Najnowsza decyzja Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
09.04.2024
Europejski Trybunał Praw Człowieka (dalej: Trybunał lub ETPC) opublikował 9 kwietnia 2024 roku decyzję z 11 stycznia 2024 roku w sprawie Duarte Agostinho i Inni przeciwko Portugalii (nr 39371/20) i 32 innym. Skarga dotyczyła naruszenia art. 2, 3, 8 i 14 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (dalej: Konwencja) ze względu na istniejące i przyszłe skutki zmiany klimatu, które można przypisać oskarżonym państwom, szczególnie te związane z falami upałów, pożarami lasów oraz dymem powstałym na skutek tych pożarów negatywnie wpływających na życie, dobrobyt, zdrowie psychiczne, gospodarstwa domowe i mienie skarżących. Rządy Państw, w tym również polski Rząd, złożyły wstępne zastrzeżenia dotyczące niewyczerpania przez skarżących krajowych środków odwoławczych w kraju, którego jurysdykcji podlegają, tj. Portugalii. W takim stanie sprawy, Rządy 32 pozostałych państw, których jurysdykcji skarżący nie podlegają, odnajdują ubieganie się skarżących o rozszerzającą interpretację obowiązków wynikających z art. 2, 3, 8 i 14 Konwencji jako niewłaściwe i nieuzasadnione. Ponadto, Rządy wskazały, że negatywne skutki zmiany klimatu są następstwem działań rządów wszystkich państw na świecie, więc nie można przypisać ich jedynie im. Idąc dalej, taką skargę, wniesioną w interesie publicznym, określić można jako skargę o charakterze ogólnym, czyli taką, której właściwość nie należy do Trybunału. Rządy podniosły również, że skarżący nie wykazali żadnych dowodów, że ponieśli jakiekolwiek szkody majątkowe lub niemajątkowe w skutek pożarów, co powoduje, że w rozumieniu Konwencji, nie można im przypisać jasno statusu ofiary, która jest jedną z przesłanek dopuszczalności skargi. Trybunał uznał powagę problematyki zmiany klimatu i odpowiedzialność państw wynikającą z zobowiązań międzynarodowych, jednak uwzględniając wszystkie dokumenty, w których jest posiadaniu, swoje orzecznictwo oraz stanowiska oskarżonych Rządów, uznał, że, a) w stosunku do Portugalii skarga jest niedopuszczalną na skutek niewyczerpania krajowych środków odwoławczych na podstawie art. 35 §§ 1 i 4 Konwencji, b) w stosunku do Ukrainy, z uwagi na przebiegającą na jej terytorium wojnę, na podstawie art. 37 § 1 Konwencji, należy skreślić skargę z listy rozpoznawanych spraw, c) w stosunku do pozostałych państw skarga jest niedopuszczalna wobec tego, iż skarżący nie znajdują się w jurysdykcji pozostałych państw (art. 35 §§ 3 i 4 Konwencji). Wyrok Trybunału jest ostateczny.