Zgodnie z art. 27 § 1 Ustawy o ustroju sądów powszechnych (u.s.p.) Prezes i wiceprezes sądu mogą być odwołani przez Ministra Sprawiedliwości w toku kadencji m.in. w przypadku gdy dalszego pełnienia funkcji nie da się pogodzić z innych powodów z dobrem wymiaru sprawiedliwości.

Procedura odwołania z wymienionych stanowisk rozpoczyna się od wystąpienia przez Ministra Sprawiedliwości z uzasadnionym wnioskiem o podjęciu zamiaru odwołania osób pełniących funkcje prezesa bądź wiceprezesa sądu do kolegium właściwego sądu, które w takiej sytuacji jest zobowiązane zaopiniować działanie Ministra (art. 27 § 2 u.s.p.), przy czym na czas do rozpoznania wniosku Minister jest władny zawiesić osoby których dotyczy wniosek w pełnieniu czynności (art. 27 § 2 u.s.p.).
 

W razie uzyskania negatywnej opinii kolegium odnośnie zamiaru odwołania Minister Sprawiedliwości może wystąpić do Krajowej Rady Sądownictwa, której sprzeciw wyrażony większością 2/3 głosów w terminie 30 dni uniemożliwia odwołanie osób z pełnionych funkcji (art. 27 § 5 u.s.p.).

Minister Sprawiedliwości zwraca uwagę na fakt, że w 2017 r., tj. okresie sprawowania funkcji Ministra Sprawiedliwości przez Zbigniewa Ziobrę, doszło do zmiany przepisów u.s.p., która z jednej strony umożliwiła arbitralne odwoływanie przez Ministra Sprawiedliwości, w ciągu 6 miesięcy od wejścia w życie nowelizacji, prezesów i wiceprezesów sądów a z drugiej strony wyeliminowała wpływ organów samorządu sędziowskiego na wybór ich następców.

Doprowadziło to do sytuacji, w której na stanowiska prezesów i wiceprezesów sądów, w tym również jednostek dużych i stojących wysoko w hierarchii sądownictwa powszechnego, Minister Sprawiedliwości zaczął wyznaczać osoby nie posiadające wystarczającego doświadczenia orzeczniczego i menedżerskiego, a także nie cieszące się zaufaniem i autorytetem środowiska sędziowskiego.
Stan taki narusza konstytucyjne zasady odrębności władzy sądowniczej i niezależności sądów. Jak podkreślał Trybunał Konstytucyjny, prezesi sądów powszechnych wyposażeni zostali w kompetencje w sferze wykonywania zadań przez sądy. Z tych przyczyn nieograniczony wpływ Ministra Sprawiedliwości na obsadę stanowisk prezesów sądów lub na faktyczne wykonywanie ich zadań przez osoby wyznaczone jedynie przez organ władzy wykonawczej, może powodować nieuprawniony wpływ ministra na działalność orzeczniczą.

Aby zagwarantować niezależność sądów konieczne jest zapewnienie w ustawie odpowiedniego udziału samorządu sędziowskiego podczas powoływania i odwoływania prezesów sądów (Trybunał Konstytucyjny m.in. w wyroku z dnia 15 stycznia 2009 r., K 45/07, w wyroku z dnia 9 listopada 1993 r., K. 11/93).

Od czasu opisanej zmiany przepisów u.s.p. częstokroć kandydaci na prezesów i wiceprezesów sądów byli wybierani według klucza pozamerytorycznego, a zarazem nie cieszyli się autorytetem i zaufaniem środowiska sędziowskiego, wskutek czego nie były one w stanie w sposób rzetelny wywiązywać się z powierzonych im obowiązków.
Uzyskanie powołania na funkcję prezesa sądu w budzącym zasadnicze wątpliwości konstytucyjne trybie ma szczególne znaczenie przy stwierdzeniu powiązania tak powołanej osoby z przedstawicielami władzy wykonawczej bądź przedstawicielami określonych grup politycznych. Istnienie tego rodzaju zależności godzi w niezależność władzy sądowniczej. Tym samym stan taki nie daje gwarancji prawidłowego wykonywania zadań przez prezesa sądu, zgodnie z dobrem i interesem wymiaru sprawiedliwości.

W ocenie Ministra Sprawiedliwości taka właśnie sytuacja zachodzi zarówno w odniesieniu do sędziego SO Bartłomieja Migdy, jak i do sędziów SR Ireny Bochniak, SO Piotra Kowalskiego i SO Michała Puza, na co wskazuje przeprowadzona we wnioskach do Kolegium Sądu Apelacyjnego w Krakowie szczegółowa analiza okoliczności towarzyszących ich powołaniu na stanowiska sędziów sądu apelacyjnego.

Minister Sprawiedliwości decyzję o wszczęciu procedury odwołania i zawieszenia w pełnieniu funkcji Kierownictwa Sądu Okręgowego w Krakowie podjął po starannym zapoznaniu się z apelem grupy 180 sędziów z obszaru właściwości Sądu Okręgowego w Krakowie z 22 stycznia 2024 r. oraz po analizie dokumentów dotyczącychi sytuacji sądu, okoliczności powołania sędziego SO Bartłomieja Migda na stanowisko Prezesa Sądu Okręgowego w Krakowie oraz okoliczności związanych z objęciem przez niego urzędu sędziego Sądu Okręgowego w Krakowie.

Ich analiza wskazuje, że o jego nominacji zadecydowały względy pozamerytoryczne, w tym głównie poparcie, jakiego udzielił kilku członkom nieprawidłowo ukształtowanej Krajowej Rady Sądownictwa. Analogiczne kryteria zadecydowały o wszczęciu procedury odwołania i zawieszenia w pełnieniu funkcji Wiceprezesów Sądu Okręgowego w Krakowie sędziów: SO Piotra Kowalskiego i SO Michała Puza.
Sytuacja w której orzeczenia wydane z udziałem wymienionych wyżej osób pełniących tak wysokie funkcje w sądownictwie mogą być podważone przez strony w oparciu o zarzut nieprawidłowej obsady sądu niewątpliwie podważa autorytet wymiaru sprawiedliwości.

W odniesieniu do sędzi SR Ireny Bochniak dodatkową przesłanką wszczęcia procedury odwołania i zawieszenia jej w pełnieniu funkcji Kierownictwa Sądu Okręgowego w Krakowie była fakt, iż od stycznia 2022 r. jest członkiem Krajowej Rady Sądownictwa (ukształtowanej w sposób nieprawidłowy, zgodnie z ustawą z 8 grudnia 2017 r., przy czym wśród sędziów było powszechnie wiadome, że KRS w nowym składzie została powołana po przerwaniu konstytucyjnej kadencji członków wcześniejszej, zgodnej z Konstytucją KRS).
Co więcej,  w toku procedury nominacyjnej do tego organu uzyskała podpisy zarówno Bartłomieja Migdy, pełniącego aktualnie funkcję Prezesa Sądu Okręgowego w Krakowie, jak i dwóch wiceprezesów tego sądu tj. sędziów Michała Puza i Piotra Kowalskiego, co bezpośrednio wskazuje na system zależności pomiędzy tymi osobami.


Biuro Komunikacji i Promocji
Ministerstwo Sprawiedliwości