W dniu 16 lipca 2020 roku Europejski Trybunał Praw Człowieka (dalej: Trybunał lub ETPCz) wydał decyzję w sprawie Maciszewski i Inni przeciwko Polsce (skarga nr 65313/13).

Decyzja o niedopuszczalności skargi w sprawie Maciszewski i Inni przeciwko Polsce zapadła w składzie siedmiu sędziów ETPCz.

W sprawie Maciszewski i Inni przeciwko Polsce skarżący zarzucali naruszenie art. 6 ust 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (dalej: Konwencja), gdyż - jak twierdzili - sąd pierwszej instancji w ich sprawie nie był należycie obsadzony. Skarżącym postawiono zarzuty korupcji. W dniu 15 maja 2008 roku przedmiotową sprawę  rozpoznawał sąd rejonowy w składzie jednego sędziego. W dniu 26 lutego 2010 roku sędzia  została delegowana do sądu okręgowego. Następnie na podstawie art. 77 Ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych sędzia została ponownie oddelegowana do sądu niższej instancji celem zakończenia uprzednio rozpoczętego postępowania dotyczącego  skarżących. Skarżący zarzucali, że wymagana zgoda Kolegium Sądu Okręgowego miała charakter blankietowy, z uwagi na brak wskazania w nim konkretnego nazwiska delegowanego sędziego.    

Trybunał ustalił, że procedura delegowania sędziego przebiegała w dwóch głównych etapach tj. wyrażenia zgody przez Kolegium Sądu a następnie decyzji Prezesa o delegowaniu sędziego na każde odbywające się w sprawie skarżących posiedzenie do czasu zakończenia postępowania w ich sprawie. . Na wniosek skarżących władze krajowe zbadały czy procedura w ich sprawie, w ramach której sędzia został oddelegowany, stanowiła naruszenie prawa krajowego. Skarżący uważali, że prawo krajowe zostało naruszone w odniesieniu do pierwszego etapu postępowania, ponieważ zgoda kolegium wydana w ich sprawie miała w rzeczywistości „charakter ogólny”. Z orzecznictwa Sądu Najwyższego jasno wynikało, że „zgoda generalna” stanowiła naruszenie prawa krajowego, ponieważ przyznawała nadmierną władzę prezesom sądów.

Sąd okręgowy, który rozpoznał sprawę  jako sąd drugiej instancji, skierował zagadnienie prawne do Sądu Najwyższego., zaś ten   powtórzył zasady prawa krajowego i swoje dotychczasowe orzecznictwo dotyczące „zgód generalnych”, zwracając uwagę na specyfikę rozpatrywanej sprawy. Jednocześnie Sąd Najwyższy nie orzekł, czy sędzia został oddelegowany z naruszeniem prawa krajowego czy nie, zważywszy, że zastosowanie prawa  należy w tym zakresie do sądu okręgowego.

W wyroku z dnia 6 marca 2012 roku sąd okręgowy stwierdził, że zgoda Kolegium z dnia 3 listopada 2009 roku stanowiła odpowiednią podstawę prawną do oddelegowania sędziego. Reasumując, nie miała ona „ogólnego charakteru”, co stanowiłoby naruszenie prawa krajowego. W związku z tym krajowe przepisy dotyczących składu sądów, w szczególności delegowania sędziów, były przestrzegane. Dochodząc do tego wniosku, Sąd Okręgowy dokonał wykładni prawa krajowego w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego, zgodnie z wytycznymi tego ostatniego.

Trybunał przyjął do wiadomości argument Rządu, że Sąd Najwyższy często uchylał orzeczenia sądów niższej instancji z powodu nieprawidłowego delegowania sędziów, w szczególności gdy sędziowie byli delegowani na podstawie „zgód generalnych” kolegiów sądów okręgowych. Rząd argumentował, że gdyby miało to miejsce w niniejszej sprawie, Sąd Najwyższy uwzględniłby kasację i nie odrzucił jej jako bezzasadnej. Należy również zauważyć, że zgodnie z prawem krajowym prawidłowość składu sądu musi zostać zbadana przez sądy odwoławcze, także w kontekście postępowania kasacyjnego, niezależnie od tego, czy wnoszący odwołanie podniósł ten zarzut w apelacji.

Co więcej, takie uchybienie powoduje nieważność postępowania i stanowiłoby bezwzględną przyczynę odwoławczą, jak zauważył sąd okręgowy w przedmiotowej sprawie.

Trybunał powtórzył ogólną zasadę, zgodnie z którą sądy krajowe są najlepiej przygotowane do dokonywania wykładni prawa krajowego. Uzasadnienie sądu okręgowego w przedmiotowej sprawie zawierało szczegółową analizę zgody Kolegium w świetle prawa krajowego i praktyki Sądu Najwyższego. Konkluzja, że ​​w szczególnych okolicznościach sprawy, pomimo nie wymienienia sędziego z imienia i nazwiska, zgoda została wyrażona  w sposób jednoznaczny, spełniając tym samym wymogi prawa, była dobrze umotywowana i nie miała cech arbitralności.

Skarżący nie przedstawili żadnego argumentu, który pozwoliłby Trybunałowi podważyć interpretację przedstawioną przez sąd okręgowy. Trybunał nie dostrzegł żadnego rażącego naruszenia prawa krajowego w przedmiotowej sprawie, ani żadnego powodu, aby kwestionować ww. wykładnię.

Wobec powyższego Trybunał nie stwierdził, aby ​​sąd rejonowy nie był „sądem ustanowionym ustawą” zgodnie z wymogami art. 6 ust. 1 Konwencji.

Orzeczenie jest dostępne w języku angielskim w bazie orzeczniczej Trybunału (https://hudoc.echr.coe.int).