31 stycznia w Warszawie odbyło się nieformalne spotkanie ministrów sprawiedliwości państw UE (nJHA). Ministrowie dyskutowali o wyzwaniach w zakresie praworządności oraz przestrzeganiu zasady wzajemnego zaufania we współpracy pomiędzy państwami członkowskimi. Rozmawiali także o konsekwencjach zbrodni wojennych popełnianych przez Rosję w Ukrainie.  

Spotkaniu przewodniczył minister Adam Bodnar. Komisję Europejską reprezentowała Dyrektor Generalna ds. Sprawiedliwości i Konsumentów Ana Gallego Torres. 

Wyzwania w zakresie praworządności i ich wpływ na współpracę państw członkowskich 

Podczas nieformalnego spotkania ministrowie sprawiedliwości państw UE rozmawiali o znaczeniu praworządności dla współpracy sądowej w Unii Europejskiej. Minister sprawiedliwości Polski Adam Bodnar podkreślał znaczenie poszanowania praw podstawowych i praworządności przez wszystkie państwa członkowskie. Istotne jest, by każde państwo traktowało priorytetowo wartości, na których opiera się cała UE. 

– Budowanie zasady wzajemnego zaufania pomiędzy państwami członkowskimi zaczyna się od właściwego funkcjonowania własnego systemu. Praworządność i przestrzeganie praw podstawowych są warunkiem koniecznym dla skutecznej współpracy pomiędzy państwami oraz radzenia sobie ze wspólnymi wyzwaniami i zagrożeniami – powiedział Minister Sprawiedliwości Polski Adam Bodnar. 

Korzystając ze swoich doświadczeń, szefowie resortów sprawiedliwości dyskutowali o tym, jak można wzmocnić zasadę wzajemnego zaufania w ramach Unii Europejskiej. Kluczowe jest, by każde państwo członkowskie miało pewność, że standardy demokratyczne są przestrzegane w każdym kraju UE. Jest to niezbędne dla zapewnienia bezpieczeństwa prawnego dla każdej obywatelki i każdego obywatela oraz równego dostępu do wymiaru sprawiedliwości na terenie całej wspólnoty. 

Dzisiejsza debata ministrów sprawiedliwości służyła zidentyfikowaniu sposobów na zacieśnianie współpracy przy jednoczesnym poszanowaniu orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i zachowaniu najwyższych standardów ochrony praw podstawowych. Polskie i europejskie doświadczenia ostatnich lat, wyraźnie pokazały, że konieczna jest współpraca w walce z zagrożeniami dla praworządności oraz praw obywatelek i obywateli. 

Przyszłość wymiaru sprawiedliwości 

Szanse oraz zagrożenia, przed którymi stoi unijna współpraca sądowa, były kolejnym punktem dyskusji w trakcie nieformalnego spotkania. Ministrowie sprawiedliwości krajów członkowskich poparli założenia polskiej prezydencji. Uznali, że kluczem do skutecznej polityki w tym obszarze jest tworzenie prawa skupionego na jednostce, mi.in. na ofiarach przestępstw. Zwrócono uwagę na potencjał państw członkowskich do identyfikowania i rozwiązywania wspólnych wyzwań krajowych. Celem powinno być wzmacnianie poczucia sprawiedliwości i uczciwości w UE.  

Dzisiejsze spotkanie służyło poszukiwaniu nowych kierunków dla budowania bardziej sprawiedliwej i bezpiecznej Europy. 

Istotne jest, by każda osoba miała łatwy dostęp do wymiaru sprawiedliwości. A ten by był transparentny, zrozumiały i efektywny. Ministrowie sprawiedliwości państw członkowskich uzgodnili, że potrzebne jest umacnianie zaufania do instytucji poprzez angażowanie obywatelek i obywateli w kształtowanie systemu prawnego.  

Konsekwencje rosyjskich zbrodni wojennych popełnianych przez Rosję w Ukrainie 

Unia Europejska odgrywa fundamentalną rolę w doprowadzeniu do odpowiedzialności karnej za międzynarodowe zbrodnie popełnione w Ukrainie. W tym kontekście dyskutowano o potrzebie nieustannego podejmowania działań, które skutecznie udokumentują zbrodnie w Ukrainie oraz poprawią współpracę pomiędzy krajami w tym zakresie. Ministrowie sprawiedliwości UE rozmawiali też o możliwych metodach współdziałania pomiędzy władzami krajowymi a międzynarodowymi organami sądowymi. Omówiono również najlepsze praktyki we wdrażaniu dyrektywy w sprawie naruszeń stosowania systemu sankcyjnego wobec Rosji. 

– Polska jest krajem o bogatej historii w zakresie międzynarodowego prawa karnego. Dziś, będąc coraz bliżej stworzenia Specjalnego Trybunału ds. Zbrodni Agresji przeciwko Ukrainie, rozważaliśmy możliwości poprawy sposobów dokumentowania i ścigania tego typu aktów. Szczególnie w kontekście rosyjskiej napaści na Ukrainę – podkreślił Minister Bodnar. 

Ważnym aspektem dyskusji był również temat pomocy osobom dotkniętym wojną, które są obecnie mieszkańcami państw UE. Debatowano nad poprawą istniejących mechanizmów, które zapewnią im jednolite i skuteczne wsparcie prawne i psychologiczne. 

Formalne posiedzenie Rady JHA zaplanowane jest na 6-7 marca 2025 r. w Brukseli