W dniu 8 października  2020 roku Europejski Trybunał Praw Człowieka (dalej: Trybunał lub ETPCz) opublikował dwie decyzje wydane w sprawach polskich dnia 15 września 2020 roku - w sprawie Beker przeciwko Polsce (skarga nr 36526/14)  oraz w sprawie Słoń przeciwko Polsce (skarga nr 22963/16).

W sprawie Beker przeciwko Polsce w skardze z dnia 8 maja 2014 roku skarżący podnosił zarzut naruszenia art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (dalej: Konwencja) ze względu na podnoszone przez niego nieregularnośći, którymi, zdaniem skarżacego, charakteryzowało się zajęcie jego wynagrodzenia przez komornika.

Trybunał ustalił, że skarżący w 2005 roku został skazany za usiłowanie zabójstwa przez zadanie ofierze kilku ran kłutych. W procesie cywilnym w 2009 roku sąd zasądził od skarżącego na rzecz ofiary kwotę 300 000 złotych oraz 1 700 złotych tytułem renty miesięcznej, a także koszty zastęstwa procesowego w wysokosci 7 200 złotych.

Trybunał ustalił, że skrżący nie uiscił żadnej kwoty na rzecz poszkodowanego w związku z czym w marcu 2012 komornik wszczął postępowanie egzekucyjne. W toku postępowania  skarżcy wniósł dwie skargi na czynności komornika, które zostały dwukrotnie oddalone przez sąd. Postępowanie egzekucyjne w marcu 2015 roku zostało umorzone na podstawie art. 825 pkt. 1 Kodeksu postępowania cywilnego.

Trybunał wskazał, że nie ma potrzeby rozpoznawać podniesionych przez Rząd RP zarzutów odnośnie niedochowania 6-miesięcznego terminu na wniesienie skargi lub nadużycia prawa do skargi, w związku z tym, że żadne z zajęć dokonanych przez komornika nie przyniosło efektów.

W niniejszej sprawie Trybunał uznał, że ​​nawet gdyby zarzuty skarżącego dotyczące rzekomego nieprawidłowego charakteru przedmiotowych zajęć były uzasadnione, skarga jest bezzasadna. Z informacji zawartych w aktach niniejszej sprawy wynika bowiem, że ​​żadne z dokonanych względem skarżącego zajęć komorniczych nie powiodło się oraz, że postępowanie jego dotyczące zostało umorzone.

W tych okolicznościach Trybunał uznał, że skarżący nie doznał żadnej ingerencji w jego prawo chronione Artykułem 1 Protokołu nr 1 do Konwencji. W związku z powyższym Trybunał uznał, że skarga jest oczywiście bezzasadna i odrzucił ją zgodnie z Artykułem 35 ust. 3 (a) i 4 Konwencji.

W sprawie Słoń przeciwko Polsce (22963/16) skarżący podnosił naruszenie art. 8 Konwencji z uwagi na brak środków prawnych umożliwiających mu uznanie ojcostwa.

Podczas trwania nieformalnego związku Skarżącego i L.Z. doszło do co najmniej jednego zbliżenia seksualnego pomiędzy partnerami. Bezpośrednio potem, kiedy zostało stwierdzone, że L. Z.  jest w ciąży, jej poprzedni narzeczony - M.Ż.  formalnie uznał ojcostwo dziecka, przy wyrażeniu na to zgody przez L.Z.

Pomimo tego rodzaju sytuacji, po urodzeniu się dziecka Skarżący opiekował się nim okresowo, z uwagi na problemy zdrowotne matki dziecka, przy czym sytuacja ta trwała do sierpnia 2012 roku. Wówczas to, L.Z. po odebraniu małoletniego od Skarżącego, zerwała z nim wszelkie kontakty. Wkrótce potem L.Z. wyszła za mąż za M.Ż. z którym zamieszkała wspólnie z dzieckiem.

Pozbawiony możliwości kontaktów z małoletnim, Skarżący, który uważał się za jego biologicznego ojca, wykonał tzw. prywatną opinię z zakresu badań genetycznych (DNA), przy czym ekspertyza ta potwierdziła zgodność dostarczonych próbek - jako stanowiących materiał ojca i syna. Między innymi, na tej podstawie, Skarżący podjął czynności zmierzające do uzyskania praw rodzicielskich. Polegały one na złożeniu do Prokuratury Rejonowej dwóch kolejnych wniosków o wytoczenie powództw o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa przez M. Ż.

W następstwie rozpoznania rzeczonych wniosków, wydane zostały postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania, które podlegały następnie kontroli instancyjnej - z uwagi na sformułowane przez Skarżącego środki odwoławcze.

Skarżący sformułował ponadto wniosek o ustalenie kontaktów z dzieckiem, który skierował do Sądu Rejonowego, przy czym wniosek ten został oddalony  ponieważ sąd uznał, że nawiązanie kontaktu pomiędzy wnioskodawcą a małoletnim synem nie leżałoby w najlepszym interesie dziecka. Również to rozstrzygnięcie podlegało kontroli instancyjnej, w wyniku której Sąd Okręgowy utrzymał je w mocy.

W odniesieniu do wzmiankowanego sporu w zakresie praw ojcowskich, dotyczących domniemanego ojca biologicznego, Trybunał stanął na stanowisku, że osoba taka nie może być całkowicie wykluczona z życia dziecka - chyba że istnieją istotne powody związane z najlepszym interesem dziecka.

Trybunał wskazał przy tym, że prawo to nie musi koniecznie oznaczać wynikającego z Konwencji obowiązku umożliwienia biologicznemu ojcu zakwestionowania jego statusu prawnego (patrz sprawa Ahrens przeciwko Niemcom, skarga nr. 45071/09).

Na kanwie analizowanej sprawy, Trybunał zauważył, że władze krajowe odmówiły wniesienia pozwów w imieniu Skarżącego ale uczyniły to nie tylko z uwagi na fakt, że aktualny partner matki dziecka odpowiednio wcześnie, prawnie uznał dziecko, lecz także dlatego, że przeprowadziły staranne rozważania merytoryczne w kierunku ustalenia  najlepszego interesu dziecka.

W ocenie Trybunału, organy prokuratorskie prawidłowo przeprowadziły dowody pochodzące od szeregu świadków i dokładnie przeanalizowały pozostałe materiały, w tym opinię biegłych, z której jednoznacznie wynikało, że dziecko rozwijało więzi emocjonalne z M.Ż. i traktowało go jak swojego, biologicznego ojca. Podkreślono również, że ustalenie ojcostwa w osobie Skarżącego pozbawiłoby dziecko stabilności emocjonalnej, potencjalnie wyrządzając mu znaczną szkodę.

Co znamienne, Trybunał uznał również za prawidłowe zaniechanie uznania prywatnej opinii DNA, dostarczonej przez Skarżącego, uzasadniając to wątpliwościami w zakresie sposobu, w jaki materiał biologiczny został uzyskany.

Orzeczenie Trybunału wykazało, że władze krajowe przeprowadziły dokładną kontrolę interesów zainteresowanych stron - przywiązując szczególną wagę do interesów dziecka, nie ignorując jednocześnie interesów skarżącego - w ramach procedury zapewniającej wystarczające gwarancje proceduralne dla Skarżącego.

Z uwagi na powyższe, Trybunał niniejszą decyzją, na podstawie art. 35 ust. 3 i 4 Konwencji odrzucił skargę uznając ją za oczywiście nieuzasadnioną i w związku z tym niedopuszczalną.

Decyzje są dostępne w języku angielskim albo francuskim w bazie orzeczniczej Trybunału (https://hudoc.echr.coe.int).