– Zmiany dotyczące wymiaru sprawiedliwości, które przeprowadzamy, koncentrują się m.in. na poprawieniu jego efektywności oraz wspieraniu tych mechanizmów, które poprawiają komunikację sądów z obywatelami – powiedział podczas dzisiejszego spotkania z dziennikarzami Minister Sprawiedliwości Adam Bodnar.

– „Cyfrowy sąd” to z jednej strony usprawnienie postępowań, przekładające się na większą efektywność funkcjonowania sądu, z drugiej strony dzięki temu programowi wymiar sprawiedliwości stanie się bardziej dostępny i otwarty na potrzeby obywateli – mówił minister, podkreślając, że chodzi nie tylko o kwestie narzędzi informatycznych, ale również o odpowiednią filozofię podejścia po stronie użytkowników systemu, tak zewnętrznych, takich jak obywatele i pełnomocnicy procesowi, jak i osób wewnątrz systemu, w tym sędziów, urzędników czy asesorów, którzy na co dzień z tego systemu będą korzystać.

– „Cyfrowy Sąd” to nie tylko technologia. Dzięki niemu realnie poprawimy standard funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości – podsumował minister Adam Bodnar.

Dlaczego cyfryzacja sądów jest konieczna?

Obywatele i przedsiębiorcy potrzebują szybkiego i łatwego dostępu do usług sądowych - w sprawach rodzinnych, spadkowych, konsumenckich czy gospodarczych. Funkcjonowanie cyfrowych sądów w dobie powszechnej cyfryzacji jest kluczowe dla zachowania zaufania społecznego do wymiaru sprawiedliwości.

Sprawnie działający system sądowniczy to fundament rozwoju biznesu. Cyfrowe rozwiązania przyspieszają rozpatrywanie spraw, zmniejszają koszty obsługi i zwiększają przejrzystość postępowań, co przekłada się na stabilne warunki prowadzenia działalności gospodarczej.

W dobie elektronicznej komunikacji, sztucznej inteligencji, chmury obliczeniowej, sądy muszą nadążać za rozwojem technologicznym, by zapewnić sprawne, niezawodne oraz bezpieczne procedury - dla obywateli, przedsiębiorców i  instytucji.

O tym jak „Cyfrowy Sąd” zmieni polski wymiar sprawiedliwości mówiła podczas prezentacji Aneta Wiewiórowska - Domagalska – wicedyrektor Departamentu Analiz i Strategii MS.

– W ubiegłym roku do naszych sądów wpłynęło ponad 14 milionów 600 tysięcy spraw. Ta liczba niewiele różni się od liczby za 2023 rok. Jedna apelacja, a mamy tych apelacji 11, tworzy co roku 7 do 8 kilometrów papierowych akt – wskazała wicedyrektor Wiewiórowska - Domagalska.

– Naszym celem jest to, żebyśmy przeszli z papieru, z doręczania wszystkiego do ręki, do sytuacji, kiedy możemy skorzystać z usług wymiaru sprawiedliwości, „przez ekran”. Żebyśmy mogli sprawdzić w komórce, czy na ekranie komputera, jaki jest status naszej sprawy. Biorąc pod uwagę, jak dużym jesteśmy państwem i jak wiele spraw toczy się w sądach, nasze podejście do cyfryzacji opiera się na tym, że wykonujemy poszczególne kroki programu „Cyfrowy Sąd” etapowo, modułowo i pilotażowo. Projekty są ułożone tak, żebyśmy krok po kroku, moduł po module, mogli tworzyć coraz większe obszary zcyfryzowanego sądu.

Główne założenia programu

Jak wyjaśnił dyrektor Departamentu Informatyzacji i Rejestrów Sądowych Grzegorz Polak, w ramach programu „Cyfrowy Sąd” Ministerstwo Sprawiedliwości prowadzi szereg projektów, które pozwolą na kompleksową cyfryzację wymiaru sprawiedliwości:

1. Digitalny Asystent Sędziego
   Projekt czteromodułowy, służący usprawnieniu procedowania w sprawach frankowych. Moduły wchodzące w jego skład to:
   - digitalizacja i umożliwienie robotycznego czytania pism procesowych, następnie wprowadzanych w sposób automatyczny do systemu repertoryjno-biurowego sądów, co znacząco odciąży sekretariaty sądów;
   
   - baza wiedzy, zawierająca tezowane orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej;
   
   - kalkulator umożliwiający automatyczne rozliczanie świadczeń nieważnej umowy;
    
   - algorytm umożliwiający tworzenie projektów rozstrzygnięć sądowych. Projekt w trakcie realizacji, planowane zakończenie: połowa 2026 r.
    
2. Elektroniczne Postępowanie Upominawcze 3.0
   Udoskonalona wersja znanego już rozwiązania EPU, z jeszcze wyższym stopniem automatyzacji, przetwarzania oraz walidacji zawartości dokumentów cyfrowych. Nowy system umożliwi zautomatyzowaną komunikację z systemami zewnętrznymi, w tym systemami firm uczestniczących w procesie. Projekt w trakcie realizacji. Planowane zakończenie: połowa 2026 r.
    
3. Cyfrowy Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
   Całkowita cyfryzacja postępowania w sądzie, który zajmuje się sprawami konsumentów, konkurencji, a w przyszłości także sprawami dotyczącymi sztucznej inteligencji. Celem projektu jest usprawnienie postępowania, a jednocześnie kompleksowe przetestowanie rozwiązań konstrukcyjnych cyfrowego sądu. Projekt w trakcie realizacji, termin zakończenia I kwartał 2026 roku.
    
4. Budowa Centralnego Systemu Repertoryjno-Biurowego
   Jednolity system repertoryjno-biurowy dla sądów powszechnych, który zastąpi rozproszone dotąd systemy funkcjonujące w poszczególnych sądach. Umożliwi on pracownikom sądów i orzecznikom sprawniejsze zarządzanie aktami, a obywatelom przejrzysty dostęp do informacji o stanie prowadzonej sprawy. Projekt w trakcie realizacji, planowane zakończenie: 2029 r.
    
5. Przebudowa Portalu Informacyjnego
   Zapewni obywatelom i profesjonalnym pełnomocnikom możliwość wnoszenia pism procesowych w formie elektronicznej, pobierania dokumentów oraz 24-godzinny dostęp do informacji o sprawie. Projekt w trakcie realizacji, traktowany priorytetowo. Pilotaż organizacyjny rozpocznie się w Sądzie Apelacyjnym we Wrocławiu w kwietniu br. Dokładny termin zakończenia projektu zostanie ogłoszony w połowie roku.
    
6. Cyfrowa wymiana danych z Prokuraturą
   Program ma na celu umożliwienie przepływu dokumentów w formie elektronicznej z prokuratury do sądów. Jego celem jest usprawnienie obiegu dokumentów i przyspieszenie postępowania. Program w trakcie realizacji – rozpoczęcie pilotaży zaplanowane na połowę 2025 r.

Dostępność, efektywność i oszczędność

Jak zapewnili eksperci z MS, wprowadzając nowe rozwiązania cyfrowe, resort ma też na uwadze osoby wykluczone cyfrowo, tak aby zapewnić im pełną dostępność systemu.

Wdrożenie programu „Cyfrowy sąd” to również redukcja kosztów. Zmniejszą się wydatki związane z przechowywaniem i transportem akt, a integracja z zewnętrznymi systemami (m.in. z Prokuraturą) przyspieszy i uprości procesy sądowe, uwalniając sędziów oraz pracowników od części uciążliwych zadań administracyjnych.

Wszystkie projekty cyfryzacyjne będą testowane w ramach pilotaży. Zmiany informatyczne będą wprowadzane na terenie całego kraju dopiero po przetestowaniu rozwiązania i wyeliminowaniu potencjalnych problemów na poziomie sądu lub sądów wybranych do pilotażu.

Przygotowywane są intensywne programy szkoleniowe dla 60 tys. użytkowników systemów sądowych, w tym sędziów i pracowników administracyjnych. wszystkie planowane w ramach „Cyfrowego sądu” rozwiązania konsultowane są z sądami, a także przedstawicielami zawodów prawniczych, to jest radcami prawnymi, adwokatami, komornikami i notariuszami.

Powstał też Interdyscyplinarny Zespół ds. Wdrożeń Nowoczesnych Technologii.
W jego skład wchodzą przedstawiciele Prokuratury Krajowej, Prokuratorii Generalnej, Ministerstwa Sprawiedliwości, sądów, Centralnego Zarządu Służby Więziennej oraz eksperci zewnętrzni. Zespół analizuje potrzeby, przygotowuje rekomendacje oraz opracowuje kompleksowe plany działania.

Ministerstwo Sprawiedliwości współpracuje również z Ministerstwem Cyfryzacji, aby zintegrować narzędzia sądowe z e-administracją. (np. platformą ePUAP) i nad wprowadzaniem kolejnych usług online.

Wstępny koszt realizacji programu „Cyfrowy Sąd” obejmuje między innymi:

Planowany projekt FERC – Cyfrowy Sąd (ok. 193 mln zł), w ramach którego powstaną narzędzia dla Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, centralny System Repertoryjno-Biurowy oraz zostanie zainicjowana wymiana danych z Prokuraturą.

Projekt FERC EPU 3.0 (ok. 30 mln zł).

Szkolenia z zakresu kompetencji cyfrowych użytkowników wymiaru sprawiedliwości (ok. 50 mln zł).

Pozostałe wydatki, w tym dotyczące digitalizacji akt papierowych i zakupu sprzętu komputerowego, nie zostały jeszcze ostatecznie wycenione i wciąż są w trakcie weryfikacji.
 

Fot. MS