W dniu 30 stycznia 2020 Europejski Trybunał Praw Człowieka (dalej: Trybunał) opublikował decyzję w sprawie ze skargi nr 3508/12 przeciwko Polsce. Skarga została uznana za niedopuszczalną.

Skarżący zawarli w 1995 roku 10-letnią umowę z Agencją Własności Rolnej Skarbu Państwa (dalej „Agencja”) na dzierżawę nieruchomości rolnej. W 2004 r. strony podpisały aneks do umowy przedłużający ją na dziesięć lat. Skarżący podnosili, że mieli prawo kupna przedmiotu dzierżawy najpóźniej z upływem okresu, na który umowa została zawarta oraz pierwszeństwo w nabyciu nieruchomości. W 2008 r. Komisja Majątkowa, działająca na podstawie ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej wydała decyzję o przeniesieniu własności kilku nieruchomości należących do Skarbu Państwa (między innymi części nieruchomości wydzierżawionej skarżącym przez Agencję) na parafię w Pawłowicach. W 2009 r. skarżący złożyli pozew przeciwko Skarbowi Państwa i parafii, na którą została przeniesiona własność nieruchomości, domagając się stwierdzenia nieważności decyzji Komisji Majątkowej. W dniu 25 czerwca 2012 r. skarżący wnieśli skargę przeciwko Agencji do Sądu Okręgowego domagając się odszkodowania, wystąpili również o zwolnienie z opłat sądowych. Sąd zwolnił ich z części opłat sądowych. Według skarżących wysokość kosztów sądowych nadal przekraczała ich możliwości  finansowe, uniemożliwiając im kontunuowanie dochodzenia swoich roszczeń na drodze sądowej.

Skarżący podnosili, że Komisja Majątkowa nie spełniała wymogów niezależnego i bezstronnego sądu wynikających z art. 6 Konwencji. Wskazywali oni także na naruszenie art. 1 protokołu nr 1 do Konwencji, w odniesieniu do decyzji Komisji Majątkowej, która w ich ocenie pozbawiała ich uzasadnionego prawnie oczekiwania nabycia własności dzierżawionej działki. Skarżący zarzucali również naruszenie art. 6 ust. 1 Konwencji  podnosząc, że ich prawo dostępu do sądu zostało naruszone w wyniku odmowy pełnego zwolnienia ich z opłat sądowych w postępowaniu cywilnym wszczętym przeciwko Agencji.

W odniesieniu do zarzutu naruszenia art. 6 ust. 1 w kontekście braku zwolnienia skarżących z całości opłat sądowych Trybunał stwierdził, że w okolicznościach niniejszej sprawy wymagana od skarżących opłata nie stanowiła ograniczenia, które naruszałoby ich prawo dostępu do sądu.  Sądy krajowe dokonały oceny sytuacji finansowej skarżących i zwolniły ich z około 54% należnej kwoty. Uwzględniając wszystkie istotne informacje, ustaliły, że skarżący byli w stanie uzyskać wystarczające środki na pokrycie obniżonych opłat sądowych. W związku z tym Trybunał uznał, że skarga na podstawie Artykułu 6 ust. 1 dotycząca prawa dostępu do sądu jest oczywiście bezzasadna i musi zostać odrzucona zgodnie z Artykułem 35 ust. 3 (a) i 4 Konwencji.

Odnośnie zarzutu naruszenia art. 1 protokołu nr 1 Trybunał zauważył, że w postępowaniu cywilnym wszczętym w 2009 r. skarżący ograniczyli swoją skargę do żądania stwierdzenia nieważności decyzji Komisji Majątkowej. W postępowaniu tym, skarżący nie dochodzili roszczenia dotyczącego naruszenia ich domniemanego prawa pierwokupu dzierżawionej nieruchomości. W ocenie Trybunału prawo krajowe zapewniało drogę dochodzenia praw skarżących przed sądami cywilnymi również w odniesieniu do wydatków poniesionych w związku z inwestycjami dokonywanymi na dzierżawionej nieruchomości. W tych okolicznościach Trybunał stwierdził, że skarżący nie zastosowali we właściwy sposób środka odwoławczego, który był dostępny. W konsekwencji nie można uznać, że skarżący zrobili wszystko, czego można było od nich oczekiwać, aby wyczerpać krajowe środki odwoławcze. W związku z powyższym Trybunał odrzucił zarzut dotyczący domniemanego naruszenia praw skarżących wynikających z art. 1 Protokołu nr 1 z powodu niewyczerpania krajowych środków odwoławczych, zgodnie z art. 35 ust. 1 i 4 Konwencji.

Decyzja jest dostępna w języku angielskim w bazie orzeczniczej Trybunału (https://hudoc.echr.coe.int/eng).