Dawniej sądy nawet w połowie przypadków oddalały wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Obecnie do ogłoszenia upadłości wystarczy samo stwierdzenie, że dłużnik jest niewypłacalny. Najczęściej oznacza to, że potrzebuje on pomocy w powrocie do normalnego życia. Przyczyna niewypłacalności jest badana dopiero po ogłoszeniu upadłości. W 2014 r., za czasów rządów PO-PSL, otwarto jedynie 31 postępowań o upadłość konsumencką. Dzięki reformie Ministerstwa Sprawiedliwości obecnie każdego roku otwiera się tysiące takich postępowań.

Aktualne rozwiązania pozwalają także dłużnikowi skorzystać z możliwości zawarcia porozumienia z wierzycielami bez uprzedniego składania do sądu wniosku o upadłość.

Jeśli sąd uzna, że dłużnik ma szansę na porozumienie z wierzycielami, może wstrzymać rozpoznanie wniosku o upadłość na okres do sześciu miesięcy. Jeśli porozumienie się nie powiedzie, sąd uruchomia postępowanie upadłościowe. W zawarciu porozumienia pomaga doradca z prowadzonej przez Ministerstwo Sprawiedliwości listy licencjonowanych doradców restrukturyzacyjnych. Obecne przepisy odciążają sądy oraz dają możliwość oddłużania bez konsekwencji upadłości. Z kolei wierzyciele – w zakresie określonym porozumieniem – mogą liczyć na szybsze odzyskanie wierzytelności.  

Ochrona polskich rodzin

Regulacje Ministerstwa Sprawiedliwości zapobiegły również sytuacjom, w których dłużnikowi zlicytowano dom lub mieszkanie, a następnie pozostawał on bez żadnej ochrony. W myśl nowych przepisów z sumy uzyskanej ze sprzedaży domu lub mieszkania wydzielana jest kwota (odpowiadająca przeciętnemu czynszowi najmu w tej samej lub sąsiedniej miejscowości), za którą dłużnik może przez dwa lata wynajmować mieszkanie dla siebie i swojej rodziny. O wysokości tych kwot decyduje sąd, uwzględniając szczególne okoliczności danej sprawy.

Sąd ustala także plan spłaty zadłużenia, biorąc pod uwagę sytuację dłużnika. Oceniane są jego możliwości zarobkowe czy konieczność utrzymania siebie i rodziny. Jeśli sąd stwierdzi, że dłużnik – przy zachowaniu środków koniecznych do codziennego życia – nie jest w stanie całkowicie wyjść z długów, umarza niemożliwą do spłaty część zobowiązań.

Przełomowe zmiany w walce z lichwą

Przed wprowadzeniem fundamentalnych zmian legislacyjnych polskie prawo pozwalało lichwiarzom bezkarnie łupić Polaków i wykorzystywać ich trudną sytuację życiową. W 2011 r. wykreślono z przepisów przestępstwo lichwy oraz maksymalny poziom kosztów pozaodsetkowych. W efekcie naciągacze oferowali zdesperowanym ludziom pożyczki na kilkaset procent. Taki stan prawny sprawiał, że uczciwi Polacy byli narażeni na działania lichwiarzy i ich szemrane praktyki.

Ministerstwo Sprawiedliwości postawiło tamę lichwiarskim praktykom. 18 grudnia 2022 r. weszły w życie pierwsze przepisy ustawy antylichwiarskiej. Skończono z drakońskimi zasadami tzw. chwilówek – wprowadzono zakaz rolowania długów, czyli zastępowania jednego długu kolejnym. Uniemożliwiono także dowolność w naliczaniu dodatkowych marży i prowizji, ustalając ich maksymalny limit na 45% przez cały czas trwania umowy. Ponadto, sprecyzowano maksymalną wysokość sumy, do której dłużnik poddaje się egzekucji. Nie może ona przekraczać sumy kwoty pożyczki powiększonej o wysokość odsetek maksymalnych, obliczonych od pożyczonej kwoty za dany okres.

Kolejny pakiet przepisów ustawy antylichwiarskiej zaczął obowiązywać 18 maja 2023 r. Nowelizacja wprowadziła jasne regulacje badania zdolności kredytowej. Zdefiniowano również koszty inne niż odsetki (m.in. prowizje, opłaty związane z ubezpieczeniami, usługami dodatkowymi czy przygotowaniem umowy), co wspomaga identyfikację przypadków łamania prawa. Banki i firmy pożyczkowe zostały natomiast zobowiązane do niezwłocznego przekazywania informacji o wszystkich zawartych umowach kredytu konsumenckiego do Biura Informacji Kredytowej. Te rozwiązania skutecznie uniemożliwiły lichwiarzom naciąganie Polaków na zaciąganie zobowiązań powyżej ich możliwości finansowych oraz położyły kres szarej strefie.

Istotna poprawa rynku pożyczkowego

Zebrane przez BIK dane statystyczne jasno pokazują korzyści płynące z wejścia w życie nowych przepisów. Przykładowo, w maju 2023 r. udzielono pożyczek pozabankowych na kwotę wyższą o 32,1% w porównaniu z danymi za maj 2022 r. Udzielono ich także o 52,8% więcej. Z kolei w pierwszych pięciu miesiącach br. Polacy wzięli 1 mln 574,2 tys. pożyczek na kwotę 4,132 mld zł. W porównaniu z analogicznym okresem w 2022 r. stanowi to wzrost o 10,5% w kontekście liczby udzielonych pożyczek oraz o 17,9% pod względem ich wartości.

Regulacje wprowadzone przez Ministerstwo Sprawiedliwości sprawiły, że pożyczki stały się bardziej dostępne, bezpieczne oraz udzielane na uczciwych i transparentnych zasadach. Ustawa antylichwiarska istotnie przyczyniła się do profesjonalizacji rynku usług pożyczkowych, umożliwiając Polakom zrównoważony rozwój, jednocześnie chroniąc ich przed wpadnięciem w spiralę zadłużenia.

Biuro Komunikacji i Promocji
Ministerstwo Sprawiedliwości