W dniu 9 czerwca 2022 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka (dalej: Trybunał) wydał wyroki w sprawach Szewczykowie przeciwko Polsce (skarga nr 51832/13) i Zubel przeciwko Polsce (skarga nr 10932/18). Trybunał opublikował również decyzje z dnia 19 maja 2022 r. w sprawach:

• Gajewska-Frechon przeciwko Polsce (skarga nr 71419/16);
• Łukawski przeciwko Polsce (skarga nr 63377/19);
• S. i inni przeciwko Polsce (skarga nr 38342/19);
• Sienkiewicz-Woskowicz przeciwko Polsce (skarga nr 32512/20).

W sprawie Szewczykowie przeciwko Polsce (skarga nr 51832/13) skarżący zarzucili naruszenie art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (dalej: Konwencja). Trybunał uznał, że doszło do naruszenia.

Sądy krajowe zwolniły skarżących jedynie z części opłaty od apelacji (ponad kwotę 60 000 zł). W związku z brakiem wniesienia opłaty apelacja została odrzucona. Skarżący podnieśli, że ograniczyło to ich prawo dostępu do sądu.

Trybunał wziął pod uwagę wysokość opłaty i sytuację finansową, w której znajdowali się skarżący. Stwierdził ponadto, iż nic nie wskazywało by dowody przedstawione przez skarżących w celu wykazania ich niezdolności do pokrycia kosztów wniesienia odwołania nie były wystarczające lub wiarygodne. Odnosząc się do uzasadnień postanowień sądów krajowych, Trybunał stwierdził, że nie wydaje się, aby sądy krajowe odpowiedziały na argumenty skarżących dotyczące ich niezdolności do pokrycia kosztów wniesienia apelacji.

Biorąc pod uwagę powyższe oraz fakt, że w wyniku decyzji sądów krajowych skarżący nie mieli możliwości rozpoznania sprawy przez sąd odwoławczy, Trybunał uznał, że doszło do naruszenia art. 6 ust. 1 Konwencji poprzez nieproporcjonalne ograniczenie prawa dostępu do sądu i zasądził na rzecz skarżących kwotę 7 800 euro tytułem zadośćuczynienia oraz 2 034 euro tytułem kosztów i wydatków. Wyrok jest ostateczny.

W sprawie Zubel przeciwko Polsce (skarga nr 10932/18) skarżący podniósł zarzut naruszenia art. 5 ust. 3 Konwencji z uwagi na nadmierną długość tymczasowego aresztowania.

W niniejszej sprawie Trybunał zauważył, że tymczasowe aresztowanie skarżącego można podzielić na dwa odrębne okresy w celu oceny jego rzekomo nadmiernej długości na podstawie artykułu 5 ust. 3 Konwencji. Trybunał stwierdził, że przedłużające się tymczasowe aresztowanie skarżącego sądy krajowe konsekwentnie argumentowały prawdopodobieństwem ucieczki skarżącego oraz obawą, iż będzie utrudniał postępowanie. Trybunał uznał, że w niniejszej sprawie Rząd nie przedstawił argumentów, które mogłyby uzasadnić długość tymczasowego aresztowania skarżącego w rozpatrywanym okresie, który wyniósł łącznie dwa lata, dwa miesiące i dwadzieścia cztery dni.

Mając na uwadze swoje ugruntowane orzecznictwo dotyczące art. 5 ust. 3 Konwencji (zob. wyrok z dnia 26 października 2000 r. w sprawie Kudła przeciwko Polsce, skarga nr 30210/96, wyrok z dnia 3 października 2006 r. w sprawie McKay przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, skarga nr 543/03,  wyrok z dnia 5 lipca 2016 r. Buzadji przeciwko Republice Mołdawii, skarga nr 23755/07 oraz wyrok z dnia 2 października 2007 roku w sprawie Baranowski przeciwko Polsce, skarga nr 39742/05), Trybunał stwierdził, że w przedmiotowej sprawie długość tymczasowego aresztowania skarżącego była nadmierna i doszło do naruszenia artykułu 5 ust. 3 Konwencji. Trybunał nie zasądził jednocześnie żadnej kwoty z tytułu zadośćuczynienia zgodnie z art. 41 Konwencji. Wyrok jest ostateczny.

