Projekt raportu w marcu 2025 r. zostanie przedstawiony polskich władzom, w tym Ministerstwu Sprawiedliwości, a jego ostateczna treść będzie ogłoszona w czerwcu przyszłego roku na forum Rady Praw Człowieka ONZ. Prace nad raportem prowadzi Graeme Reid, Niezależny Ekspert ONZ ds. ochrony przed przemocą i dyskryminacją ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową. Podczas niedawnej dziesięciodniowej wizyty w Polsce (18-29 listopada 2024 r.) spotkał się m.in. z przedstawicielami Ministerstwa Sprawiedliwości.

-  Otwartość na współpracę na szczeblu krajowym oraz na forach międzynarodowych dobrze wróży postępom w kwestii praw człowieka w Polsce – ocenił Graeme Reid.

Przełomowy sygnał

Niezależny Ekspert ONZ przypomniał, że w grudniu 2023 r. Ministerstwo Sprawiedliwości publicznie przeprosiło osoby LGBT za ich wcześniejsze oczernianie przez przedstawicieli państwa oraz media publiczne w latach 2015-2023.

- W opinii moich rozmówców te przeprosiny były przełomowym sygnałem zerwania z niedawną przeszłością i początkiem nowej ery wyraźnego odejścia od mowy nienawiści w debacie publicznej, poprawy dostępu do organów administracji państwowej dla organizacji społeczeństwa obywatelskiego, a także nadziei na nieodzowną reformę prawa – zaznaczył Graeme Reid.

Niezależny Ekspert ONZ z zadowoleniem przyjął, że polskie władze dążą m.in. do lepszej ochrony osób LGBT przed przestępstwami z nienawiści, do zapewnienia osobom tej samej płci możliwości zawierania związków partnerskich oraz ustanowienia klarownej ścieżki prawnej prowadzącej do uzgodnienia płci metrykalnej.

Ochrona przed nienawiścią

Podczas spotkania w Ministerstwie Sprawiedliwości specjalny sprawozdawca ONZ zapoznał się z przyjętym 26 listopada br. przez Radę Ministrów projektem nowelizacji Kodeksu karnego. Nowe przepisy, przygotowane w resorcie sprawiedliwości, rozszerzają ochronę przed przestępstwami z nienawiści. Szczególnie tymi, które są motywowane dyskryminacją ze względu na niepełnosprawność, wiek, płeć i orientację seksualną.

Nowe regulacje mają na celu pełniejsze realizowanie konstytucyjnego zakazu dyskryminacji oraz wypełnienie międzynarodowych zaleceń dotyczących standardów ochrony przed mową nienawiści i przestępstwami z nienawiści. Podczas spotkania mówiono również o wzmocnieniu wykonalności przez Polskę orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Ustawa Kamilka

Tematem rozmowy była również tzw. ustawa Kamilka, która weszła w życie 15 lutego 2024 r., wzmacniając system ochrony dzieci przed skrzywdzeniem, w tym przed przestępstwami z nienawiści.

Ustawa nałożyła na placówki oświatowe, opiekuńcze, wychowawcze oraz wszelkie inne instytucje, które mają kontakt z dziećmi, obowiązek wprowadzenia standardów ochrony małoletnich. Chodzi o bezpieczne relacje z dziećmi oraz procedury interwencji w przypadkach podejrzenia przemocy. Każda placówka, gdzie praca wiąże się z opieką nad dziećmi, musi m.in. przestrzegać zasad bezpiecznej rekrutacji. Kandydaci do pracy są sprawdzani w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym i mają obowiązek przedstawienie zaświadczenia o niekaralności.

W dobrym kierunku

Najważniejsze wnioski Niezależnego Eksperta ONZ z wizyty w Polsce to:

• Polska przeprowadza reformę prawa antydyskryminacyjnego, aby chroniony czuł się każdy obywatel, a standardy międzynarodowe mogły być w tym zakresie dostatecznie realizowane;
• poczucie realnej ochrony przed dyskryminacją powinno iść w parze z dobrze funkcjonującymi mechanizmami zgłaszania spraw do organów ścigania;
• podejmowane w Polsce kroki prawne mające na celu ochronę przed dyskryminacją zapowiadają ochronę niezależną od układów politycznych;
• zmiana nastawienia samorządów terytorialnych do  kwestii ochrony przed dyskryminacją służy uniwersalnym rozwiązaniom ogólnopaństwowym.

- Jestem wdzięczny za zaproszenie do Polski w trakcie zmian, kiedy to nowy rząd wykazuje gotowość podjęcia działań na rzecz usunięcia znacznych luk w ochronie oraz lepszego dostosowania krajowego prawa i polityki do międzynarodowych norm i standardów – podsumował Graeme Reid.