Minister Sprawiedliwości wskazał, że reforma doprowadzi do uproszczenia struktury sądów oraz radykalnego ograniczenia sędziowskich funkcji administracyjnych. Obecnie jedna trzecia sędziów zamiast orzekać poświęca czas na wykonywanie funkcji administracyjnych. Dzięki zmniejszeniu liczby funkcji biurokratycznych ponad 2 tysiące sędziów zajmie się wyłącznie orzekaniem.

- Struktura sądów będzie dużo prostsza dla obywatela, który nie będzie się głowił nad tym, do jakiego sądu się udać. Zawsze sądem pierwszej instancji będzie sąd okręgowy. Wiele spraw obywatel załatwi elektronicznie, choćby ze swojego telefonu. Chcemy, aby w każdej gminie powstał punkt sądowy, żeby każdy mógł blisko swojego domu uczestniczyć w rozprawach online – zapowiedział minister Zbigniew Ziobro.

Wiceminister sprawiedliwości Katarzyna Frydrych podkreśliła, że nowelizacja ustawy o ustroju sądów powszechnych wzmocni niezawisłość i niezależność sędziów. – Sędzia będzie powołany raz i będzie mógł orzekać w obu instancjach. Wprowadzone zmiany wzmocnią jego niezależność zarówno od korporacji sędziowskiej, od KRS i polityków – podkreśliła wiceminister Frydrych.

Nowe przepisy ograniczą kompetencje Ministra Sprawiedliwości w zakresie nadzoru administracyjnego sprawowanego przez prezesów sądów apelacyjnych. Po wejściu w życie nowych przepisów minister nie będzie oceniał informacji rocznych. Nie będzie również ustalał ogólnych kierunków wewnętrznego nadzoru administracyjnego sprawowanego przez prezesa danego sądu. Nie będzie już dodatkowego nadzoru administracyjnego prezesów sądów wyższego szczebla.

Delegowanie sędziego tylko na czas określony bez możliwości odwołania

Zostaną ograniczanie uprawnienia dotyczące delegowania sędziów. – Minister Sprawiedliwości będzie mógł delegować sędziego do innego sądu powszechnego na czas określony – stwierdziła minister Katarzyna Frydrych. Nowe rozwiązania zabraniają ministrowi odwołanie sędziego z delegacji.

Minister Sprawiedliwości będzie mógł delegować sędziego z co najmniej 5-letnim stażem orzeczniczym do innego sądu powszechnego, tylko na czas określony, nie dłuższy niż dwa lata. Delegacje będzie można ponawiać, ale Minister nie będzie mógł z niej sędziego odwołać.

To oznacza wzmocnienie niezawisłości sędziego, a także zapewnienie lepszej organizacji pracy w sądzie delegowania oraz kontynuację procesów sądowych w niezmienionym składzie, co jest szczególnie istotne w przypadku skomplikowanych, wieloletnich i wielotomowych spraw prowadzonych przez sędziów.

Dziś sędzia może zostać odwołany z delegacji z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia w przypadku delegacji na czas nieokreślony lub bez zachowania okresu wypowiedzenia w pozostałych przypadkach.

Prezes sądu apelacyjnego nie będzie już delegować sędziów, co zagwarantuje oderwanie takich decyzji od lokalnych układów personalnych. Dziś jest to możliwe za zgodą sędziego i kolegium sądu.

Sąd w Twojej gminie

Fundamentalną sprawą będzie utworzenie punktów sądowych w gminach – także tam, gdzie dotąd nie było w ogóle żadnego sądu. Punkty te, wyposażone w profesjonalny sprzęt do komunikacji internetowej, umożliwią udział w zdalnych rozprawach, będzie tam można także uzyskać informacje o terminach rozpraw i stanie sprawy.

Sąd w smartfonie

Pełna informatyzacja sądownictwa umożliwi obywatelom i przedsiębiorcom dostęp do wymiaru sprawiedliwości nawet bez wychodzenia z domu. Wiele spraw będzie można załatwić w najprostszy i najdogodniejszy sposób – przy użyciu smartfona. W ten sposób będzie można wysłać do sądu pismo albo je odebrać, dowiedzieć się o terminie rozprawy, a także wziąć udział w zdalnej rozprawie.

Radykalne ograniczenie biurokracji

Skierowaniu do pełnego orzekania ponad dwóch tysięcy sędziów będzie towarzyszyć równomierne obciążenie wszystkich obowiązkami. Dziś sędziom sądów rejonowych przydziela się nawet po 1 300 spraw rocznie, podczas gdy sędziom sądów apelacyjnych – średnio niewiele ponad 300. Do sądów rejonowych trafia co roku około 14 milionów spraw, a do sądów apelacyjnych ponad 100 razy mniej. Reforma zakłada powołanie w miejsce rozbudowanego, zbiurokratyzowanego podziału na sądy apelacyjne, okręgowe i rejonowe – prostego i funkcjonalnego systemu sądów regionalnych i okręgowych, które zostaną utworzone w prawie 350 miejscowościach w całej Polsce.

Przeniesienie sędziego

Za zgodą sędziego Minister Sprawiedliwości będzie mógł przenieść sędziego z sądu okręgowego do sądu regionalnego przy zachowaniu transparentnych procedur. Wyłącznymi warunkami będą: co najmniej pięcioletnie doświadczenie zawodowe sędziego oraz dobra opinia o przebiegu jego służby.

Przeniesienie sędziego do sądu regionalnego nie spowoduje wzrostu jego wynagrodzenia. Ustawa wyrównuje więc szanse awansu sędziów. Zależeć będą tylko od stażu i przebiegu służby.

W związku ze zmianą struktury sądownictwa przyjęto jako zasadę nieprzenoszenie sędziów do innych ośrodków orzeczniczych. Dotychczasowi sędziowie sądów rejonowych i  sądów okręgowych będą pracować w sądzie okręgowym, którego obszar właściwości obejmuje obszar znoszonego sądu rejonowego lub okręgowego. Ich przeniesienie możliwe będzie tylko, jeśli sędzia sam zgłosi taki wniosek.

Natomiast dotychczasowy sędzia sądu apelacyjnego może zostać skierowany do sądu regionalnego, utworzonego na obszarze znoszonego sądu apelacyjnego, albo do sądu okręgowego, którego siedziba mieści się w obszarze właściwości tego sądu regionalnego. Jeśli sędzia miałby orzekać w sądzie okręgowym, ma prawo przejść w stan spoczynku na swój wniosek.

Gdy ze zniesionego sądu (okręgowego lub rejonowego) powstaną dwa lub więcej sądów  Minister Sprawiedliwości wyznaczy sędziemu miejsce w jednym z nowoutworzonych sądów.

Jednolity status sędziego

Konstytucja RP nie różnicuje statusu sędziego zależnie od tego, w którym sądzie sprawuje służbę. Dlatego zgodne z przepisami Konstytucji RP jest wprowadzenie jednolitego stanowiska sędziego sądu powszechnego. 

Zaletą wprowadzenia jednolitego statusu sędziego sądu powszechnego jest uzależnienie wysokości wynagrodzenia wyłącznie od stażu oraz przebiegu służby i pełnionych funkcji. To daje większe gwarancje niezawisłości sędziowskiej. Praca w sądzie wyższej instancji wiązała się dotąd z wyższym uposażeniem i mniejszym obciążeniem zadaniami. Dlatego sędziowie zabiegali o służbę w sądzie okręgowym czy apelacyjnym.

Po reformie sędziowie będą mogli się skupić wyłącznie na pracy orzeczniczej, a nie na zabieganiu o akceptację przełożonych i środowiska sędziowskiego, co miałoby przyczynić się do przyszłego awansu. Jednolity status sędziego to także odpowiedź na oczekiwania samych sędziów.

 

Biuro Komunikacji i Promocji
Ministerstwo Sprawiedliwości