W dniu 22 października 2020 roku Europejski Trybunał Praw Człowieka (dalej: Trybunał lub ETPCz) opublikował decyzje w następujących sprawach:

- A.A. przeciwko Polsce (skarga nr 47888/19) – decyzja o skreśleniu skargi z listy spraw na skutek jednostronnej deklaracji Rządu;
- Krzysztof Bartoszewski przeciwko Polsce (skarga nr 58089/15) – decyzja o niedopuszczalności skargi; 
- Gabrysiak przeciwko Polsce (skarga nr 65622/14) – decyzja o niedopuszczalności skargi;
- Wieczorek przeciwko Polsce (skarga nr 61536/15) – decyzja o skreśleniu skargi z listy spraw na skutek ugody.

W sprawie A.A. przeciwko Polsce skarżąca podnosiła zarzut naruszenia art. 5 ust. 1lit f i art. 5 ust. 4 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (dalej: Konwencja) wskazując, że jej zatrzymanie w strzeżonym ośrodku dla cudzoziemców było arbitralne i sprzeczne z prawem krajowym. Podniosła również naruszenie art. 5 ust. 4 Konwencji z uwagi na brak skutecznej procedury, za pomocą której mogłaby zakwestionować legalność pozbawienia wolności.  

Rząd RP złożył w tej sprawie deklarację jednostronną, w której zobowiązał się do zapłaty na rzecz skarżącej kwoty 9 000 euro. Trybunał w decyzji z dnia 29 września 2020 roku zatwierdził jednostronną deklarację Rządu, czego konsekwencją było skreślenie skargi z listy spraw na mocy art. 37 ust. 1 c) Konwencji.

W sprawie Krzysztof Bartoszewski przeciwko Polsce skarżący podniósł zarzut naruszenia art. 1 Pierwszego Protokołu do Konwencji, chroniącego prawo własności, przedstawiając okoliczności pozbawienia go posiadania samochodu, który został skonfiskowany w latach 2006-2012, najpierw jako dowód w postępowaniu karnym przeciwko osobom trzecim oskarżonym o przestępstwa związane z handlem narkotykami, a następnie jako zabezpieczenie ewentualnych szkód, które mogłyby zostać zasądzone na rzecz domniemanej ofiary. 

Wskazaną decyzją, na podstawie art. 35 ust. 3 i 4 Konwencji Trybunał odrzucił skargę uznając ją za oczywiście nieuzasadnioną i w związku z tym niedopuszczalną.

Z ustaleń dokonanych przez Trybunał wynika, że w lipcu 2006 roku samochód skarżącego został zajęty jako dowód w związku z prowadzonym przeciwko skarżącemu postępowaniem karnym, celem stwierdzenia czy w zatrzymanym pojeździe znajdują się ślady substancji psychotropowych lub środków odurzających. Przeprowadzone badania kryminalistyczne wykazały ślady środków odurzających w postaci heroiny w pojeździe. 

W czerwcu 2007 roku pojazd skarżącego został uznany za dowód rzeczowy, zaś jego zwrot nastąpił w 2012 roku, kiedy to sąd okręgowy postanowił przekazać samochód skarżącemu, w wyniku uznania, że nie był on narzędziem przestępstwa. 

W listopadzie 2012 roku skarżący pozwał Skarb Państwa o zapłatę 43.350 PLN (10.837 EUR), twierdząc, że przedłużająca się konfiskata jego samochodu była nieuzasadniona oraz, że doszło do obniżenia jego wartości. W toku postępowania krajowego sądy obu instancji, po starannym przeprowadzeniu dowodów, ustaliły, że nie doszło do powstania szkody wskutek naruszenia prawa przez organy procesowe. W konsekwencji, powództwo zostało oddalone.

Odrzucając skargę w niniejszej sprawie Trybunał odnotował, że zatrzymanie samochodu skarżącego miało na celu zabezpieczenie go jako dowodu dla potrzeb postępowania karnego, toteż służyło ochronie interesu publicznego w rozumieniu art. 1 Pierwszego Protokołu do Konwencji. Jednocześnie zwrócono uwagę na fakt, że pojazd został zwrócony wkrótce po zakończeniu procesu karnego.

Trybunał stwierdził, że władze wydały trzy decyzje w odniesieniu do samochodu wnioskodawcy, przy czym skarżący nie zakwestionował żadnej z nich. Ponadto, skarżącemu zapewniono skuteczny środek prawny umożliwiający dochodzenie roszczeń odszkodowawczych, który został przez niego wykorzystany – niezależnie od tego, że okazał się on w tych konkretnych okolicznościach nieskuteczny.

