Obecnie obowiązujące przepisy pozwalają na zbyt łatwe stosowanie i przedłużanie tymczasowego aresztowania. Choć tymczasowe aresztowanie formalnie jest ostatecznym środkiem zapobiegawczym, stosowanym, gdy inne nie spełnią zadania, w praktyce często przeradza się w środek domyślny. W 2016 r. sądy rejonowe zastosowały tymczasowe aresztowanie w 6081 przypadkach. W 2023 r. aż w 8490 sprawach.

Co proponujemy

• zagrożenie surową karą nie będzie mogło być samoistną przesłanką pozwalającą na zastosowanie tymczasowego aresztu (czyli nowe brzmienie art. 258 § 2 Kpk);
• kiedy sąd będzie oceniał zagrożenie utrudniania podstępowania, będzie mógł wziąć pod uwagę wysokość kary, tylko jeśli oskarżonemu grozi przynajmniej 10 lat pozbawienia wolności lub jeżeli sąd I instancji wymierzył oskarżonemu karę przynajmniej 3 lat pozbawienia wolności;
• areszt tymczasowy do czasu wydania wyroku przez sąd I instancji będzie mógł trwać maksymalnie 12 miesięcy, jeśli przesłanką jego zastosowania była grożąca surowa kara;
• aby przedłużyć areszt, prokuratura będzie musiała przedstawić dowód o sprawnym przebiegu śledztwa;
• zapewniony będzie szerszy dostęp do akt sprawy dla podejrzanego i jego obrońcy w związku z wnioskiem o zastosowanie lub przedłużenie tymczasowego aresztowania;
• nie będzie zdalnych posiedzeń aresztowych;
• prokurator nie będzie mógł wstrzymać zmiany tymczasowego aresztowania na poręczenie majątkowe;
• prokurator nie będzie mógł uczestniczyć w kontaktach podejrzanego z obrońcą oraz kontrolować korespondencji podejrzanego z obrońcą;
• co do zasady nie będzie możliwości zastosowania tymczasowego aresztowania, jeśli grożąca kara pozbawienia wolności będzie poniżej 2 lat;
• nawet przez trzy lata będzie można starać się o odszkodowanie za niesłuszne tymczasowe aresztowanie.

Jak jest teraz

• sąd może stosować tymczasowy areszt także z powodu grożącej surowej kary (art. 258 § 2 Kpk);
• zdalne posiedzenia aresztowe są możliwe;
• tymczasowe aresztowanie nie jest możliwe, jeśli grożąca kara jest niższa niż rok pozbawienia wolności;
• przez 14 dni po zastosowaniu tymczasowego aresztowania prokurator może być obecny podczas spotkań aresztowanego z obrońcą i kontrolować jego korespondencję z obrońcą;
• jeśli sąd zamieni tymczasowe aresztowanie na poręczenie majątkowe, prokurator może się sprzeciwić wypuszczeniu aresztowanego do czasu rozpoznania zażalenia;
• roszczenie o odszkodowanie za niesłuszne tymczasowe aresztowanie przedawnia się po 1 roku.

Tworzenie prawa musi być racjonalne i zgodne z Konstytucją RP, również w kontekście potrzeby przywrócenia zasad praworządności. Zaproponowana nowelizacja Kodeksu karnego i Kodeksu postępowania karnego w całości ma charakter interwencyjny.

Ministerstwo Sprawiedliwości uznało, że pilne przeprowadzenie zmian m.in. w kwestii tymczasowego aresztowania jest niezbędne.

Pełny projekt zmian: https://legislacja.gov.pl/projekt/12390959/katalog/13091015#13091015