Wzmocniona została również pomoc ze strony państwa w przypadkach odebrania za granicą dziecka polskim obywatelom. Nowe przepisy powstały w Ministerstwie Sprawiedliwości pod kierunkiem ówczesnego wiceministra sprawiedliwości, Michała Wójcika.

Koniec pochopnego wydawania dzieci

Wnioskami o wydanie z terytorium naszego kraju dzieci zajmują się obecnie odpowiednio przygotowani sędziowie, a Sądy Okręgowe rozpoznają sprawy w ciągu sześciu tygodni. Dla porównania, przed wprowadzeniem zmian rozpatrzenie wniosku zajmowało Sądom Rejonowym średnio około dwóch lat, a decyzje niejednokrotnie podejmowali sędziowie, którzy pierwszy raz w życiu orzekali na podstawie Konwencji Haskiej.

Nowe przepisy skończyły z pochopnym wydawaniem polskich dzieci za granicę zaraz po ogłoszeniu wyroku sądu pierwszej instancji. Obecnie dziecko pozostaje w Polsce do czasu uprawomocnienia się wyroku. Ustawa wprowadziła także skargę kasacyjną od orzeczeń w sprawach o odebranie dziecka prowadzonych w trybie Konwencji Haskiej. Prawo jej wniesienia posiada Prokurator Generalny, Rzecznik Prawo Obywatelskich oraz Rzecznik Praw Dziecka.

Większa pomoc państwa

Nowe regulacje zdecydowanie wzmocniły pozycję polskich władz. Dały instrumenty prawne, które umożliwiają skuteczne reagowanie na każdy przypadek odebrania za granicą dziecka polskiemu obywatelowi lub w sytuacji zagrożenia dobra takiego dziecka. W transgranicznych sprawach opiekuńczych Minister Sprawiedliwości może podejmować działania z urzędu, jeśli tylko wymagają tego okoliczności. Dzięki uproszczonym procedurom dziecko odebrane polskim rodzicom trafia pod pieczę polskich opiekunów. Ten mechanizm sprawia, że dziecko może przebywać z osobami o bliskiej kulturze, języku, tożsamości narodowej i religijnej.

Poszanowanie tożsamości dziecka

Zasada poszanowania tożsamości narodowej, kulturowej, religijnej i językowej dziecka w sytuacji, gdy trafia ono do rodziny zastępczej, obowiązuje dziś we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Stało się tak dzięki staraniom Ministerstwa Sprawiedliwości, które wystąpiło z inicjatywą w tej sprawie na forum Rady UE ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych. W grudniu 2018 roku Rada jednomyślnie przyjęła przepisy, realizujące tę polską inicjatywę. Zaproponowany przez Polskę mechanizm informacyjny sprawia, że już na wstępnym etapie kraj, w którym dziecko przebywa, powiadamia o wszczętej procedurze państwo, z którym dziecko ma istotny związek. To umożliwia sprawne kierowanie dzieci do rodzin z podobnego kręgu kulturowego, w tym do krewnych z kraju pochodzenia dzieci. Przepisy o poszanowaniu tożsamości narodowej, kulturowej, religijnej i językowej dziecka zaczęły obowiązywać 1 sierpnia 2022 r.

Skuteczna obrona polskich dzieci

Od początku 2019 roku Ministerstwo Sprawiedliwości interweniowało w ponad 3200 sprawach transgranicznych, dotyczących opieki nad dziećmi (944 interwencji w 2019 roku, 739 interwencji w 2020 roku, 642 interwencje w 2021 roku, 554 interwencje w 2022 roku, 325 interwencji w pierwszym półroczu bieżącego roku). W takich sprawach – ze względu na dobro dziecka – niezwykle ważny jest czas. Dlatego na uwagę zasługuje tempo, w jakim udaje się uzyskać decyzje sądów korzystne dla najmłodszych i ich polskich rodziców.

W ubiegłym roku sprawna współpraca Ministerstwa Sprawiedliwości ze szkockimi służbami doprowadziła do szczęśliwego finału dwie sprawy, w których decydowały się losy ośmioletniej dziewczynki oraz dwójki rodzeństwa. W obu przypadkach potrzeba było jedynie pięciu miesięcy, aby dzieci, uprzednio decyzją sądu odebrane polskim rodzicom, zostały powierzeniu opiece dziadków oraz krewnych z Polski. Tyle samo czasu zajęło doprowadzenie do umieszczenia pod opieką polskiej babci dwójki dzieci, wcześniej odebranych matce w Hiszpanii. Już w lipcu bieżącego roku udało się przywrócić prawo do opieki nad dziećmi matce, której w marcu niemiecki Jugendamt odebrał dwie córki w wieku trzech i dziesięciu lat (młodsze dziecko zostało umieszczone w rodzinie zastępczej na terenie Niemiec, a starsze w placówce opiekuńczej). Jak widać, dzięki nowym przepisom interwencje Ministerstwa Sprawiedliwości w sprawach opiekuńczych są nie tylko skuteczne, lecz także szybkie.

Ministerstwo Sprawiedliwości jest również aktywne w postępowaniach prowadzonych w związku z wnioskami o przekazanie dziecka za granicę, wynikającymi z Konwencji Haskiej. Od początku 2019 roku wsparcie Ministerstwa Sprawiedliwości w takich sprawach uzyskało ponad 1250 polskich obywateli.

Sukces skarg kasacyjnych

Na szczególną uwagę zasługują te sytuacje, w których Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro wniósł skargi kasacyjne, stanowiące ostatnią deskę ratunku w przegranych, zdawałoby się, sprawach. W ciągu 5 lat Zbigniew Ziobro wniósł 28 takich skarg. Skuteczna okazała się na przykład jego interwencja z wrześniu 2022 r., gdy złożył skargę po prawomocnej decyzji sądu II instancji, nakazującej odebranie dziecka polskiej matce i jego powrót pod opiekę ojca do Holandii. Sąd Najwyższy przychylił się do skargi i dziecko może pozostać bezpiecznie w naszym kraju.

Podobna sprawa dotyczyła matki, która wraz z dwójką dzieci przyjechała z Wielkiej Brytanii do Polski, chroniąc się przed stosującym przemoc partnerem. Również w tym wypadku konieczna był interwencja Prokuratora Generalnego. Sąd II instancji nakazał bowiem zwrócenie dzieci ojcu, pomimo że ten na oczach dzieci znęcał się psychicznie i fizycznie nad partnerką. Dzięki skardze kasacyjnej Zbigniewa Ziobro sprawa została zwrócona do ponownego rozpatrzenia, a niezrozumiała decyzja sądu ostatecznie zmieniona.

Szczęśliwie zakończyła się również gehenna siedmioletniej dziewczynki, która w austriackim ośrodku opiekuńczym była zaniedbywana i poniżana. W lutym 2022 r. Sąd Najwyższy pomyślnie rozpatrzył skargę w jej sprawie. W rezultacie dziecko trafiło pod opieką babci i mogło bezpiecznie wyjechać do Polski.

 

Biuro Komunikacji i Promocji

Ministerstwo Sprawiedliwości