W sprawie Gajewska-Frechon przeciwko Polsce (skarga nr 71419/16) skarżąca podniosła zarzut naruszenia art. 6 ust. 1 Konwencji z uwagi na przewlekłość postępowania cywilnego (postępowanie trwało blisko 14 lat) oraz art. 13 Konwencji z uwagi na brak skutecznego środka odwoławczego w prawie krajowym.

W sprawie tej Rząd złożył deklarację jednostronną, w której przyznał, że doszło do naruszenia art. 6 ust. 1 oraz art. 13 Konwencji oraz zobowiązał się do wypłacenia skarżącej kwoty 5 240 euro tytułem zadośćuczynienia. Rząd wezwał również Trybunał do skreślenia skargi z listy spraw zgodnie z artykułem 37 ust. 1 lit. c Konwencji.

Trybunał zaznaczył, że zagadnienia leżące u podstaw ww. skargi są przedmiotem ugruntowanego orzecznictwa Trybunału ustalonego wyrokiem z dnia 7 lipca 2015 roku w sprawie Rutkowski i inni przeciwko Polsce (skarga nr 72287/10, 13927/11 oraz 46187/11).

Trybunał uznał, że warunki deklaracji są zgodne z przepisami Konwencji i jej Protokołów i nakazał wypłacenie skarżącej kwoty 5 240 euro tytułem zadośćuczynienia stwierdzając jednocześnie, że dalsze rozpatrywanie skargi nie jest uzasadnione i skorzystał z prawa do wykreślenia skargi z listy spraw zgodnie z art. 37 ust. 1 lit. c Konwencji. 

W sprawie Łukawski przeciwko Polsce (skarga nr 63377/19) skarżący podniósł zarzut naruszenia art. 8 Konwencji (prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego), w związku z przeszukaniem jego mieszkania w kontekście prowadzonego przeciwko niemu postępowania karnego oraz zajęcia urządzeń elektronicznych, które zawierały korespondencję z jego obrońcą w innych postępowaniach karnych.

W sprawie tej strony zawarły ugodę. Rząd przyznał, że doszło do naruszenia ww. przepisu Konwencji oraz zobowiązał się do wypłacenia skarżącemu kwoty 4 000 euro tytułem zadośćuczynienia.

Trybunał zatwierdził powyższą ugodę uznając, że jej warunki są zgodne z przepisami Konwencji i jej protokołów oraz przyznał skarżącemu kwotę 4 000 euro stwierdzając jednocześnie,  że dalsze rozpatrywanie skargi nie jest uzasadnione. Skarga została skreślona z listy spraw zgodnie z art. 39 Konwencji.

W sprawie S. i inni przeciwko Polsce (skarga nr 38342/19) skarżący podnieśli zarzut naruszenia art. 2 Konwencji (prawo do życia) w związku z niezapewnieniem przez władze krajowe skutecznej ochrony osoby z najbliższej rodziny skarżących, która zginęła z rąk jej byłego męża, oraz artykułu 3 (zakaz tortur) w odniesieniu do rzekomego niepodjęcia przez polskie władze odpowiednich środków w celu ochrony pierwszego i drugiego skarżącego z powodu złego traktowania, któremu zostali poddani przez ojca.

Sprawa dotyczyła zabójstwa kobiety przez męża. Poczynając od 5 czerwca 2004 roku zmarła wielokrotnie wzywała Policję w związku z aktami przemocy, jakich dopuszczał się jej mąż wobec niej, zwykle gdy był pod wpływem alkoholu. Dnia 5 czerwca 2004 r. założono jej tzw. niebieską kartę, co miało spowodować objęcie rodziny monitoringiem i wsparciem ze strony odpowiednich służb. Policjantka, asystentka zespołu ds. nieletnich i patologii sekcji prewencji Komendy Miejskiej Policji, prowadząca działania w tej sprawie kilkakrotnie kontaktowała się ze zmarłą i wiedziała o kolejnych interwencjach Policji podejmowanych w związku z awanturami wszczynanymi przez męża. Kobieta mimo, iż bała się reakcji męża, ostatecznie zawiadomiła właściwe organy o fakcie znęcania się przez niego nad nią i nad dziećmi. W zawiadomieniu z 19 listopada 2004 roku wskazała, że mąż poniżał ją, ubliżał jej, popychał, wykręcał ręce, bił po twarzy i niejednokrotnie świadkami tego były ich dzieci, które stawały w jej obronie, oraz że mimo założenia mężowi „niebieskiej karty i częstych interwencji Policji jego zachowanie pogarsza się. Zawiadomienie to wpłynęło do Prokuratury Rejonowej dnia 23 listopada 2004 roku. W tej sprawie nie podjęto czynności, albowiem 24 listopada 2004 roku kobieta została pozbawiona życia przez jej męża. Sprawa o znęcanie została połączona do wspólnego prowadzenia ze sprawą o zabójstwo kobiety przeciwko jej mężowi. Dnia 10 czerwca 2005 roku do sądu okręgowego wpłynął akt oskarżenia przeciwko mężowi. Dnia 17 stycznia 2006 r. skarżący został uznany winnym znęcania fizycznego i psychicznego nad żoną, od maja 2004 roku do 24 listopada 2004 roku, które polegało m.in. na grożeniu jej pozbawieniem życia, oraz że 24 listopada 2004 roku pozbawił ją życia, za co sąd wymierzył mu karę 20 lat pozbawienia wolności. Wyrok uprawomocnił się 11 kwietnia 2006 roku, z tym że sąd apelacyjny złagodził wymierzoną karę do 15 lat pozbawienia wolności.

