Kryzys w Jerzmanicach-Zdroju. Konsultacje wiceministry z dyrektorami ośrodków wychowawczych
06.12.2024
Wiceministra Sprawiedliwości Maria Ejchart odbyła (5 grudnia br.) kilkugodzinne konsultacje z dyrektorami Okręgowych Ośrodków Wychowawczych. Głównym tematem rozmów były nieprawidłowości ujawnione w Jerzmanicach-Zdroju, gdzie doszło do pobicia 13-letniego wychowanka przez pracownika ośrodka oraz próby samobójczej.
Wydarzenia te stały się impulsem do dyskusji na temat sposobów identyfikowania i ograniczenia przemocy w ośrodkach (zarówno kadry wobec wychowanków, jak i odwrotnie), zapewnienia bezpieczeństwa, reagowania na przypadki agresji oraz wsparcia ośrodków i ich personelu w tego rodzaju sytuacjach kryzysowych. A w szczególności prób samobójczych i samobójstw.
- Zdajemy sobie sprawę, że ostatnie dni były ogromnym stresem zarówno dla pracowników ośrodka w Jerzmanicach, jak i dla wszystkich Państwa. Wiem, jak bardzo środowisko to przeżywa, i to jest w pełni zrozumiałe. Przypominam, że te trudne chwile dotykają nas wszystkich, ale musimy wspólnie znaleźć rozwiązania, które pozwolą nam wyciągnąć wnioski z tej sytuacji, aby do nich nie dopuszczać, a jeśli jednak się zdarzą, to jak najlepiej i najsprawniej umieć na nie zareagować – zwróciła się do uczestników spotkania wiceministra Maria Ejchart.
Jak podkreśliła, kiedy w mediach pojawiły się sugestie, że należy masowo skontrolować ośrodki, sugerując, iż nie wszyscy pracownicy tych placówek zasługują na zaufanie, Ministerstwo stanowczo sprzeciwiło się tego rodzaju sugestiom.
- Jako grupa zawodowa, która na co dzień wykonuje wyjątkowo odpowiedzialną pracę, zasługujecie Państwo na nasze wsparcie. Praca w ośrodkach wychowawczych jest niezwykle trudna i wymagająca, ale jest misją o ogromnym znaczeniu. Jako resort odpowiedzialny za Okręgowe Ośrodki Wychowawcze mamy obowiązek podejmować działania wspierające potrzeby Wasze oraz wychowanków. Wszyscy w ośrodku muszą czuć się bezpieczni. Także kadra, która też nie raz doświadczyła przemocy. Dlatego spotkaliśmy się dzisiaj, aby wspólnie wyciągnąć wnioski i opracować rekomendacje, opierając się zarówno na kryzysie w Jerzmanicach-Zdroju, jak i doświadczeniach innych placówek - podkreśliła wiceszefowa resortu sprawiedliwości.
Podczas dyskusji uczestnicy konsultacji opracowali wstępną listę wniosków, które mają na celu bezpośrednie lub pośrednie: poprawę zarządzania kryzysowego, podniesienie standardów bezpieczeństwa i wsparcie wychowanków oraz kadry ośrodków w tak trudnych sytuacjach. Ich realizacja pozwoli na stworzenie systemowej procedury i przemyślane reagowanie w skrajnych kryzysach.
Wypracowane wnioski i postulaty dyrektorów OOW
DZIAŁANIA I ZMIANY NA POZIOMIE OŚRODKÓW
• Po wystąpieniu kryzysu konieczne jest pilne zapewnienie osobistej obecności wizytatora ministerstwa w placówce. Wizytator ma za zadanie pomóc na miejscu w zarządzaniu kryzysem, a także pełnić rolę łącznika z resortem
• Nałożenie obowiązku na dyrektorów placówek utworzenia sztabu kryzysowego w przypadku zaistnienia wydarzenia nadzwyczajnego o wyjątkowym charakterze. Sztab będą współtworzyć przedstawiciele placówki i ministerstwa.
• W przypadku wystąpienia wydarzenia nadzwyczajnego o szczególnym charakterze, należy podjąć działania informacyjne i wspierające w odniesieniu także do pozostałych placówek, zgodnie z zasadami zarządzania kryzysem. Personel i wychowankowie nie mogą się o wydarzeniu dowiadywać z mediów; konieczne jest przekazanie takich informacji podopiecznych w przemyślany sposób, aby ograniczyć negatywny wpływ
• W razie potrzeby przekazywania informacji do mediów, dyrektorom placówek należy zapewnić maksymalne wsparcie Biura Komunikacji Ministerstwa, tak jak to miało miejsce w Jerzmanicach-Zdroju.
