Komisja Wenecka wydała opinię we współpracy z Dyrekcją Generalną Praw Człowieka i Rządów Prawa (DGI). Powołała się w niej m.in. na wyrok ETPC i wskazała na to, że Polska jest zobowiązana do szybkich działań, które uregulują status sędziów powołanych w wadliwej procedurze przez KRS.

W swojej opinii Komisja określa warunki, które muszą zostać spełnione, aby działania te były zgodne z zasadami państwa prawa oraz Europejską Konwencją Praw Człowieka.

Opinia dotyczy czterech obszarów wskazanych przez ministra Adama Bodnara a także zalecenia Komisji:

1. Status sędziów powołanych przez wadliwie ukształtowaną KRS:

• Status sędziów nie może być regulowany ustawą;
• Ewaluacja statusu sędziego musi mieć charakter indywidualny;
• Możliwy jest podział sędziów na grupy w zależności od sposobu powołania na stanowisko sędziego w toku wadliwej procedury konkursowej.

2. Prawo do drogi odwoławczej oraz do wzięcia udziału w nowych konkursach dla sędziów, których status podlega weryfikacji

• Sędziowie powinni mieć prawo do kontroli sądowej w przypadku, gdy decyzja o unieważnieniu ich nominacji/awansu nie została podjęta przez organ sądowy;
• Zapewnienie startu w nowym konkursie na stanowisko dla cofniętych na poprzednie stanowiska sędziów nie jest wystarczające – sędzia musi mieć zapewnione prawo do odwołania się od decyzji o unieważnieniu awansu.

3. Delegacja sędziów do sądów na poprzednio zajmowane stanowiska:

• Delegacja sędziów może być przyjęta jako tymczasowe rozwiązanie, które ma określone ramy czasowe i bierze pod uwagę warunki finansowe oraz geograficzne danego sędziego.

4. Ważność wyroków wydanych przez sędziów powołanych przez KRS po marcu 2018 r:

• Odwołanie się od wyroków może być możliwe pod kilkoma warunkami: brak innej drogi odwoławczej; proces odwoływania się ma określone ramy czasowe; strony już wcześniej wskazywały na nieważność wyroku wydanego przez wadliwie powołanego sędziego.

Minister Adam Bodnar wystąpił do Komisji Weneckiej o opinię w lipcu.

Z pełną treścią opinii można się zapoznać pod adresem: https://venice.coe.int/webforms/documents/?pdf=CDL-AD(2024)029-e

Zgodnie ze wstępnym projektem regulacji, nad którym prace trwają, sędziowie powołani przez Prezydenta RP na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa nieprawidłowo ukształtowanej ustawą z 8.12.2017 r., dzielą się na trzy grupy.

Pierwsza grupa – sędziowie, którzy ukończyli Krajową Szkołę Sądownictwa i Prokuratury:

• Około 1600 osób. Uznani za powołanych zgodnie z Konstytucją, ich status nie będzie kwestionowany.

Druga grupa – osoby, które brały udział w budowie niedemokratycznego porządku prawnego (tzw. common design).

• Około 500 osób. Mają odpowiadać przed nowym organem dyscyplinarnym – Konsylium Dyscyplinarnym.

Trzecia grupa – sędziowie, którzy awansowali w strukturze sądownictwa, nie uczestnicząc aktywnie w działaniach common design.

• Około 900 osób. Przyjęli oni awanse, ale nie angażowali się bezpośrednio w działania polityczne. Będą mogli uniknąć odpowiedzialności dyscyplinarnej, jeżeli dobrowolnie wrócą na wcześniejsze stanowiska.