Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało projekt wprowadzający do polskiego porządku prawnego instytucję sądów i sędziów pokoju. To rozwiązanie zgodne z oczekiwaniem społecznym. Potwierdził to sondaż przeprowadzony w lutym br. na zlecenie Ministerstwa. 58 proc. Polaków poparło w tym badaniu pomysł wprowadzenia sędziów pokoju wyłanianych przez obywateli.

- Projekt, który prezentujemy, oznacza, że sądy będą blisko ludzi, a społeczność lokalna będzie mieć wpływ na wybór sędziów pokoju i rozstrzyganie ważnych dla niej spraw. To także przyspieszenie postępowań i odciążenie sądownictwa powszechnego - zaznaczył minister Zbigniew Ziobro. 
  
Wybierani w każdym powiecie 

Szczegóły nowych rozwiązań przedstawił wiceminister Sebastian Kaleta. – Sędziowie pokoju to hasło, które powraca w dyskusjach o zmianie modelu sądownictwa. Dlatego prezentujemy gotowy projekt, dzięki któremu ta instytucja weszłaby do polskiego wymiaru sprawiedliwości – powiedział.

Niezawodowi sędziowie, wybierani w wyborach powszechnych, będą orzekać w drobnych sprawach cywilnych i karnych, jak kradzieże i akty wandalizmu, wadliwe wykonanie usług, np. remontu, sprzedaż wadliwego towaru. Rozpoznawane będą przez nich sprawy o wartości przedmiotu przestępstwa, wartości szkody lub wartości roszczenia do 10 tys. złotych.

Sędziowie pokoju będą wybierani w każdym powiecie na pięcioletnie kadencje w trakcie wyborów samorządowych, które cieszą się wysoką frekwencją. Taki tryb wyboru gwarantuje sędziemu pokoju mandat zaufania społecznego. Liczba sędziów pokoju w danym powiecie będzie zależeć m.in. od liczby jego mieszkańców, a także osób przebywających tam czasowo, np. w związku z pracą. 

Urząd sędziego pokoju będzie mógł sprawować każdy mieszkaniec powiatu w wieku od 30 do 75 lat. Wyższe wykształcenie prawnicze nie będzie wymogiem ubiegania się o tę funkcję, a od wyborców zależeć będzie, czy jej sprawowanie powierzą osobie legitymującej się wykształceniem prawniczym, czy też wybiorą osobę o innym wykształceniu, lecz cieszącą się autorytetem w społeczności lokalnej, np. z uwagi na dotychczasową działalność zawodową, nieskazitelność charakteru, doświadczenie życiowe.

Pełna niezawisłość

Urząd sędziego pokoju tylko wyjątkowo będzie można łączyć z inną aktywnością zawodową, jeżeli nie wpłynie to na wykonywanie zadań sędziowskich. Z uwagi na ewentualny konflikt interesów sędzią pokoju nie zostanie osoba wykonująca zawód prawniczy, np. adwokat, radca prawny, notariusz, komornik czy prokurator. To samo dotyczy przedstawicieli służb mundurowych, a także pracowników organów administracji rządowej czy samorządowej. 

Sędzia pokoju będzie niezawisły, podlegając w zakresie orzekania tylko konstytucji i ustawom. Sprawy będą przydzielane sędziom losowo. Orzeczenia sądów pokoju będą wykonywać sądy rejonowe. Od orzeczenia sądu pokoju będzie służyć odwołanie do sądu rejonowego. 

Zmiany w konstytucji

Wraz z ustawą o sędziach pokoju Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało projekt zmian w konstytucji. To wyjściowe propozycje sygnalizujące, które przepisy konstytucji winny zostać zmodyfikowane, by sędziowie pokoju mogli działać skutecznie. 

Projekt przewiduje m.in. wprowadzenie do ustawy zasadniczej nowych przepisów stanowiących, że „wymiar sprawiedliwości w zakresie określonym w ustawie mogą sprawować także sędziowie pokoju" (art. 175 ust. 3), którzy „są wybierani na 5-letnią kadencję w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym" (art. 182a ust. 1). 

Bez zmian w konstytucji postępowania przed sądami pokoju byłyby trójinstancyjne. Taki model spowolniłby rozpoznawanie prostych spraw, ponieważ Sąd Rejonowy musiałby przeprowadzić pełne postępowanie dowodowe.

Zmiana konstytucji wprowadzająca sądy pokoju pozwoli uznać je za sądy pierwszej instancji, dzięki czemu Sąd Rejonowy rozpoznawałby jedynie apelację. Zostałaby zachowana dwuinstancyjność postępowania, a sądy pokoju w oparciu o uproszczoną procedurę mogłyby rozpoznawać szybciej proste sprawy.

– Cieszymy się, że Prezydent RP, który jest strażnikiem konstytucji, zdecydował się podjąć inicjatywę prac nad wprowadzeniem sądów pokoju. Uważamy, że autorytet głowy państwa umożliwia zbudowanie większości potrzebnej do zmiany konstytucji.  Dlatego przekazujemy prezydentowi nasz projekt. Mamy też nadzieję, że opozycja wzniesie się ponad bieżące spory i emocje polityczne i taką większość uda się stworzyć – podkreślił minister Zbigniew Ziobro. 

Biuro Komunikacji i Promocji
Ministerstwo Sprawiedliwości