• Zmniejszenie liczebności grup wychowawczych w okręgowych ośrodkach wychowawczych (obecnie jest to maksymalnie 12 osób w grupie).
• Sprofilowanie okręgowych ośrodków wychowawczych, np. na ośrodki rewalidacyjne, terapeutyczne.
• Konieczne jest rozwiązanie trudności w umieszczaniu wychowanków wymagających leczenia psychiatrycznego w placówkach medycznych, wynikające z braku dostępnych miejsc.
• Zmienia przepisów, przyznająca Dyrektorowi placówki prawo do uzyskania informacji o stanie zdrowia wychowanka podczas jego leczenia.
• Zobowiązanie dyrektorów placówek do zapewnienia pracownikom pedagogicznym szkoleń oraz regularnych superwizji.
• Wniosek do Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury o uwzględnienie w programie szkoleń dla sędziów orzekających w sprawach rodzinnych wizyt studyjnych w placówkach dla nieletnich (zrealizowany). Należy podnieść poziom wiedzy o systemie wśród sędziów rodzinnych.
• Zmiana przepisów dotyczących udzielania urlopów i przepustek wychowankom umieszczonym w placówkach w trybie tymczasowym (obecnie wymagana jest zgoda sądu i prokuratury).
• Wprowadzenie stałych szkoleń dla pracowników ochrony.
• Wprowadzenie przepisu umożliwiającego umieszczenie nieletniego na czas określony poza okręgowym ośrodkiem wychowawczym, na wzór art. 274 Ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich dotyczącego wychowanków zakładów poprawczych.
• Utworzenie hosteli przy OOW.
DZIAŁANIA I ZMIANY NA POZIOMIE SYSTEMU (POŚREDNIE)
• Okręgowe Ośrodki Wychowawcze nie mogą być uniwersalnymi placówkami dla dzieci z dowolnymi problemami; sędziowie rodzinni kierują nieletnich, którzy ze względu na swoje niepełnosprawności lub dysfunkcje powinni przebywać w placówkach leczniczych. Postulat legislacyjny do rozważenia podczas prac nad zmianą ustawy.
• Zmiana przepisów ustawy „Karta Nauczyciela” w zakresie możliwości wcześniejszego przejścia na emeryturę pracowników pedagogicznych (obecnie 35 lat stażu pracy, postulat 25 lat stażu).
• Zwiększenie kadry kierowniczej o stanowisko zastępcy kierownika internatu.
• Problem starzejącej się kadry pedagogicznej placówek wymagający systemowej odpowiedzi.
• Nieuchronność konsekwencji - wychowankowie często nie ponoszą konsekwencji prawnych po dokonaniu ataku na pracowników placówek.
• Zapoznawanie dyrektorów ośrodków z monitoringiem i dokumentacją w przypadku traumatycznych, krytycznych wydarzeń nadzwyczajnych w innych placówkach - w celu wyciągnięcia wniosków.
• Rozwiązanie trudności w wyciągnięciu konsekwencji dyscyplinarnych
i prawnych wobec pracowników pedagogicznych prezentujących niewłaściwie zachowania wobec nieletnich.
• Rozważenie utworzenia w strukturze placówek ośrodków diagnostycznych, które umożliwią szybką diagnozę nieletnich i podjęcie odpowiednich oddziaływań. Zaproponowane rozwiązanie przewidują obecne przepisy, decyzja pozostaje w gestii sądu. Sprawa wymaga głębszej analizy.
• Przedłużające się pobyty tymczasowe wychowanków w ośrodkach wychowawczych – konieczne szybsze tempo prac sądów.
• Decyzja o umieszczeniu wychowanka w grupie o wzmożonym nadzorze czy grupie zwykłej w schronisku dla nieletnich powinna być podjęta po diagnozie przez dyrektora. Obecnie decyduje o tym sąd.
• Realizacja obowiązku Prezesa Sądu Okręgowego w przedmiocie zwoływania narad z udziałem sędziów rodzinnych i dyrektorów placówek.
• Zwolnienie zespołów diagnostycznych z pracy na rzecz absolwentów (pełnoletnich wychowanków poza obowiązkiem szkolnym).
Ministerstwo zapowiedziało ocenę zasadności i wykonalności zebranych postulatów. Stanowisko przedstawi w ramach kolejnego spotkania z dyrektorami ośrodków, podczas których będą wypracowywane dalsze wnioski i rekomendacje mające na celu usprawnienie funkcjonowania placówek, poprawę komfortu pracy i bezpieczeństwa wychowawców oraz ich podopiecznych.