W dniu 4 czerwca 2020 roku Europejski Trybunał Praw Człowieka (dalej: Trybunał lub ETPCz) wydał wyrok w sprawie Łabudek przeciwko Polsce (skarga nr 37245/13). Skarżący zarzucał naruszenie art. 5 ust. 3 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (dalej: Konwencja) w związku z długością stosowania wobec niego tymczasowego aresztowania, które w kontekście przedmiotowej skargi trwało od 27 czerwca 2011 roku do 12 października 2016 roku. Skarżący odbywał w tym czasie również kary pozbawienia wolności. W związku z tym okres, który należy wziąć pod uwagę w niniejszej sprawie, wynosił cztery lata, cztery miesiące i dwadzieścia pięć dni.

W styczniu 1999 roku skarżący został zatrzymany pod zarzutem udziału w zorganizowanej grupie przestępczej i popełnienia licznych przestępstw z użyciem przemocy (w tym dwóch zabójstw). Zastosowano wobec niego tymczasowe aresztowanie. W lutym 2008 roku sąd okręgowy skazał skarżącego na karę dożywotniego pozbawienia wolności z możliwością ubiegania się o warunkowe zwolnienie po odbyciu trzydziestu lat kary . W lutym 2010 roku sąd apelacyjny częściowo uchylił wyrok pierwszej instancji i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. W czerwcu 2011 roku sąd okręgowy ponownie podjął decyzję o tymczasowym aresztowaniu skarżącego, które było następnie kilkukrotnie przedłużane. W październiku 2016 roku sąd okręgowy skazał go na karę dożywotniego pozbawienia wolności z możliwością ubiegania się o warunkowe zwolnienie po odbyciu trzydziestu lat kary. Skarżący wniósł apelację, postępowanie odwoławcze jest w toku.

Trybunał przyjął, iż uzasadnione podejrzenie, że skarżący popełnił poważne przestępstwa oraz surowość grożącej mu kary, mogły być podstawą zastosowania wobec niego tymczasowego aresztowania. Również potrzeba zapewnienia prawidłowego toku postępowania, w szczególności uzyskania dowodów i zeznań świadków, stanowiła ważną podstawę do jego zastosowania. W tym względzie Trybunał przypominał, że ​​surowość kary jest istotnym elementem oceny ryzyka ucieczki lub ponownego popełnienia przestępstwa. Jednakże zgodnie z orzecznictwem Trybunału, waga zarzutów nie może sama w sobie uzasadniać długich okresów tymczasowego aresztowania. Trybunał przypomniał, że w sprawach dotyczących przestępczości zorganizowanej, z uwagi na szczególne trudności przy ich rozpatrywaniu, uzasadniony może być dłuższy okres tymczasowego aresztowania. Nie daje to jednak władzom nieograniczonych uprawnień do rozszerzenia tego środka zapobiegawczego. Wraz z upływem czasu początkowe podstawy tymczasowego aresztowania stają się coraz mniej istotne, a sądy krajowe powinny powoływać się na inne „istotne” i „wystarczające” podstawy, uzasadniające dalsze pozbawienie wolności. Ponadto, nawet jeśli ze względu na szczególne okoliczności sprawy tymczasowe aresztowanie jest przedłużane poza okres ogólnie przyjęty w orzecznictwie Trybunału, konieczne jest wskazanie szczególnie uzasadnionych powodów.

Trybunał wskazał, że podstawy powołane w celu usprawiedliwienia stosowania tymczasowego aresztowania, powinny zostać dokładnie ocenione również na późniejszych etapach postępowania. Mimo to w swoich decyzjach o przedłużeniu tymczasowego aresztowania sądy krajowe często powtarzały brzmienie wcześniej wydanych orzeczeń. Trybunał zauważył ponadto, że proces w niniejszej sprawie rozpoczął się w 2001 roku i nadal się nie zakończył, a pomimo ustalenia napiętego harmonogramu rozpraw przez sąd okręgowy wiele z nich było odwoływanych. Z tych powodów, biorąc pod uwagę ogólną długość postępowania, nawet przy uwzględnieniu, że sądy stanęły przed szczególnie trudnym zadaniem osądzenia dużej zorganizowanej grupy, Trybunał nie mógł uznać, że władze wykazały wymaganą staranność w prowadzeniu postępowania przeciwko skarżącemu.

W związku z powyższym, Trybunał stwierdził, że doszło do naruszenia art. 5 ust. 3 Konwencji. Niemniej z uwagi na fakt, że skarżący nie złożył wniosku o zadośćuczynienie, Trybunał uznał, że nie ma potrzeby przyznania mu żadnej kwoty z tego tytułu.

Wyrok jest dostępny w języku angielskim w bazie orzeczniczej Trybunału (https://hudoc.echr.coe.int), wkrótce zostanie przetłumaczony na język polski oraz umieszczony w bazie orzeczeń Trybunału na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości (https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc).