W dniu 5 października 2023 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał wyrok w sprawie Andrzej Ruciński przeciwko Polsce (skarga nr 22716/12). Skarżący zarzucił naruszenie art. 1 Protokołu nr 1
do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności w związku z wydaniem przez organy podatkowe bezprawnych decyzji, w konsekwencji których skarżący poniósł szkodę materialną oraz odmową przyznania mu przez sąd krajowy odszkodowania za utracone korzyści w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej.

W maju 2003 r., w następstwie kontroli podatkowej, urząd skarbowy wydał dwie decyzje nakazujące dokonanie zajęcia majątku skarżącego w celu zabezpieczenia zapłaty zobowiązań podatkowych z tytułu podatku akcyzowego. W sierpniu 2003 r. Urząd Skarbowy w Szczecinie wydał dziewięć decyzji określających zobowiązania podatkowe przedsiębiorstwa. Zostały one utrzymane w mocy przez Izbę Celną w Szczecinie, która następnie w kwietniu 2006 r. uchyliła swoje decyzje z sierpnia 2004 r., stwierdzając, że były one dotknięte naruszeniem prawa materialnego i skutkowały podwójnym opodatkowaniem towarów sprzedawanych przez skarżącego. W dniu 15 stycznia 2009 r. skarżący wytoczył powództwo o odszkodowanie przeciwko Skarbowi Państwa za szkody wynikające
z niezgodnych z prawem działań i decyzji. W dniu 27 kwietnia 2010 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie zasądził na rzecz skarżącego kwotę 759999 zł tytułem odszkodowania. W grudniu 2010 r. Sąd Apelacyjny w Szczecinie uwzględnił apelację wniesioną przez Skarb Państwa i oddalił powództwo skarżącego.

Trybunał zauważył, że sąd pierwszej instancji uwzględnił powództwo skarżącego i zasądził na jego rzecz odszkodowanie w wysokości zbliżonej do dochodzonej przez niego kwoty. Sąd krajowy, uwzględniając opinię biegłego, uznał, że po zamrożeniu rachunku bankowego i zajęciu pojazdów skarżący nie był w stanie kontynuować swojej działalności gospodarczej i poniósł znaczne straty. Sąd ten uznał również, że spośród licznych decyzji, które zostały wydane przez władze począwszy od 19 maja 2003 r., to właśnie decyzja Izby Celnej w Szczecinie z dnia 2 sierpnia 2004 r. miała negatywne skutki dla działalności skarżącego. Decyzja ta doprowadziła do zamrożenia rachunków bankowych skarżącego i skutecznie utrudniła mu dokonywanie czynności w ramach działalności gospodarczej. Trybunał zauważył, że – pomimo ostatecznego uchylenia tego wyroku przez sąd apelacyjny – ustalenia faktyczne poczynione przez sąd pierwszej instancji wskazują, że skarżący rzeczywiście poniósł znaczną szkodę majątkową oraz że przedmiotowa szkoda została bezpośrednio spowodowana przez środki nałożone przez organy państwowe. Skarżący został zatem zmuszony do poniesienia istotnych konsekwencji finansowych rozbieżnej praktyki władz publicznych, podczas gdy to państwo ponosi odpowiedzialność za błędy lub zaniechania wynikające z ich działań. Trybunał stwierdził, że ograniczenia nałożone na majątek prywatny i majątek przedsiębiorstwa skarżącego na okres trzech lat stanowiły dla niego indywidualne i nadmierne obciążenie, naruszając „sprawiedliwą równowagę”, która powinna być zachowana między ochroną prawa własności a wymogami interesu powszechnego. W związku z powyższym Trybunał uznał,  że miało miejsce naruszenie art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji i wezwał Rząd i skarżącego do przedstawienia, w ciągu trzech miesięcy od dnia, w którym wyrok stanie się ostateczny, pisemnych uwag dotyczących wysokości odszkodowania, które ma być przyznane skarżącemu, w szczególności do poinformowania Trybunału o ewentualnym zawartym przez strony porozumieniu.

Wyrok jest dostępny w języku angielskim w bazie orzeczniczej Trybunału (https://www.echr.coe.int/). Wkrótce zostanie przetłumaczony na język polski i zamieszczony w bazie orzeczeń ETPC na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości.