W dniu 1 marca 2021 roku Europejski Trybunał Praw Człowieka (dalej: Trybunał lub ETPCz) opublikował decyzję w sprawie wniosku o wydanie opinii doradczej (nr P16-2020-001), złożonego przez Sąd Najwyższy Słowacji w dniu 19 listopada 2020 roku. Trybunał odrzucił wniosek. Decyzja jest ostateczna. 

Wniosek Sądu Najwyższego Słowacji został złożony w kontekście postępowania karnego wszczętego w 2014 roku przeciwko policjantowi. W 2019 roku funkcjonariusz słowackiej policji wniósł do Sądu Najwyższego odwołanie od wyroku, skazującego go za spowodowanie uszkodzenia ciała i zakłócenie porządku publicznego. Sąd Najwyższy zwrócił się do Trybunału z pytaniem czy Służby Kontroli Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, które prowadziły postępowanie przygotowawcze w sprawie policjanta, spełniały wymogi określone na podstawie art. 2 ust. 1, art. 3 oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (dalej: Konwencja) w odniesieniu do prowadzenia postępowań w sprawie przestępstw popełnionych przez funkcjonariuszy policji.

Trybunał podkreślił, że - jak wynika z preambuły Protokołu nr 16 - przedmiotem i celem procedury wydawania opinii doradczych jest dalsze wzmacnianie interakcji między Trybunałem a władzami krajowymi, a tym samym wzmocnienie wdrażania Konwencji zgodnie z zasadą pomocniczości. Trybunał nie ma kompetencji do oceny faktów w sprawie. Celem opinii jest udzielenie wskazówek a nie wyjęcie sprawy z systemu krajowego. Dlatego Trybunał musi ograniczyć swoją opinię „do kwestii, które są bezpośrednio związane z postępowaniem toczącym się na szczeblu krajowym”. Trybunał zauważył, że podniesione kwestie dotyczyły jedynie rzetelności procesu oskarżonego - istotnej z punktu widzenia art. 6, a nie art. 2 i 3 Konwencji. ETPCz stwierdził, że zasadnicze jest ustalenie czy postępowanie krajowe było sprawiedliwe jako całość. W szczególności czy sąd był niezależny od władzy ustawodawczej, wykonawczej i stron.

Trybunał uznał, że pytanie postawione w przedmiotowym wniosku o wydanie opinii doradczej, nie dotyczyło kwestii w odniesieniu do której sąd wnioskujący potrzebowałby wskazówek Trybunału, aby móc zapewnić poszanowanie praw konwencyjnych przy rozpatrywaniu zawisłej przed nim sprawy. Trybunał zauważył, że sąd wnioskujący w swojej opinii z 2015 roku (nr Tpj 62/2015) sam udzielił istotnych wskazówek co do odpowiedzi na pytanie postawione Trybunałowi. Trybunał orzekł zatem, że wniosek o opinię doradczą nie spełnia wymogów określonych w art. 1 Protokołu nr 16 do Konwencji.

Protokół nr 16 do Konwencji wszedł w życie w dniu 1 sierpnia 2018 roku. Umożliwia on najwyższym sądom i trybunałom, określonym przez państwa członkowskie, które go ratyfikowały, zwrócenie się do Trybunału o wydanie opinii doradczej w kwestiach zasadniczych, dotyczących interpretacji lub stosowania praw i wolności, określonych w Konwencji lub jej protokołach. Wystąpienie z wnioskiem o wydanie opinii jest możliwe jedynie w związku ze sprawą toczącą się przed danym sądem lub trybunałem. ETPCz decyduje o przyjęciu albo odrzuceniu wniosku. Opinie doradcze nie są wiążące. Polska nie ratyfikowała Protokołu nr 16, wobec czego możliwość wystąpienia o opinię doradczą jest w stosunku do postępowań toczących się przed polskimi sądami wyłączona.