W dniu 24 października 2023 roku Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał wyrok w sprawie Pająk  i inni przeciwko Polsce (skarga nr 25226/18  i 3 inne). Skargi dotyczyły wcześniejszego przejścia skarżących sędzi - Lucyny Pająk, Marty Kuzak, Elżbiety Kabzińskiej oraz Danuty Jezierskiej - w stan spoczynku w związku z nowelizacją ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych. Nowe przepisy obniżyły wiek emerytalny sędziów z 67 do 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn oraz uzależniły dalsze pełnienie obowiązków sędziego po osiągnięciu wieku emerytalnego od uzyskania zgody Ministra Sprawiedliwości oraz Krajowej Rady Sądownictwa („KRS”). Skarżące osiągnęły wiek 60 lat i  nie uzyskały zezwolenia na dalsze pełnienie funkcji sędziów w następstwie odmowy Ministra Sprawiedliwości i KRS, w związku z czym zostały zmuszone do przejścia w stan spoczynku.

ETPC stwierdził naruszenie przez Polskę art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (prawo do rzetelnego procesu, prawo dostępu do sądu) oraz  naruszenie art. 14 Konwencji (zakaz dyskryminacji) w związku z art. 8 Konwencji (prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego) w stosunku do pierwszej, drugiej i czwartej skarżącej. W zakresie naruszenia art. 6 ust 1 Konwencji ETPC  uznał, że odejście skarżących w stan spoczynku nie było obwarowane żadnymi podstawowymi wymogami sprawiedliwości proceduralnej. ETPC wskazał również, że decyzjom ministerialnym przeciwko skarżącym nie towarzyszyło żadne uzasadnienie, a jedynie decyzja KRS dotycząca trzeciej skarżącej zawierała zwięzłe uzasadnienie. Dlatego też prawo skarżących do dostępu do sądu zagwarantowane w art. 6 ust. 1 Konwencji zostało naruszone. Trybunał zauważył, że przedmiotowe przepisy wyraźnie wprowadziły różnicę w traktowaniu ze względu na płeć w odniesieniu do obowiązkowego wieku emerytalnego dla osób wykonujących ten sam zawód. Trybunał zauważył, że wcześniejsze przejście skarżących na emeryturę nie tylko zaszkodziło karierze zawodowej skarżących, ale także miało dla nich znaczące reperkusje, w szczególności finansowe.

W związku ze stwierdzonymi naruszeniami, Trybunał zasądził na rzecz pierwszej, drugiej i czwartej skarżącej kwoty po 26.000 euro tytułem szkody niemajątkowej i kwotę 20.000 euro na rzecz trzeciej skarżącej. Ponadto ETPC zasądził po 600 euro na rzecz pierwszej i drugiej skarżącej tytułem zwrotu kosztów i wydatków.

Sędziowie Wojtyczek i Paczolay złożyli wspólne zdanie odrębne. Sędziowie nie zgodzili się, że skargi pierwszej, drugiej i czwartej skarżącej są dopuszczalne. Sędziowie zgodzili się jednak, że art. 6 Konwencji ma zastosowanie w tej sprawie. Równocześnie sędziowie zgodzili się, że zaskarżone przepisy ustawowe stanowiły formę dyskryminacji kobiet-sędziów. Nie zgodzili się jednak z wnioskiem, że art. 8 Konwencji ma zastosowanie w niniejszej sprawie. Podczas gdy przedmiotowe ustawodawstwo niezaprzeczalnie wywołuje negatywne skutki w obszarze życia zawodowego skarżących, skutki na podstawie art. 8 nie osiągają progu powagi wymaganego do powstania kwestii na podstawie art. 14 w związku z art. 8 Konwencji. Równocześnie sędziowie wskazali, że skarga na podstawie art. 6 w sprawie trzeciej skarżącej jest dopuszczalna. Zgodzili się również, że w przypadku trzeciej skarżącej doszło do naruszenia prawa dostępu do sądu, ponieważ Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego, która była właściwa do rozpatrzenia odwołania skarżącego, nie spełniała kryteriów art. 6.

Wyrok ten stanie się ostateczny zgodnie z warunkami określonymi w art. 44 ust. 2 Konwencji.

Wyrok jest dostępny w języku francuskim w bazie orzeczniczej Trybunału (https://hudoc.echr.coe.int). Tłumaczenie wyroku na język polski zostało opublikowane w bazie orzecznictwa ETPC na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości.