzenia kary lub nadzwyczajnie ją złagodzić, w przypadkach, gdy wiek sprawcy i ofiary będzie bardzo zbliżony, a okoliczności nie będą wskazywać na zaistnienie przemocy i wykorzystywania seksualnego, lecz wspólne relacje.

• Zgwałcenie dziecka nie będzie podlegać przedawnieniu

W obecnym stanie prawnym zbrodnia zgwałcenia dziecka poniżej lat 15 przedawnia się na ogólnych zasadach, czyli po upływie 20 lat od czasu jej popełnienia, a jeżeli w tym czasie wszczęto postępowanie – po upływie lat 30. Jak wskazuje praktyka wymiaru sprawiedliwości, w wielu przypadkach, zwłaszcza tam, gdzie do pokrzywdzenia małoletniego doszło w bardzo młodym wieku, czas ten i tak okazuje się niewystarczający do pociągnięcia sprawcy do odpowiedzialności karnej. Najczęściej związane jest to z długotrwałą traumą ofiar tego rodzaju przestępczości, które decyzję o ujawnieniu przestępstwa organom procesowym podejmują po wielu latach od popełnienia przestępstwa.  

• Zaostrzenie kar za pedofilię

Dziś za zgwałcenie dziecka grozi kara od 3 do 15 lat pozbawienia wolności, a jeżeli sprawca działał ze szczególnym okrucieństwem – od 5 do 15 lat.  Projekt radykalnie podwyższa tę karę. Gwałcicielowi dziecka grozić będzie od 5 do 30 lat więzienia. A jeśli następstwem gwałtu będzie śmierć dziecka - kara dożywotniego pozbawienia wolności.

Zostają też podwyższone kary za seksualne wykorzystanie dzieci. Dziś wynoszą od 2 do 12 lat więzienia. Zgodnie z projektem – od 2 do 15 lat. 

Projekt dodatkowo wprowadza szczególną podstawę do zaostrzenia odpowiedzialności wobec sprawcy za przestępstwo seksualnego wykorzystania dziecka w sytuacji, gdy pozostaje ono pod pieczą sprawcy. W takiej sytuacji sąd będzie miał obowiązek orzec karę pozbawienia wolności, przewidzianą za dany rodzaj przestępstwa, w wysokości nie mniejszej niż dolna granica kary zwiększona o połowę.

• Kary bez „zawiasów”

Sprawcy brutalnych zbrodni pedofilskich nie będą mogli wyjść z więzienia na przedterminowe zwolnienie. Wobec sprawcy, który zgwałci i zabije dziecko, sąd, wymierzając karę pozbawienia wolności, będzie mógł wyłączyć w ogóle możliwość uzyskania przez skazanego warunkowego zwolnienia z więzienia.

• Bezwzględnie dożywocie

Kara dożywotniego więzienia dla najbardziej zaburzonych i niebezpiecznych sprawców nie może być jedynie sankcją na papierze, bo sprawcy wychodzą na przedterminowe zwolnienia. Projekt wprowadza możliwość orzeczenia realnego dożywocie dla zwyrodnialców, którzy na skutek gwałtu doprowadzili do śmierci dziecka. Sąd będzie uprawniony do orzeczenia, że w żadnym wypadku nie będą oni mogli skorzystać z warunkowego zwolnienia z więzienia.

• Zawód sprawcy w „rejestrze pedofilów”

Poszerzony zostanie zakres informacji ujawnianych w tzw. rejestrze pedofilów. Projekt przewiduje uzupełnienie Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym o zawód wyuczony i wykonywany przez sprawcę w momencie popełnienia przestępstwa. Usprawni to pracę organów ścigania,  wzbogacając zakres danych służących do profilowania (typowania) sprawców przestępstw na tle seksualnym.  Zwiększy to również skuteczność działań mających na celu zapobieganie i wykrywanie tej kategorii przestępstw. Uzupełnienie rejestru o zawód, w powiązaniu z dostępem do policyjnej mapy zagrożeń przestępstwami na tle seksualnym, przyczyni się również do tego, by wszyscy rodzice mogli z większym spokojem myśleć o bezpieczeństwie swoich dzieci.
 

Pozostałe zmiany w projekcie Kodeksu karnego

Elastyczny wymiar kar

Zmiany dadzą sądom możliwość orzekania zgodnie z poczuciem sprawiedliwości i współmiernie do ciężaru winy. Obecnie sędziowie dysponują ograniczonym zakresem kar za najpoważniejsze przestępstwa. Możliwe jest orzekanie kar do 15 lat pozbawienia wolności, osobną karą 25 lat więzienia i dożywotnim pozbawieniem wolności. Nie mogą więc wymierzyć np. kary 18 czy 27 lat więzienia, nawet gdyby była ona odpowiednia.

W praktyce często decydują się na niższe wyroki – np. 15 zamiast 25 lat więzienia – ze względu na obawę, że wyższą karę podważy sąd odwoławczy. Przestępcy zaś wychodzą na wolność jeszcze wcześniej w ramach warunkowego zwolnienia. Odbyta w rzeczywistości kara nie spełnia więc swojej roli – ani wychowawczej, ani odstraszającej, ani nie pozwala na wystarczająco długo odizolować niebezpiecznego przestępcy od społeczeństwa.

Zmiany zakładają likwidację osobnej kary 25 lat więzienia i wprowadzenie elastycznego wymiaru kar: od 15 dni do 30 lat pozbawienia wolności oraz dożywocia. Dla przykładu:

PRZESTĘPSTWO	OBECNY WYMIAR KARY	WYMIAR KARY PO REFORMIE
zabójstwo	od 8 do 15 lat więzienia, 25 lat więzienia albo dożywocie	od 10 do 30 lat więzienia albo dożywocie
spowodowanie ciężkiego uszkodzenia ciała ze skutkiem śmiertelnym	od 5 do 15 lat więzienia, 25 lat więzienia albo dożywocie	od 5 do 30 lat więzienia albo dożywocie
porwanie dla okupu połączone ze szczególnym udręczeniem	od 5 do 15 lat albo 25 lat więzienia	od 5 do 25 lat więzienia
fałszerstwo pieniędzy	od 5 do 15 lat albo 25 lat więzienia	od 5 do 25 lat więzienia

 

Dożywotnie pozbawienie wolności bez prawa do warunkowego zwolnienia

Projekt wprowadza karę dożywotniego pozbawienia wolności bez możliwości warunkowego zwolnienia. Ma być ona orzekana wobec sprawców, którzy są trwale niebezpieczni dla społeczeństwa.

Taką karę sądy będą musiały obligatoryjnie orzekać również wobec osób, które zostały w przeszłości skazane na dożywocie albo na 20 i więcej lat więzienia, a dopuściły się kolejnego przestępstwa, za które orzeczono wobec nich dożywocie. W tych przypadkach wyrok dożywocia ma mieć charakter bezwzględny – na zawsze pozbawiać możliwości ubiegania się o warunkowe zwolnienie.

Ponadto sądy mogłyby orzekać zakaz warunkowego zwolnienia przy skazaniu na dożywocie w wypadkach, gdy charakter i okoliczności czynu oraz właściwości osobiste sprawcy wskazują, iż jego pozostawanie na wolności spowoduje trwałe niebezpieczeństwo dla społeczeństwa.

Projekt wydłuża także do 35 lat okres, po którym skazani na „zwykłe”, a nie bezwzględne dożywocie mogą ubiegać się o warunkowe zwolnienie. Dziś wynosi on 25 lat.

Wydłuży się również okres próby przy warunkowym zwolnieniu z kary dożywotniego pozbawienia wolności. Dziś ten okres wynosi 10 lat. Po zmianie Kodeksu karnego okres próby dla skazanych na dożywocie będzie dożywotni. Zwiększy się ponadto okres przedawnienia karalności zabójstwa – z 30 do 40 lat.

