– Raport NIK należy traktować jako „prezent”, ponieważ wskazuje problemy wymiaru sprawiedliwości, które również mamy zdiagnozowane. Ministerstwo Sprawiedliwości wkrótce przedstawi 10 filarów programu „Sprawne sądy”. Będziemy je stopniowo realizować. Dotyczą one m.in. mediacji, biegłych sądowych czy digitalizacji – powiedział Minister Sprawiedliwości Adam Bodnar podczas seminarium (14 listopada br.).

10 filarów programu „Sprawne sądy” to propozycje zmian organizacyjnych, legislacyjnych i kadrowych, które odpowiadają na potrzebę poprawy sprawności i efektywności wymiaru sprawiedliwości. Reformy obejmą m.in. kwestie mediacji, biegłych sądowych, digitalizacji, spraw frankowych czy liczby etatów dla asystentów.

Dyrektorka Departamentu Analiz i Strategii (DAiS) Ministerstwa Sprawiedliwości Katarzyna Jakimowicz oceniła, że ogromnym błędem resortu w poprzednich latach było sporządzanie analiz, z których ostatecznie nikt nie korzystał i nie wyciągał wniosków. – Nie  wykorzystywano dużych ilości danych spływających do Ministerstwa z sądów. Chodzi m.in. o dane z Elektronicznych Ksiąg Wieczystych – mówiła. Gruntownej przebudowy, jak dodała, wymaga Krajowy Rejestr Zadłużonych. Zapowiedziane zostało wprowadzenie systemów pozwalających na skuteczne analizowanie gromadzonych statystyk.

Uczestnicy seminarium rozmawiali również o informatyzacji wymiaru sprawiedliwości. Zastępca Dyrektora Departamentu Informatyzacji i Rejestrów Sądowych Ministerstwa Sprawiedliwości Grzegorz Polak zwrócił uwagę, że w w tym zakresie należy skończyć z „mapowaniem”, czyli planowaniem zależności między poszczególnymi systemami. – Głównym kierunkiem działań musi być i będzie realne odpowiadanie na potrzeby użytkowników systemów cyfrowych – podkreślił.

– Dobrym narzędziem byłby okresowy raport dotyczący najważniejszych zagadnień z zakresu funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Ujednolicenie praktyki analizowania danych jednoznacznie wskaże czy zmiany idą w dobrym kierunku – mówił dyrektor IWS Piotr Rylski. Zaznaczył również, że widzi przestrzeń do tego, by Instytut Wymiaru Sparawiedliwości był bardziej aktywnym uczestnikiem zmian w wymiarze sprawiedliwości, także poprzez prowadzenie odpowiednich badań.

W podsumowaniu uczestnicy zwrócili uwagę m.in. na potrzebę  wykorzystania wskaźnika CEPEJ (Europejskiej Komisji na rzecz Efektywności Wymiaru Sprawiedliwości Rady Europy) do badania efektywności sądów oraz zmodernizowanie modelu statystycznego i oparcie go na mniejszej liczby wskaźników. CEPEJ prowadzi działania na rzecz poprawy jakości wymiaru sprawiedliwości.

Wskazano także na konieczność zmiany podejścia do etatyzacji sądów. Celem powinno być odejście od metody dopasowywania etatyzacji do wskaźnika średniego obciążenia.

– Należy ograniczyć liczbę wizytatorów, zwiększyć liczbę szkoleń, również menadżerskich, przeprowadzanych dla prezesów oraz dyrektorów sądów, ograniczyć czynności nadzorcze i zwiększyć poziom cyfryzacji – podkreślił Dyrektor Departamentu Nadzoru Administracyjnego Ministerstwa Sprawiedliwości Dominik Czeszkiewicz.

Uczestnicy seminariów omówili również kwestię wykorzystania projektów pilotażowych w realizacji celów strategicznych Ministerstwa Sprawiedliwości. Pełnomocniczka Ministra Sprawiedliwości ds. ochrony praw konsumenta dr Aneta Wiewiórowska-Domagalska oceniła pilotaż jako podstawowe narzędzie wprowadzania zmian w funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości. Omówiono przykładowe projekty pilotażowe, które zostaną wprowadzone w wymiarze sprawiedliwości – DAS, czyli Digitalny Asystent Sędziego oraz Elektroniczne zatwierdzanie ugód frankowych. DAS to program komputerowy, który wesprze sędziów w redagowaniu projektów uzasadnień wyroków. Wybrane sądy będą mogły skorzystać z DAS w połowie 2026 r. Użytkownicy zostaną wcześniej przeszkoleni, jak korzystać z asystenta.

Projekt DAS obejmuje również inne moduły, m.in. bazę orzecznictwa TSUE oraz silnik obliczeniowy dla wzajemnych rozliczeń między konsumentem a bankiem.

Elektroniczne zatwierdzanie ugód frankowych będzie polegało na tym, że konsument będzie mógł pójść do właściwego sądu polubownego, który w krótkim czasie przeprowadzi proces ugodowy. Następnie podpisana ugoda trafi do Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu, który ją zatwierdzi w ekspresowym tempie. Taka forma elektronicznego postępowania będzie mogła z czasem zostać wykorzystana również w innych sprawach niż kredyty frankowe.

Seminarium podsumował wiceminister Dariusz Mazur. Zadeklarował dalszą współpracę z zespołami specjalistów, by zmiany w wymiarze sprawiedliwości były należycie wprowadzane.

W seminarium uczestniczyli również: adwokat Anna Błaszczak-Banasiak – Dyrektor Amnesty International, Patryk Wachowiec – analityk prawny Forum Obywatelskiego Rozwoju, Marcin Wolny – prawnik w Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, Grzegorz Wiaderek – Prezes INPRIS, sędzia Dorota Zabłudowska – Wiceprezes Iustitia, sędzia Anna Korwin-Piotrowska – Prezes Themis, prof. Mirosław Wyrzykowski, sędzia dr Tomasz Kałużny, prof. Hanna Machińska, dr hab. prof. SGH Sylwia Morawska, dr hab. inż. Artur Kozłowski – Dyrektor Sieć Badawcza Łukasiewicz – Instytut Technik Innowacyjnych EMAG, Wojciech Kutyła – Dyrektor Generalny Ministerstwa Sprawiedliwości, Marta Kożuchowska-Warywoda – Dyrektor Departamentu Kadr i Organizacji Sądów Powszechnych i Wojskowych, Marcin Krzystyniak - Zastępca Dyrektora Biura Finansów, Danuta Głowacka-Mazur – Zastępca Dyrektora w Biurze Ministra, Małgorzata Kosicka – Zastępca Dyrektora Departamentu Kadr i Organizacji Sądów Powszechnych i Wojskowych, Łukasz Paszka – Zastępca Dyrektora Departamentu Legislacyjnego.