W dniu 14 grudnia 2023 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał wyrok w sprawie M.L. przeciwko Polsce (skarga nr 40119/21). Trybunał uznał większością głosów 5 do 2, że doszło do naruszenia art. 8 Europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności („Konwencja”). Skarga miała związek z konsekwencjami opublikowania wyroku Trybunału Konstytucyjnego („TK”) z 22 października 2022 r. (sygn. K 1/20).

Warunki legalnej aborcji w Polsce  zostały określone w ustawie o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerwania ciąży („ustawa z 1993 r.”). W dniu 22 października 2020 r. TK wydał wyrok, w którym uznał za niezgodne z Konstytucją  art. 4a ust. 1 pkt 2 i art. 4a ust. 2 ustawy z 1993 r. (przepisy te dawały możliwość legalnego przerwania ciąży w przypadkach dużego prawdopodobieństwa ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu). Wyrok ten został opublikowany w dniu 27 stycznia 2021 r.

Skarżąca oczekiwała na zabieg przerwania ciąży, który miał odbyć się w dniu 28 stycznia 2021 r., w szpitalu w Warszawie (w 14 tygodniu ciąży u płodu stwierdzono trisomię 21). W następstwie publikacji wyroku TK dzień przed zabiegiem, lekarz poinformował ją, że w związku ze zmianami w prawie krajowym nie może dokonać aborcji ani w szpitalu w Warszawie, ani w żadnej innej placówce medycznej w Polsce. Ostatecznie skarżąca udała się do Holandii, gdzie w dniu 29 stycznia 2021 r. ciąża została przerwana w prywatnej klinice.

Powołując się na art. 3 (zakaz nieludzkiego i poniżającego traktowania) oraz art. 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego) Konwencji, skarżąca zarzuciła, że była zmuszona wybierać pomiędzy urodzeniem ciężko chorego dziecka a wyjazdem za granicę w celu dokonania aborcji. Wskazała również, że sędziowie, których orzeczenie wprowadziło to ograniczenie, zostali powołani w postępowaniu, które naruszało art. 6 Konwencji.

ETPC stwierdził większością głosów, że sposób potraktowania skarżącej nie osiągnął dotkliwości wymaganej dla stwierdzenia możliwości zastosowania art. 3 Konwencji, jednak z uwagi na fakt, że przepisy dotyczące możliwości usuwania ciąży dotyczą życia prywatnego kobiety, zastosowanie ma art. 8 Konwencji. ETPC stwierdził, że doszło do ingerencji w prawo do życia prywatnego skarżącej. Oceniając zgodności ingerencji z prawem wskazał, że postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym miało bezpośredni wpływ na prawa skarżącej, w tym w szczególności na prawo do życia prywatnego, zatem ocena zgodności ingerencji z prawem wymaga zbadania atrybutów tego organu sądowego jako „sądu”, który jest „zgodny z prawem” dla celów Konwencji, w tym w odniesieniu do jego składu i procedury powoływania jego członków. Trybunał orzekł, że w składzie TK, który wydał orzeczenie mające wpływ na prawa skarżącej, znaleźli się sędziowie powołani w trybie postępowania, które uznał już za naruszające Konwencję w swoim wyroku w sprawie Xero Flor przeciwko Polsce. Trybunał uznał zatem, że ingerencja w prawa skarżącej nie była zgodna z prawem w rozumieniu art. 8 Konwencji. Ponadto orzeczenie TK ingerowało w procedurę medyczną, do której skarżąca była zakwalifikowana i która była już wszczęta, tworząc sytuację pozbawiającą ją odpowiednich zabezpieczeń przed arbitralnością. Ingerencja w prawa skarżącej nie była więc „zgodna z prawem” i stanowiła naruszenie art. 8 Konwencji.

W związku ze stwierdzonym naruszeniem Trybunał ETPC zasądził na rzecz skarżącej kwotę 15000 euro tytułem zadośćuczynienia oraz 1004 euro tytułem odszkodowania.

Zdanie odrębne złożyli sędziowie I. Jelić, G. Felici i E. Wennerström (zdanie odrębne zbieżne) oraz sędziowie K. Wojtyczek i P. Paczolay (zdanie odrębne rozbieżne).

Wyrok jest dostępny w języku angielskim w bazie orzeczniczej Trybunału (https://hudoc.echr.coe.int). Wkrótce zostanie przetłumaczony na język polski i zamieszczony w bazie orzeczeń ETPC na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości.