Systemowa poprawa funkcjonowania w Polsce instytucji tymczasowego aresztowania znajduje się w grupie priorytetów kadencji Ministra Sprawiedliwości Adama Bodnara. Jedną z pierwszych decyzji ministra Bodnara po objęciu urzędu było zaangażowanie nowopowstałej Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego do opracowania najpilniejszych zmian w Kodeksie Karnym i Kodeksie Postępowania Karnego. Celem było m.in. przebudowanie zasad stosowania tymczasowego aresztowania oraz jego ograniczenia w niektórych sytuacjach. Pakiet zmian bazujący na projekcie Komisji Kodyfikacyjnej jest obecnie w trakcie prac legislacyjnych, powinien zostać przyjęty w przyszłym roku.

Przechodząc do kwestii publikacji komunikatów RPO - Ministerstwo Sprawiedliwości oczekuje na niezwłoczne przekazanie pełnych raportów, by szczegółowo się z nimi zapoznać. Przed wszystkim należy zaznaczyć, iż efekty pracy Zespołu Rzecznika Praw Obywatelskich nie potwierdziły często stawianego w debacie publicznej zarzutu stosowania tortur. Natomiast przekazywane publicznie informacje o możliwych uchybieniach należy potraktować jako kolejny poważny sygnał dotyczący systemowej sytuacji osób zatrzymanych oraz tymczasowo aresztowanych. Na ich sytuację w Polsce składa się wypadkowa różnych przepisów, w tym tych z ostatnich lat – zaostrzających rygor w ramach obowiązków służb (m.in. zasady stosowania kajdanek, tymczasowe aresztowanie), brak jasnych procedur np. w trakcie przesłuchań (odpoczynek, posiłek) i brak jednoznacznego wskazania odpowiedzialności za nie.

Możliwe uchybienia wskazane przez RPO potwierdzają, że na proces zatrzymań i tymczasowego aresztowania należy patrzeć możliwie szeroko z perspektywy praw osób zatrzymanych i tymczasowo aresztowanych. Wszystko po to, by zapewnić w pełni realizację ich podstawowych praw, a nie poszczególnych przepisów wykonawczych regulujących pracę określonych służb. Konieczna jest międzyresortowa standaryzacja i koordynacja tych działań na poziomie konkretnych instytucji. Tak, by podejmowane przez różne służby czynności  składały się w jeden spójny proces, który z jednej strony zabezpieczy prowadzone postępowania, a z drugiej będzie zapewniał humanitaryzm funkcjonowania szeroko rozumianego wymiaru sprawiedliwości. Wymaga to głębokiej współpracy Ministerstw Spraw Wewnętrznych i Administracji, Sprawiedliwości, Prokuratury, Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Służby Więziennej, a także kluczowych partnerów instytucjonalnych, przede wszystkim Rzecznika Praw Obywatelskich. 

Ministerstwo składa podziękowania dla RPO za wykonaną pracę i w zakresie swojej kompetencji deklaruje gotowość do dialogu i konsultowania się z wszystkimi stronami tego wielopodmiotowego procesu. Wspólnym celem powinno być jak najszybsze, a przede wszystkim, jak najskuteczniejsze wprowadzenie zmian legislacyjnych, prowadzących do podniesienia standardu przestrzegania praw osób  zatrzymanych lub tymczasowo aresztowanych. Oczywiście, mając na celu prawidłowość i skuteczność prowadzonego postępowania dotyczącego konkretnej osoby i jej domniemanych czynów (kradzież, pobicie, morderstwo etc). Temu m.in. mają służyć wspomniane wyżej prace legislacyjne.

Jednocześnie informujemy, iż po zapoznaniu się z opublikowanymi przez RPO komunikatami, Minister Sprawiedliwości zwrócił się do podległych sobie instytucji o pilne odniesienie się do wskazywanych uchybień. Szczegółowe wyjaśnienia Służby Więziennej i Prokuratury udostępniamy w linkach poniżej. Ministerstwo przekaże je również ekspertom RPO. Informacje przedstawione przez SW i Prokuraturę wskazują, że część uwag w tych konkretnych przypadkach nie jest zasadna (np. brak snu) lub wymaga umiejscowienia w precyzyjnym kontekście (m.in. dostęp do czajnika elektrycznego czy różańca). W ocenie Ministerstwa komunikaty streszczające główne ustalenia z nieopublikowanych jeszcze raportów, choć wskazują uchybienia, merytorycznie nie uprawniają, by zarzucać celowe i planowe działanie służb na szkodę zatrzymanych osób.

Tezy artykułowane przez przedstawicieli Klubu Prawo i Sprawiedliwość, mówiące o rzekomym „dręczeniu” zatrzymanych osób czy o pozbawianiu ich podstawowych praw, opierają się na wybiórczym wykorzystywaniu fragmentów komunikatów Rzecznika Praw Obywatelskich, z pomijaniem innych zawartych w nich wniosków, które już do obranej narracji nie pasują. Z kolei niniejsze oświadczenie Ministerstwa w sposób generalny odnosi się do obu komunikatów RPO w całości. 

Link – stanowisko Służby Więziennej dot. komunikatów RPO

Link -  stanowisko Prokuratury Krajowej dot. komunikatów RPO