Surowsze kary za najgroźniejsze przestępstwa

Projekt przewiduje podwyższenie kar m.in. za:

PRZESTĘPSTWO	OBECNY WYMIAR KARY	WYMIAR KARY PO REFORMIE
rozbój	od 2 do 12 lat więzienia	od 2 do 15 lat więzienia
rozbój z użyciem broni	od 3 do 15 lat więzienia	od 3 do 20 lat więzienia
Doprowadzenie do ciężkiego uszczerbku na zdrowiu	od 3 do 15 lat więzienia	od 3 do 20 lat więzienia
Udział w zorganizowane grupie przestępczej	od 3 do 15 lat więzienia	od 3 do 20 lat więzienia
porwanie dla okupu	od 3 do 15 lat więzienia	od 3 do 20 lat więzienia
pozbawienie wolności ze szczególnym udręczeniem	od 3 do 15 lat więzienia	od 3 do 20 lat więzienia
handel ludźmi	od 3 do 15 lat więzienia	od 3 do 20 lat więzienia

Nowe typy przestępstw

Projekt wprowadza też do Kodeksu karnego nowe typy przestępstw za czyny, z których część w ogóle nie była dotąd karalna, mimo że była szkodliwa społecznie. To m.in.:

• przygotowanie do zabójstwa, za które ma grozić od 2 do 15 lat pozbawienia wolności;
• przyjęcie zlecenia zabójstwa – od 2 do 15 lat więzienia;
• uchylanie się od naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem – od 3 miesięcy do 5 lat więzienia (dziś grozi jedynie egzekucja komornicza);
• kradzież zuchwała, np. kieszonkowa lub gdy złodziej wyrywa torebkę na ulicy – od 6 miesięcy do 8 lat więzienia bez względu na wartość skradzionej rzeczy.

Kradzież karty płatniczej

Projekt rozwiązuje też prawne problemy związane z karaniem osób, które dokonują transakcji cudzą kartą płatniczą albo dokonują internetowych przelewów z konta innej osoby bez zgody jego właściciela.

Tego typu czyny były dotąd karane jako kradzież, ale sądy miały trudności z określeniem, czy jest to zwykła kradzież, za którą grozi od 3 do 5 lat więzienia, czy też kradzież z włamaniem, karana od roku do 10 lat pozbawienia wolności.

W myśl projektu za tego rodzaju przestępstwo ma grozić kara, jak za kradzież z włamaniem, czyli od roku do 10 lat więzienia.

Walka z aferami gospodarczymi

Zgodnie z projektem przyjęcie korzyści majątkowej powyżej miliona złotych będzie zagrożone karą od 3 do 20 lat pozbawienia wolności. Obecnie za przyjęcie łapówki powyżej 200 tysięcy złotych grozi od 2 do 12 lat więzienia.

W przypadku fałszerstw faktur vat na wielką skalę, a więc powyżej 10 milionów złotych, prawo ma być surowe. Pozwoli orzekać kary w przedziale od 5 do 25 lat więzienia. Dziś jest mało elastyczne. Zakłada kary od 5 do 15 oraz 25 lat pozbawienia wolności.

Zreformowany Kodeks karny ma też skuteczniej chronić publiczny majątek i fundusze. Precyzyjne przepisy ułatwią walkę z „ustawianiem” przetargów, gdy są w nie choćby częściowo zaangażowane publiczne pieniądze – rządowe, samorządowe albo z Unii Europejskiej. W budzących wątpliwości sprawach prokuratura będzie mogła podejmować działania z urzędu, a nie czekać na złożenie zawiadomienia. Będzie to możliwe na każdym etapie przetargów – zarówno gdy są przygotowywane, jak i wtedy, gdy już trwają albo zostają przeprowadzone.