Dlatego też, zdaniem Trybunału, skarżącemu zapewniono „rozsądną możliwość dochodzenia jego roszczeń”, zgodnie z wymogami proceduralnymi wynikającymi z art. 1 Pierwszego Protokołu do Konwencji. 

W świetle powyższych rozważań Trybunał stwierdził, że nie można uznać, iż władze naruszyły obowiązek zachowania właściwej równowagi pomiędzy prawami własności skarżącego a ogólnymi interesami wspólnoty.

W konsekwencji przyjęto, że zajęcie pojazdu skarżącego było zgodne z prawem  i uzasadnione, biorąc pod uwagę margines oceny dopuszczalny na mocy art. 1 ust. 2 protokołu nr 1.

W sprawie Gabrysiak przeciwko Polsce skarżący podnosił zarzut naruszenia art. 8 Konwencji i wskazywał, że władze krajowe nie podjęły odpowiednich środków, aby pomóc mu w utrzymaniu więzi z córką oraz że przewlekłość, z jaką – jego zdaniem - prowadziły postępowania w jego sprawie, przyczyniła się do pogorszenia jego relacji z dzieckiem.

Trybunał ustalił, że skarżący w 1995 roku zawarł związek małżeński z I.J., z którego po dwóch latach urodziła się małoletnia M. Skarżący wystapił o orzeczenie rozwodu w 2007 roku, a także o zabezpieczenie jego kontaktów z małoletnią córką. W marcu 2008 roku sąd okręgowy orzekł rozwód ustalając jednocześnie kontakty z dzieckiem na zasadach orzeczonych w postanowieniu o zabezpieczeniu kontaktów z marca 2007 roku, wyrok stał się prawomocny w listpadzie 2008 roku. W marcu 2009 była żona skarżącego wystapiła o zmianę orzeczonego w wyroku rozwodowym prawa do kontaktów skarżącego z dzieckiem i zmniejszenie kontaktów do jednego dnia w miesiącu, w miejscu zamieszkania dziecka. Postępowanie to trwało do 2014 roku. Trybynał ustalił również, że córka skarżacego od 2008 roku odmawiała kontaktów ze skarżacym.

W niniejszej sprawie Trybunał przypomniał że art. 8 Konwencji ma zasadniczo na celu ochronę jednostki przed arbitralną ingerencją władz publicznych; artykuł ten może również stwarzać pozytywne zobowiązania nieodłącznie związane ze skutecznym poszanowaniem życia rodzinnego. Granica między pozytywnymi i negatywnymi obowiązkami państwa wynikającymi z tego przepisu nie pozwala na precyzyjne zdefiniowanie. W obu przypadkach należy zwrócić uwagę na sprawiedliwą równowagę między konkurującymi interesami jednostki i społeczeństwa jako całości; podobnie, w obu przypadkach państwo dysponuje pewnym marginesem uznania (w tym kontekście Trybunał przywołał wyrok z dnia 23 września 1994 roku w sprawie Hokkanen przeciwko Finlandii § 55). Trybunał przypomniał również, że obowiązek władz krajowych do podjęcia środków w celu ułatwienia spotkań między rodzicem a jego dzieckiem nie jest bezwzględny. Wspomniane organy mają dołożyć wszelkich starań, aby je ułatwić, jednakże obowiązek stosowania przymusu w tej sprawie musi być ograniczony: muszą one uwzględniać interesy oraz prawa i wolności tych osób, a w szczególności dobro dziecka i jego prawa wynikające z Artykułu 8 Konwencji. W przypadku, gdy kontakt z rodzicem może zagrozić tym interesom lub naruszyć te prawa, to do władz krajowych należy zapewnienie właściwej równowagi między sprzecznymi interesami i prawami. Decydującą kwestią jest to, czy w celu ułatwienia kontaktów, władze podjęły wszelkie niezbędne kroki, jakich można było od nich rozsądnie wymagać w danych okolicznościach (Hokkanen p-ko Finlandii).

Jak zastrzegł Trybunał, jego zadaniem nie jest zastępowanie władz krajowych, ale zbadanie w świetle Konwencji decyzji, które te ostatnie wydały, wykonując przysługujące im uprawnienia dyskrecjonalne. 