W sprawie tej Rząd złożył deklarację jednostronną, w której przyznał, że doszło do naruszenia art. 2 Konwencji w związku ze śmiercią krewnej skarżących oraz art. 3 Konwencji w związku z niepodjęciem przez polskie władze odpowiednich środków w celu ochrony dwóch pierwszych skarżących przed złym traktowaniem przez ich ojca oraz zobowiązał się do wypłacenia skarżącym kwot po 26 000 euro dla dwóch pierwszych skarżących oraz kwoty 26 000 euro dla dwóch pozostałych skarżących tytułem zadośćuczynienia. Jednocześnie Rząd wezwał Trybunał do skreślenia skargi z listy spraw zgodnie z artykułem 37 ust. 1 lit. c Konwencji.

Trybunał zaznaczył, że zagadnienia leżące u podstaw ww. skargi są przedmiotem ugruntowanego orzecznictwa Trybunału ustalonego wyrokiem z dnia 15 czerwca 2021 r. w sprawie Kurt przeciwko Austrii, nr skargi 62903/15, wyrokiem z dnia 9 czerwca 2009 r. w sprawie Opuz przeciwko Turcji, nr skargi 33401/02 oraz wyrokiem z dnia 15 września 2009 r. w sprawie ES i inni przeciwko Słowacji, nr skargi 8227/04.

Trybunał uznał, że warunki deklaracji są zgodne z przepisami Konwencji i jej Protokołów i nakazał wypłacenie kwot po 26 000 euro dla dwóch pierwszych skarżących (S. i T.) oraz kwoty 26 000 euro razem dla dwóch pozostałych skarżących (W. i M.) tytułem zadośćuczynienia stwierdzając jednocześnie, że dalsze rozpatrywanie skargi nie jest uzasadnione i skorzystał z prawa do wykreślenia skargi z listy spraw zgodnie z art. 37 ust. 1 lit. c Konwencji. 

W sprawie Sienkiewicz-Woskowicz przeciwko Polsce (skarga nr 32512/20)  skarżąca podniosła zarzut naruszenia art. 10 Konwencji (wolność wyrażania opinii) z uwagi na prowadzone przeciwko niej postępowanie karne o zniesławienie. Postępowanie było w związku z publikacją przez nią artykułu na temat wypowiedzi radnego podczas sesji rady miasta dotyczącej zamknięcia tygodnika, którego skarżąca była redaktorem.

W sprawie tej strony zawarły ugodę. Rząd przyznał, że doszło do naruszenia ww. przepisu Konwencji oraz zobowiązał się do wypłacenia skarżącej kwoty 6 000 euro tytułem zadośćuczynienia.

Trybunał zatwierdził powyższą ugodę uznając, że jej warunki są zgodne z przepisami Konwencji i jej protokołów i przyznał skarżącej kwotę 6 000 euro stwierdzając jednocześnie,  że dalsze rozpatrywanie skargi nie jest uzasadnione. Skarga została skreślona z listy spraw zgodnie z art. 39 Konwencji.

Wszystkie orzeczenia są dostępne w języku angielskim albo francuskim w bazie orzeczniczej Trybunału (https://hudoc.echr.coe.int). Wyroki zostaną wkrótce przetłumaczone na język polski i zamieszczone w bazie orzeczeń ETPCz na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości.