W dniu 20 czerwca 2024 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka („Trybunał”) wydał wyrok w sprawie Friedrich i Inni przeciwko Polsce (skarga nr 25344/20 i Inni). Mając na uwadze podobny przedmiot skarg, Trybunał rozpoznał łącznie sprawy ze skarg: p. Miriam Friedrich (skarga nr 25344/20), p. Fernando Romo Martin (skarga nr 25623/20), p. Natalii Bojarkowskiej (skarga nr 27369/20), p. Rafała Wojczala (skarga nr 27378/20), p. Mihaela Bogeljić (skarga nr 27381/20), p. Api Waqanisau (skarga nr 27388/20), p. Neil Brewster (skarga nr 27390/20), p. Magdaleny Figury (skarga nr 27401/20), p. Alonso Muñoz-Alcaide (skarga nr 27437/20), p. Krzysztofa Cibora (skarga nr 27831/20), p. Krasimir Simeonov (skarga nr 27912/20), p. Sinja Scholz (skarga nr 27938/20), p. Agaty Sasinowskiej (skarga nr 20028/20), p. Francesco Tripoli (skarga nr 28185/20), p. Ocke Deutschmann (skarga nr 28400/20), p. Edyty Radkiewicz-Malinowskiej (skarga nr 28623/20), p. Maksymiliana Zielińskiego (skarga nr 29665/20) oraz p. Bartosza Staszewskiego (skarga nr 29786/20).

Skargi odnosiły się do zarzutu naruszenia art. 5 ust. 1, 2 i 4 (prawa do wolności i bezpieczeństwa osobistego), art. 10 (wolności wyrażania opinii), art. 11 (wolności zgromadzeń i stowarzyszania się) i art. 13 (prawa do skutecznego środka odwoławczego) Konwencji oraz art. 2 ust. 1 i 3 Protokołu nr 4 do Konwencji (prawa do swobodnego poruszania się).

Skargi dotyczyły działań podjętych przez polską Straż Graniczną w stosunku do skarżących (szesnastu aktywistów zrzeszonych w Greenpeace i dwóch dziennikarzy), a mianowicie przerwania protestu odbywającego się na morzu i przeszkodzenia w relacjonowaniu go w mediach, unieruchomienia skarżących i ich statków oraz aresztowania dwóch skarżących, którzy zostali wyciągnięci na brzeg. Skarżący zarzucili w skardze w szczególności zapędzenie ich na dziób „Rainbow Warrior”, bezprawne i nieuzasadnione zatrzymanie, nieskuteczność środków odwoławczych wniesionych przed sądami polskimi, ograniczenie ich prawa do wolności wypowiedzi i wolności zgromadzeń spowodowanej interwencją Straży Granicznej.

6 września 2019 r. w porcie w Gdańsku doszło do protestu ekologicznego na pokładzie statku „Rainbow Warrior”. Protestujący, sprzeciwiając się polityce energetycznej opartej na węglu, blokowali rozładunek węgla z transportowca oraz namalowali na jego burcie hasło przeciwko gospodarce węglowej.

W ocenie Rządu, interwencja władz była nieunikniona i celowo sprowokowana przez protestujących, a blokada portu była intencjonalnym działaniem mającym na celu wywarcie presji na Rząd. Rząd podkreślił, że protest zakłócał działanie portu, a działania protestujących stwarzały zagrożenie dla bezpieczeństwa, co uzasadniało interwencję władz. Rząd podniósł, że działania podjęte przez funkcjonariuszy Straży Granicznej nie stanowiły ingerencji w prawo skarżących do wolności wyrażania opinii. Rząd argumentował, że skarżący osiągnęli swój cel, protestując przeciwko gospodarce węglowej w Polsce.

W ocenie Trybunału, w odniesieniu do zarzutu naruszenia art. 5 ust. 4 Konwencji ze względu na krótki czas trwania zatrzymania, skarżący nie mieli czasu na „podjęcie postępowania”, w którym można by nakazać ich zwolnienie. W świetle czego, Trybunał uznał skargę na naruszenie art. 5 ust. 4 Konwencji za w sposób oczywisty nieuzasadnioną i odrzucił ją zgodnie z art. 35 ust. 3a i 4 Konwencji. Ponadto, Trybunał uznał, że nie ma potrzeby analizowania skarg pod kątem naruszenia art. 11, art. 13 Konwencji oraz art. 2 Protokołu nr 4 do Konwencji. Trybunał wskazał, że skargi skarżących na podstawie art. 10 i 11 Konwencji są w dużej mierze oparte na tych samych faktach i zarzutach, a mianowicie, że protest na morzu, który zorganizowali działacze, jak również w którym uczestniczyli dziennikarze, został najpierw zakłócony, a ostatecznie przerwany przez działania podjęte przez władze. Trybunał stwierdził zatem, że nie ma potrzeby oddzielnego badania skargi na podstawie art. 11 Konwencji. Skarżący zarzucili również, że zostali poddani ograniczeniu swobody przemieszczania się, z naruszeniem art. 2 ust. 1 i 3 Protokołu nr 4 do Konwencji. Rząd podniósł wstępny zarzut niewyczerpania krajowych środków odwoławczych w odniesieniu do tej skargi. Wreszcie, skarżący podnieśli zarzut naruszenia art. 13 w związku z art. 5 Konwencji oraz art. 2 Protokołu nr 4 do Konwencji, ze względu na ustawową niemożność poddania ich kontroli tożsamości lub przeszukaniu przez Straż Graniczną. Mając na uwadze okoliczności faktyczne sprawy, oświadczenia stron oraz swoje ustalenia dotyczące art. 5 ust. 1 i 2 oraz art. 10 Konwencji, Trybunał po zbadaniu głównych kwestii prawnych podniesionych w skargach, stwierdził, że nie ma potrzeby dalszego badania pozostałych skarg skarżących i związanego z nimi sprzeciwu Rządu.

Trybunał stwierdził, że doszło do naruszenia art. 5 ust. 1 Konwencji w odniesieniu do zatrzymania wszystkich skarżących od wieczora 9 września 2019 r. do wczesnego ranka 10 września 2019 r., jak również w odniesieniu do pierwszego i drugiego skarżącego z powodu braku uzasadnionego podejrzenia, że popełnili oni przestępstwo oraz ich przetrzymywania od wczesnych godzin porannych w dniu 10 września 2019 r. do ich zwolnienia w dniu 11 września 2019 r. Ponadto, Trybunał stwierdził, że doszło do naruszenia art. 5 ust. 2 i art. 10 Konwencji w odniesieniu do wszystkich skarżących.

W związku ze stwierdzeniem ww. naruszeń Trybunał na podstawie art. 41 Konwencji orzekł, że pozwane Państwo ma zapłacić skarżącym kwoty w wysokości od 2000 do 4000 euro tytułem słusznego zadośćuczynienia.

Wyrok jest dostępny w języku angielskim w bazie orzeczniczej Trybunału (https://hudoc.echr.coe.int/).