Trybunał zauważył, że postanowieniem zabezpieczającym z dnia 4 czerwca 2007 roku skarżącemu przyznano szerokie prawo do kontaktów na okres odpowiadający czasowi trwania postępowania rozwodowego. Stwierdził, że ustalone w ten sposób warunki zostały zawarte w orzeczeniu rozwodowym wydanym przez sąd okręgowy. Zauważył również, że skarżący nie odwołał się ani od wyżej wymienionego orzeczenia z dnia 4 czerwca 2007 roku, ani od wyroku orzekającego rozwód. Trybunał zauważył, że ustalone w wyroku rozwodowym zasady dotyczące prawa do kontaktów miały zastosowanie przez cały czas trwania postępowania o ograniczenie kontaktów wszczętego przez byłą żonę skarżącego.

Następnie Trybunał zauważył, że z uzasadnień orzeczeń sądów krajowych wynika, że zainteresowany nie wnosił o wykonanie swojego prawa do kontaktów z wyjątkiem jednego przypadku i że po odrzuceniu jego wniosku w tym zakresie, nie korzystał z prawa do kontaktów przez ponad pięć lat z przyczyn niezależnych od władz krajowych. Trybunał zauważył ponadto, że zgodnie z opinią biegłego w postępowaniu krajowym, nieporozumienia małżeńskie przyczyniły się - w decydującym stopniu - do pogorszenia relacji między ojcem a córką: zerwanie więzi rodzinnej między nimi zmaterializowało się odmową szesnastoletniego wówczas dziecka, aby spotkać się z wnioskodawcą.

Trybunał zauważył, że powody podane przez sądy krajowe wskazywały, że nie zaniedbując interesów skarżącego, dokładnie zbadały one sytuację dziecka, w szczególności zlecając sporządzenie opinii biegłych. Trybunał wskazał, że kroki podjęte przez sądy krajowe zostały podjęte w interesie dziecka: to ostatnie, w momencie zakończenia postępowania, w wieku szesnastu lat stanowczo wyraziło życzenie, aby nie widywać się ze skarżącym - okoliczność do której Trybunał przywiązuje szczególne znaczenie (decyzja z dnia 19 lutego 2013 roku w sprawie Bozkus przeciwko Turcji, skarga nr 22271/11). Trybunał wskazywał już wcześniej, że dobro dziecka może, w zależności od jego charakteru i wagi, przeważać nad interesem skarżącego rodzica (wyrok z dnia 16 września 1999 roku w sprawie EP przeciwko Włochom, skarga nr 31127/96, § 62).

W zakresie, w jakim skarżący twierdził, że długość postępowania w powyższej sprawie przyczyniła się do zerwania jego więzi rodzinnych, Trybunał uznając wprawdzie, że czas trwania postępowania był niepokojąco długi, nie zgodził się jednak z tym argumentem. Trybunał odwołał się do swoich ustaleń, że w trakcie całego postępowania o ograniczenie kontaktów skarżący miał nadal przyznane szerokie kontakty z dzieckiem przewidziane w wyroku rozwodowym, z których korzystał jedynie na początku. Trybunał wskazał, że z uzasadnień orzeczeń sądów krajowych nie wynika, że była żona skarżącego sprzeciwiała się temu prawu do kontaktów. Trybunał uznał, że nawet gdyby założyć, że tak było, to skarżący miał do swojej dyspozycji krajowe środki odwoławcze, z których nie skorzystał w tej sprawie.

W związku z powyższym Trybunał doszedł do wniosku, że nie można stwierdzić, że władze polskie nie podjęły odpowiednich i wystarczających wysiłków w celu zapewnienia skutecznego poszanowania życia prywatnego i rodzinnego skarżącego lub że długość powyższej procedury przyczyniła się do zerwania więzi rodzinnych i uznał skargę za oczywiście bezzasadną.

W sprawie Wieczorek przeciwko Polsce skarżący podnosił zarzut dotyczący rzekomego naruszenia art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności w związku z brakiem zapewnienia minimum prywatności i intymności podczas jego osadzenia w Zakładzie Karnym we Wronkach, a także art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka 
i podstawowych wolności w związku z przewlekłością postępowania sądowego. Rząd uznał naruszenie praw skarżącego i zobowiązał się do wypłacenia kwoty 2000 euro tytułem zadośćuczynienia za szkody materialne i niematerialne oraz wszelkich kosztów i wydatków. Skarżący zrzekł się dalszych roszczeń przeciwko Polsce w zakresie okoliczności będących podstawą tej skargi. 

Trybunał zatwierdził ugodę zawartą przez strony, czego konsekwencją było skreślenie skargi z listy spraw na mocy art. 39 Konwencji.

Orzeczenia są dostępne w języku angielskim albo francuskim w bazie orzeczniczej Trybunału (https://hudoc.echr.coe.int).